د. یاسین تەها، پسپۆڕ لە مێژووی ئایینزا ئیسلامییەکان و شارەزا لە کاروباری عێراق
دەسپێك
هەرچەندە بڕیارە هەڵبژاردنی گشتیی عێراق لە ١١/١١ بەڕێوە بچێت، بەڵام بانگەشەی هەڵبژاردن ماوەی چەند هەفتەیەکە پێشوەختە دەستی پێ کردووە. لەم کێبڕکێیەدا، هێزە ڕکابەرە شیعە و سوننەکان هەموو کارتەکانیان دژی یەکتر بەکار دەهێنن. لەم سهروبهندهدا و لە چوارچێوەی ململانێی ناوخۆییی هێزە شیعەکان و لەگەڵ دەرەوەی خۆیشیاندا، چەند دۆسیەیەکی پەیوەست بە هەرێمی کوردستان دەبنە كەرەستە. بەتایبەت هەردوو گرووپی وەک “کەتیبەکانی حزبوڵڵا” و “عەسائیبی ئەهلی هەق”، کە گرنگییەکی زۆر بە میدیا دەدەن، زیاتر جەخت لەسەر پرسی هەرێم دەکەنەوە. ئەم شرۆڤەیە جگە لە گوتاری لیستەكەی سوودانی، كە هی حكوومەتە، تیشک دەخاتە سەر گوتاری سیاسیی ئەم لایەنانە لە کاتی بانگەشەی هەڵبژاردندا.
حەشد و بەعس وەك كەرەستەی هەڵبژاردن
لە هەڵبژاردنی داهاتوودا، “چوارچێوەی هاوئاهەنگیی شیعی” بە چەند لیستێکی جیاوازەوە دەچێتە نێو کێبڕکێی پەرلەمانی عێراق. لایەنە سەرەکییەکانی ئەم ململانێیە بریتین لە لیستی “ئاوەدانی و گەشەپێدان”ی سوودانی، سەرۆکوەزیران، لە بەرامبەر لیستە ڕکابەرە شیعەکانی دیکەدا، وەک “دەوڵەتی یاسا”ی مالیکی، “ڕێکخراوی بەدر”ی هادی عامری، “سادقون”ی قەیس خەزعەلی و، “هێزەکانی دەوڵەت” بە بەشداریی عەمار حەکیم و حەیدەر عەبادی.
ئەوەی تا ئێستا ئەم هێزانە بۆ جۆشدانی بنکەی جەماوەریی خۆیان گرنگیی پێ دەدەن، چەند تەوەرێکی دیاریکراوە کە گرنگترینیان بریتین لە: یاسای حەشدی شەعبی، پرسە پەیوەستەکان بە هەرێمی کوردستان، هەروەها ورووژاندنی مەترسیی گەڕانەوەی بەعس بۆ حوکمڕانی لە دەروازەی هەڵبژاردنەوە. جێی سەرنجە، هەر یەک لەم سێ دۆسیەیە پەیوەندیی بە یەکێک لە پێکهاتە سەرەکییەکانی پرۆسەی سیاسییەوە هەیە (شیعە، سوننە، کورد)، کە بایەخ و گرنگییەکەی بۆ لیستەکان بەم جۆرەیە:
یەکەم: یاسای ماف و ئیمتیازاتەکانی حەشدی شەعبی
ئەم یاسایە، لە ڕواڵەتدا، ئامانجی مسۆگەرکردنی مافی نزیکەی ٢٣٦ هەزار چەکدار و کارمەندی حەشدی شەعبییە، کە بوودجەیەکی ساڵانەی سێ تریلیۆن دینارییان بۆ تەرخان کراوە[1]. ئەم پرسە بۆ هەموو هێزە شیعەکان و بنکە جەماوەرییەکەیان بایەخێکی ستراتیژیی هەیە، چونکە:
لە ڕووی جەماوەرییەوە: ڕاستەوخۆ پەیوەندیی بە بژێویی ژیانی هەزاران خێزانەوە هەیە کە بنکەیەکی گرنگی دەنگدان پێک دەهێنن.
لە ڕووی سیمبولییەوە: حەشدی شەعبی لەنێو کۆمەڵگەی شیعەدا پیرۆزییەکی تایبەتی وەرگرتووە و وەک هێزێکی “موقەدەس” (پیرۆز) سەیر دەکرێت؛ ئەمەیش وای کردووە هیچ لایەنێک نەتوانێت بەئاشکرا دژایەتیی بکات.
لە ڕووی سیاسییەوە: ڕۆڵی حەشدی شەعبی، لە هێزێکی ئەمنییەوە گۆڕاوە بۆ “پارێزەری سیستهمی سیاسی” و، بە شێوەیەکی ناڕاستەوخۆ، بەرگریکاری پێکهاتەی شیعەیە، بەتایبەت دوای گۆڕانکارییە جیۆپۆلیتیکییەکانی ناوچەکە.
وەک نمایشێکی سیاسی و بۆ نیشاندانی پشتیوانی، نزیکەی ١٠٠ پەرلەمانتاری شیعە پلانیان داناوە بە جلی سەربازییەوە دەنگ بە پڕۆژەیاساکە بدەن [2]. بەڵام لە پشت ئەم نمایشە ڕواڵەتییەوە، ناکۆکیی قووڵ لەنێو لایەنە شیعەکاندا هەیە، بەتایبەت لەسەر: وردەکارییەکانی یاساکە، دیاریکردنی سەرۆکایەتیی داهاتووی دەستەی حەشد و، میکانیزمی دابەشکردنی بوودجە زەبەلاحەکەی[3]. بەڵگەی ئەم ناکۆکییەیش ئەوەیە کە لە کۆی زیاتر لە 180 پەرلەمانتاری ناوچە شیعەنشینەكانی عێراق، تەنیا دەوروبەری 100 کەسیان بەپەرۆشەوە کار بۆ تێپەڕاندنی یاساکە دەکەن و لیستی واژۆكانیان بڵاو کردۆتەوە[4]؛ ئەمەیش ئاماژەیە بۆ ئەوەی ژمارەیەکی بەرچاو دوودڵن یان مەرجیان هەیە.
دووەم: بنبڕکردنی بەعس وەک کارتی گوشار
بنبڕکردنی بەعس، یