د. یاسین تەها، پسپۆڕ لە مێژووی ئایینزا ئیسلامییەکان و شارەزا لە کاروباری عێراق
دەسپێك
لە ساڵی هەڵبژاردن و لەنێو پێشهاتی گوشار و هەڕەشەكانی ئیدارەی ترەمپدا، ململانێی هێزە شیعەكان لەبارەی یاسایەكی تایبەت بە هێزەكانی “حەشدی شەعبی” توند بووەتەوە. ئامانجی ڕاگەیەنراوی یاساكە ڕێكخستنی خزمەت و خانەنشینی و مافە دارایییەكانی حەشدی شەعبییە، بەڵام لە ناواخندا لێكەوتە و كاریگەریی لەسەر شوناس (ناسنامە) و سروشت و داڕشتنەوەی ئەم قەوارە ئەمنییە دەبێت، كە ڕۆڵی دامەزراوەیەكی سێبەر و هاوئاستی سوپا و هێزە ئەمنییەكانی دیكە دەبینێت. ئەم شرۆڤەیە لەبارەی وردەكاریی ناكۆكییەكان و سیماكانی یاسا پێشنیاركراوەكە هەڵوێستە دەكات، لەگەڵ هەڵوێستەكردن لەسەر ئەو دۆخەی، كە مشتومڕەكانی پەیوەست بە یاساكەی تێدا دەگوزەرێت.
یاسای حەشد و یاسای خزمەت و خانەنشینی
ئەگەرچی بەشێك لە هێزەكانی حەشدی شەعبی پێش 2014 وەك گرووپ یان باڵی چەكداری هێزە سیاسییەكانی شیعە لە عێراقدا چالاك بوون، بەڵام فەتوای مەرجەعی باڵای شیعە، عەلی سیستانی، لە 13ی حوزەیرانی 2014 بۆ بەرەنگاربوونەوەی داعش و بانگەوازكردن بۆ هاوكاریكردنی هێزە ئەمنییەكان لەلایەن “خۆبەخشان”ەوە (الكفائي)، زەمینەی شەرعییەتپێدانی ئەم هێزەی ڕەخساند، لە كاتێكدا كە مووسڵ و سەڵاحەددین لە كۆنترۆڵی دەوڵەت دەرچوبوو[1]. لە پاش ئەم فەتوایەی مەرجەعییەت كە دەنگدانەوە و بەدەمەوەچوونی زۆر بوو، نووری مالیكی، سەرۆكوەزیرانی ئەوكات، بە فەرمانێكی دیوانی (47ی 2014) شەرعییەتی یاساییی بەم هێزە بەخشی و لەو كاتەدا بەڕێوەبەرایەتییەك بە ناوی “بەڕێوەبەرایەتیی حەشدی شەعبی” كرایەوە و پەیوەست كرا بە “فالح فەیاز”ی ڕاوێژكاری ئاسایشی نەتەوەییی عێراقەوە[2]؛ دواتر فەیاز بوو بە سەرۆكی “دەستەی حەشدی شەعبی” كە وەك دەستەیەكی سەربەخۆ ناسێنرا و تا ئێستایش لەم پۆستەدایە.
لە ساڵانی جەنگی داعشدا (2014_2018) كە حەشد پەلی هاوێشت و گەورەتر بوو، پێویستیی بە كەڤەری یاساییی زیاتر هەبوو؛ بۆ پڕكردنەوەی ئەمەیش لە ساڵی 2016دا یاسایەكی لە پەرلەمان بۆ دەركرا كە كورت و گشتییە. ئەمەیش لەگەڵ پەلهاوێشتنی ئێستای حەشددا ناگونجێت، چونكە پاش ئەوەی لە دەمی دامەزراندندا لە 2014دا ژمارەی میلاكی 60 هەزار كەس بووە، لە 2021دا هەڵكشاوە بۆ 100 هەزار كەس. بەپێی زانیاریی پەرلەمانتارانیش، ئێستا ژمارەیان لە سەروو 200 هەزار كەسەوەیە و باس لە 236 هەزار كەسیش هەیە بە بوودجەی ساڵانەی سێ ترلیۆن دینار[3]. ئەمەیش ڕاستییەك دەردەخات كە ئەركی حەشد تەنیا بەرەنگاربوونەوەی داعش نییە و ڕۆڵی دامەزراوەیەكی هاوئاست دەبینێت لەگەڵ هێزە ئەمنییە فەرمییەكان؛ جیاوازیشی ئەوەیە ئەم، هێزێكی عەقیدەیییە و زیاتر جێگە متمانەی شیعە دەسەڵاتدارەكانە تا هێزە ئەمنییە ئاسایییەكان كە تێكەڵن و زیاتر وەك مووچەخۆر تەماشا دەكرێن.
لە یاسای حەشدی شەعبیدا (40ی 2016) ئەم دامەزراوەیە بە خاوەن “كەسایەتیی مەعنەوی” ناسێنراوە كە “بەشێكە لە هێزە سەربازییەكانی عێراق”. جەخت لەوەیش كراوەتەوە، پەیوەستە بە “فەرماندەی گشتیی هێزە چەكدارەكان” كە دەكاتە سەرۆكوەزیران. هەروەها ئەوەیشی تێدا هاتووە كە حەشد لە سەركردایەتی و هەیئەی ئەركان و لیوا شەڕكەرەكان پێك دێت، ملكەچی سیاقە سەربازییەكانە، مووچە و دەرماڵە و ئەرك و فەرمانیشی بە هەمان شێوە، هاوشێوەی تەشكیلە سەربازییەكانە. ئەوەیشی جێگەی هەڵوێستەیە یاساكە جەخت لەوە دەكاتەوە، دەبێت حەشد داماڵراو بێت لە چوارچێوە سیاسی و حزبی و كۆمەڵایەتییەكان؛ بەو مانایەی پاشكۆ و باڵی هێزە سیاسییەكان نەبێت، ڕێگەیش بە كاری سیاسی لە ڕیزەكانیدا نەدات، هەروەها لە پێكهاتەكانی گەلی عێراق پێك بێت، پشتئەستوور بە ماددەی 9ی دەستوور كە باس لە هاوسەنگیی هێزە سەربازییەكان دەكات و بە جۆرێك لە پێكهاتەكانی گەلی عێراق پێك بێت و ڕەچاوی هاوسەنگییان بكات بەبێ جیاكاری و هەڵاواردن و ملكەچی دەسەڵاتی مەدەنی بێت، بەرگری لە عێراق بكات و ئامرازێك نەبێت بۆ سەركوتكاریی گەلی عێراق و، دەستوەردانیش لە كاروباری سیاسی و دەستاودەستیی دەسەڵات نەكات[4].
لەبارەی هۆكاری دەرچوواندنی یاساكەی حەشدیشەوە وتراوە: بۆ ڕێزگرتنە لە “خۆبەخشانی ڕۆڵەكانی گەلی عێراق” كە بەرگرییان لە دەوڵەت كردووە بەرامبەر هێرشی داعش و “ئەوانەی دژی سیستەمی نوێی عێراقن”.[5] لەمەیشدا ڕێگە بە بەردەوامبوونی دراوە، وەك دەزگەیەكی سەربازی.
لە ساڵی 2024دا حكوومەتی سوودانی و هێزە شیعەكان كاریان لەسەر گەڵاڵەكردنی یاسایەك كرد بە ناوی “خزمەت و خانەنشینیی حەشد”. ئەم پرۆژەیاسایە لە 78 ماددە پێك دێت و هەندێ نوسخەیشی زیاترە لە 80 ماددە. ئەوەی جێگەی سەرنجە پرۆژەكە كارمەندی حەشد بە “موجاهید” دەناسێنێت؛ ئیتر چ چەكدار بێت یان ئەفسەر، یان فەرمانبەرانی مەدەنی و پیاوە ئایینییەكانی نێو حەشد كە كاریان ڕێنوێنی و بانگخوازییە و، ئەمەیش جگە لەوەی مۆركێكی ئایینی و مەزهەبییە، جیاكارییە لە سەربازانی سوپا. پڕۆژەكە بەگشتی مووچە و دەرماڵەی حەشد ڕێك دەخات و مافی بریندار و بێسەروشوێنان و خانەنشینەكانی دیاری دەكات، لەگەڵ مینحە و پلەبەرزكردنەوە و مۆڵەت و بیمەی تەندروستی. بۆ تەمەنی كاركردنیش لەنێو حەشدی شەعبی پرۆژەكە ئەوپەڕی بە 63 ساڵ دیاریی كردووە بۆ فەریق ئەوەل و 50 ساڵیش بۆ پلەی نەقیب؛ لەگەڵ ئەوەیشدا دەسەڵاتی درێژكردنەوەی پێنج ساڵی داوە بەوانەی بەر لە دەرچوونی ئەم یاسایە چوونەتە ڕیزەكانی حەشدی شەعبی[6].
یاسا پێشنیاركراوە نوێیەكە جگە لە مافی خانەنشینی، پەیكەری هێزەكە جارێكی دیكە دادەڕێژێتەوە؛ جگە لەوەیش دامەزراندنی ئەكادیمیایەكی سەربازی لەخۆ دەگرێت كە دیسان حەشد و چۆنێتیی بەخشینی پلە سەربازییەكانی ڕێك دەخاتەوە[7]. بە قسەی فالح فەیازی سەرۆكی دەستەكەیش، یەكێك لە هۆكارەكانی هەوڵدان بۆ دەرچوواندنی ئەوەیە دەزگەكانی دەوڵەت گەیشتوونەتە ئەو بڕوایەی ئەو یاسایەی پێشوو (40ی 2016) كرچوكاڵ و كەمە و دۆخی حەشدی شەعبی پڕ ناكاتەوە، بەتایبەت مەسەلەی خزمەت و خانەنشینی و ماف و شایستە دارایییەكانی؛ بەو پێیەی تەنیا سێ ماددەیە و دەرفەتی ئەوەی نییە هەموار بكرێتەوە[8].
لە دەرەوەی لایەنە یاسایییەكەی، ئەم یاسا پێشنیاركراوە نوێیەیش لە كاتێكدایە، هێشتا هەندێك بڕگەی یاساكەی پێشوو جێبەجێ نەكراوە، وەك: ئینتیمای سیاسیی گرووپە چەكدارەكانی ناو حەشەد و بابەتی باڵانسی پێكهاتەیی لە ڕیزەكانیدا، هێشتا لیواكانی حەشد سەر بە هێزە سیاسییەكان و مۆركی زاڵ و باوی سەر دەزگەكەیش شیعییە و فرەچەشنییەكەی (حەشدی مەسیحی و عەشایەری و پێكهاتەكانی دی) زیاتر ڕووكەشە. ئەم پڕۆژەیاسایەیش لە دۆخێكدا خراوەتە ڕوو كە دوو كارتێكەریی گەورە سێبەریان بەسەر ڕەوشی عێراقەوە كردووە: یەكەمیان گوشارەكانی ئیدارەی ترەمپە لەسەر عێراق و باڵە چەكدارە شیعەكان، بە حەشدی شەعبیشەوە. دووەمیشیان نزیكبوونەوەی هەڵبژاردنی گشتیی چاوەڕوانكراوی عێراقە لە مانگی تشرینی یەكەمی 2025 كە لیست و جەمسەرە شیعەكانی بەسەر ئاراستەی جیاجیادا دابەش كردووە. ئەم دوو كارتێكەرەیش دەشێت بەم جۆرە كاریگەرییان لەسەر ناكۆكییەكانی پەیوەست بە یاساكەوە هەبێت:
كاریگەریی گوشارە ئەمریكییەكان
پێش ئەوەی ئیدارەی بایدن كۆشكی سپی جێ بهێڵێت، هەواڵی ئەوە بڵاو بووەوە كە لە ڕێگەی “بلینكن”ی وەزیری دەرەوەی ئەمریكا لە پاش كەوتنی ئەسەد، بە “محەمەد شیاع سوودانی” ڕاگەیاندووە ئێران ئێستا لە لاوازترین دۆخی خۆیدایە؛ عێراقیش چانسی هەیە لە ڕێگەی گرتنەبەری ڕێوشوێنی توند بەرامبەر گرووپە شیعە عێراقییەكان، دەستڕۆیشتوویی (نفووز) و هەژموونی تاران لە نێوخۆی خۆیدا كەمتر بكاتەوە[9]. دوای دەستبەكاربوونی ئیدارەی نوێی “ترەمپ”یش لە سەرەتای 2025 هەندێك زانیاری دزەیان كرد كە تیمی نوێی ترەمپ پەیامی ئەوەیان گەیاندووەتە حكوومەتی سوودانی، كە دەبێت پەیكەری هێزەكانی حەشدی شەعبی ڕێك بخاتەوە. هەندێكیش زیاتر دەڕۆن و باس لە پلانی ئیدارەی ترەمپ بۆ هەڵوەشاندنەوەی ئەم هێزە عەقیدەیییە مەزهەبییە هاوئاستەی سوپای عێراق دەكەن[10]. هەندێك بەرپرسی تری باڵای شیعە نایشارنەوە، داوا كراوە هێزی حەشدی شەعبی بەسەر دامەزراوە ئەمنییەكانی دیكەدا دابەش بكرێت و وەك قەوارەی ئێستا نەمێنێتەوە[11]، بەڵام تێكڕای بەرپرسە شیعەكان ئەوە ڕەت دەكەنەوە پابەندی ئەم داوایە بن؛ هەر لە سەرۆكوەزیرانەوە تا سەركردەی هێزە سەرەكییەكانی چوارچێوەی شیعی لە عێراق. لە دەرەوەی وڵاتیش ئەوە پێداگری و جەختكردنەوەی عەلی خامنەیی، ڕێبەری شۆڕشی ئێران بوو لە دیدار لەگەڵ سوودانی كە پارێزگاری لە حەشد بكرێت[12].
ئەو خواست و گوشارانەی لە ئێستادا لەبارەی چارەنووسی حەشدی شەعبییەوە هەن، دەشێت بەم جۆرە پۆلێن بكرێن:
- هەڵوەشاندنەوەی تەواوەتیی حەشدی شەعبی. ئەمەیش گێڕانەوە و باسوخواستی نێو میدیا ڕاستڕەوە ئیسرائیلییەكانە؛ گوایە ئیدارەی ترەمپ داوای ئەوەی لە عێراق كردووە[13]، بەتایبەت هەندێك لە پێكهاتەكانی نێو حەشد لە لیستی سزاكانی ئەمریكا یان تیرۆردان و لە پاش 7ی ئۆكتۆبەری 2023 بەشدارییان لە هێرشەكانی سەر ئیسرائیل كردووە و، دەبێت هاوشێوەی حزبوڵڵای لوبنان و كۆمەڵی ئەنساروڵڵای یەمەنی باج بدەن.
- ئاوێتەكردنی هێزەكانی حەشد لەگەڵ سوپای عێراق و دانانی ئەفسەرێكی باڵا لە سەروو هەیكەلی حەشدەوە (عەبدولئەمیر یارەڵڵا بە نموونە). گوایە ئەمەیش پێشنیاری فەرماندەی فەیلەقی قودسی سوپای پاسداران “ئیسماعیل قائانی” بووە لە 7ی كانوونی دووەمی 2025 بۆ گرووپەكانی حەشد. ئامانج لەمەیش شاردنەوەی حەشد و پاراستنییەتی لە بەئامانجگرتنی دەرەكی لە ڕێگەی پۆشینی جلی سەربازیی سوپای عێراق لەلایەن هێزەكانی حەشدەوە[14]. زانیارییەكیش هەیە كە لە نێوخۆی هێزە شیعەكاندا بۆچوونێك هەیە پشتیوانی لە ئاوێتەكردنی حەشد و دەزگە ئەمنییە نیزامییەكانی دیكە دەكەن، لە پێناو ئەوەی نەبنە ئامانجی سزا و بلۆككردن و هێرشی ئەمریكا[15]؛ بەڵام ئەم بۆچوونە هی ئەو لایەنانەیە كە كاریگەریی كەمیان لەسەر بڕیارەكانی حەشد هەیە.
- دەركردنی یاسایەكی نوێ بۆ حەشد لە پەرلەمان. ئەم بەیاساییكردنەیش ببێتە لەمپەر لە بەردەم بەئامانجكردنیدا. ئەمەیش ئەو بژاردەیەیە شیعەكان كاری لەسەر دەكەن و ڕەشنووسێكیان بۆ ئامادە كردووە (یاسای خزمەت و خانەنشینی). بەپێی ئاماژەكانیش سیاسەتی ترەمپ بەرامبەر عێراق هانی زیاتری شیعەكان بۆ كاركردن لەسەر یاساكە دەدات، بە ئامانجی وەرگرتنی شەرعییەتی زیاتر و چەسپاندنی دەزگەكە لەنێو پەیكەری یاساییی عێراقدا و دیاریكردنی ڕێوشوێنەكانی خانەنشینبوون و پلەبەرزكردنەوەی چەكدار و كارمەندانی كە مافەكانیان دەستەبەر دەكات.
ناكۆكییە ناوخۆیییەكانی شیعە
بژاردەی لایەنە شیعەكان بۆ پاراستن و پەرەپێدانی حەشدی شەعبی، دەركردنی یاسایەكی نوێیە بۆ ڕێكخستنەوەی. لە یاساكەیشدا ئاڵۆزترین پرس دیاریكردنی تەمەنی خانەنشینییە. ئەمەیش ئەگەر تێ پەڕێت شوناسی حەشد دەگۆڕێت، چونكە جگە لەوەی سەرۆكی ئێستای دەستەكە “فالح فەیاز” خانەنشین دەبێت (68 ساڵ)، زۆر لە فەرماندەكانی ڕیزی یەكەمیش بە هەمان شێوە دەگرێتەوە. لەم نێوەندەیشدا باس لە چوار هەزار فەرماندە و كادیری پێشكەوتوو هەیە كە بەر خانەنشیبوون دەكەون؛ ئەمەیش لە نێوخۆی چوارچێوەی شیعیدا ناكۆكییەكی زۆری دروست كردووە چونكە كاریگەری لەسەر چۆنێتیی داڕشتنەوەی حەشدی شەعبی دروست دەكات.
دەكرێت گرنگترین ناكۆكییە شیعییەكانیش لەم بارەیەوە بەم جۆرە بخرێنە ڕوو:
- نووری مالیكی، سەرۆكی دەوڵەتی یاسا، كە خۆی بە دامەزرێنەری حەشد دەزانێت، سوورە لەسەر ڕەتكردنەوەی گوشاری دەرەکی بۆ هەڵوەشانەوەی حەشدی شەعبی و تەنانەت تێكەڵكردنیشی لەگەڵ دامەزراوە ئەمنییەکانی دیکەدا، چونكە بە بۆچوونی ئەو “ئەگەر تێکەڵ بە دەزگە ئەمنییەکانی دیکە بکرێت، واتە “کۆتاییهاتنی حەشد”. لەگەڵ ئەوەیشدا مالیكی مشتومڕێكی گەورەی دروست كرد كاتێك بەئاشكرا دانی بەوە دانا كە لەنێو حەشد “بندیوار” هەن و بەپێویستی دەزانێت حەشدی شەعبی لە کەسانی بندیوار و ئەوانەی دەرەوەی دامەزراوەکەن پاک بکرێتەوە[16]. بەم پێیەیش مالیكی پشتیوانی لە دەرچوواندنی یاساكە دەكات بە هەر نرخێك بووە.
- بزووتنەوەی عەسائیب، پێداگرە لەسەر پارێزگاریكردن لە حەشد و دەركردنی یاسا نوێیەكە و گۆڕینی سەرۆكەكەی، فالح فەیاز[17]. لەمەیشدا لەگەڵ نووری مالیكی بەرژەوەندییان یەك دەگرێتەوە؛ هەروەها زۆر دەگوترێت عەسائیب بەدیلیان بۆ “فالح فەیاز” هەیە و چاویان لەسەر پۆستەكەیەتی.
- ڕێكخراوی بەدری هادی عامری و ڕەوتی حیكمەی حەكیم و حەیدەر عەبادی، لەگەڵ ئەوە نین سەرۆكی حەشد، فالح فەیاز، بگۆڕدرێت، كە یاساكە بقۆزرێتەوە بۆ گۆڕانكاریكردن لە سەركردایەتیی ئێستای حەشد[18]. ئەم لایەنانە ترسی ئەوەیان هەیە حەشد بكەوێتە دەست توندڕەوەكان. ئەمەیش زیاتر عێراق دەكاتە ئامانج[19].
- هەندێك لە هێزە شیعەكان دەستی ئێرانیان هێناوەتە نێو ململانێكانی پەیوەست بە حەشد، بەتایبەت كە بەرژەوەندیی ئێران ئەوەیە كەسایەتییەكانی نزیك لە تاران لە سەركردایەتیی حەشددا بمێننەوە. ئەگەر ئەوانە لەم یاسا نوێیەدا بەر خانەنشینی بكەون، گرفت بۆ پەلكێشانی نفووزی ئێران دروست دەكات. بۆ چارەسەری ئەمەیش قسە لەسەر درێژكردنەوەی تەمەنی خانەنشینی هەیە[20]، لە كاتێكدا ئەمە بۆ دەزگە ئەمنییەكانی دیكە وا نییە و لە كات و ساتی خۆیاندا خانەنشین دەبن و لە یاساكەی پێشوویشدا (40ی 2016) جەخت لەوە كراوەتەوە حەشد پابەندی ڕێوشوێنە سەربازییەكان بێت. هەر لەم بەینەیشدا فالح فەیاز، سەرۆكی حەشدی شەعبی، سەردانی تارانی كرد و بەپێی سەرچاوەكان ویستوویەتی لە ڕێگەی تارانەوە گەرەنتیی مانەوەی لە پۆستەكەی بكات[21].
- سەرۆكی دەستەی حەشد كە شەڕ لەسەر مانەوەی لە پۆستەكەی دەكات، پێی وایە هێزە سیاسییەكان خۆیان ئاڵاندووەتە یاسای حەشدی شەعبی و دەیانەوێت بە قازانجی خۆیان دای ڕێژنەوە. فەیاز پێی وایە حەشد پارێزەری سیستەمی سیاسی بووە بەرامبەر ئەوانەی ویستوویانە لە دەرەوەی سندووقەكانی دەنگدان بیگۆڕن (تشرینییەكان بۆ نموونە)؛ هەروەها شەڕیش بۆ یەكڕیزیی دەوڵەتی عێراق دەكات و دژی دابەشكردنی دەبێت[22]. ئەمەیش شوناسێكی نوێیە كە فەیاز لە دەرەوەی یاسای 40ی 2016 بە حەشدی دەدات كە زیاتر جەخت لە بەرەنگاربوونەوەی داعش دەكاتەوە.
- محەمەد شیاع سوودانی، سەرۆكوەزیران، كە جەمسەرێكی سەرەكیی پەیوەندیدارە بە حەشد و لەگەڵ سەرۆكەكەی بەنیازی هاوپەیمانیی سیاسییە بۆ هەڵبژاردن، یاساكەی حەشدی لە پەرلەمان كشاندەوە. بەمەیش لە ئێستادا گرەوی لە مالیكی و قەیس خەزعەلی بردەوە كە دەیانویست لە پەرلەمان بە جۆرێك تێ پەڕێت لە بەرژەوەندیی ئەواندا بێت. سوودانی لەگەڵ درێژكردنەوەی تەمەنی خانەنشینییە بۆ چەكداران و كارمەندانی حەشد[23].
- ناكۆكییەكانی پەیوەست بە یاسای حەشدی شەعبی، هاوپەیمانێتیی هێزە شیعەكانی هەڵوەشاندووەتەوە. هەر چەشنە گۆڕانكارییەكەیش لە سەرۆكایەتیی ئەم دەستەیە، كاریگەریی لەسەر پۆستی سەرۆكوەزیران، یان چانسی سەرۆكوەزیرانی ئێستا، محەمەد شیاع سوودانی دەبێت؛ بەتایبەت دەنگۆیەك هەیە سەرانی چوارچێوەی شیعی هاوڕا بن لەسەر خانەنشینكردن و لادانی[24]. پاساویش بۆ ئەمە بەردەستە چونكە ناوبراو جگە لەوەی تەمەنی تێ پەڕیوە، لە هەڵبژاردنەكانی پێشوودا لیستی هەبووە بۆ هەڵبژاردن و، ئەمەیش پێچەوانەی یاسای حەشدە.
- ئەگەرێكی بەهێز هەیە لە پرۆژەیاساكەدا دەسەڵات بە سوودانی بدرێت تەمەنی فەرماندەكانی حەشد درێژ بكاتەوە؛ ئەمەیش مشتومڕەكانی ئێستا بۆ پاش هەڵبژاردنەكان دوا دەخات. بۆ تێپەڕاندنی بێكێشەی یاساكەی حەشدی شەعبییش، پێویستە لایەنە سوننی و كوردییەكان هاوكار بن. بۆ چارەسەری ئەمەیش باس لە ئامادەكردنی سەبەتەیەكی یاسایی هەیە كە لە پەنا یاسای حەشدی شەعبیدا یاسای “لێپرسینەوە و دادگەری” لەخۆ بگرێت كە تایبەتە بە بەعسییەكان و زیاتر سوننەن، لەگەڵ یاسای بەپارێزگاكردنی هەڵەبجە كە لە بەرژەوەندیی لایەنە كوردییەكانە [25].
كۆبەند
لە كاتێكدا كە عێراق لەژێر گوشاری ئیدارەی نوێی ترەمپدایە، بەتایبەت لەبارەی گرووپە شیعەكان و حەشدی شەعبی، هەروەها بە ساڵی هەڵبژاردنیشدا تێپەڕ دەبێت، دەركردنی یاسایەك بۆ چەسپاندنی پێگەی حەشدی شەعبی، “چوارچێوەی هەماهەنگی”ی شیعەی پەرت كردووە. ئەم یاسا نوێیەی كە بەدەستەوەیە، ڕۆڵی دەبێت لە گۆڕینی شوناسی حەشد و داڕشتنەوەی پایەكانی و، ئەمەیش لە نێوان هێزە توندڕەوەكانی حەشد لە لایەك و محەمەد شیاع سوودانی، سەرۆكوەزیران و لە پشت ئەویشەوە هێزە شیعەكانی دیكەی وەك ڕەوتی حیكمە و عەبادی و ڕێكخراوی بەدر، جێگەی مشتومڕ و ململانێیە. یاسا پێشنیاركراوەكە لێكەوتەی زۆری هەیە و پێویستیی بە ڕەزامەندیی سوننە و كورد هەیە بۆ ئەوەی مۆركێكی نیشتمانی وەرگرێت و بەئاسانییش لە پەرلەمان تێ پەڕێت. ئەمەیش دەرچەیەكە، دەكرێت هێزەكانی دەرەوەی شیعە كەڵكی لێ وەرگرن بۆ جێكردنەوەی داواكارییەكانیان یان تێپەڕاندنی ئەو یاسایانەی لە بەرژەوەندییانە.
بۆ هەرێمی كوردستان، دەشێت بەپارێزگاكردنی هەڵەبجە، یان یاسای نەوت و گاز، یان ماف و شایستەیییەكانی پێشمەرگە، بكرێنە كارتی گوشار؛ بەو پێیەی یاسای حەشد جێگەی بایەخ و گرنگیدانی زۆری هێزە شیعەكانە و، ئامادەن بۆ ئەو سەبەتەی ئامادە دەكرێت گفتوگۆی لەبارەیەوە بكەن.
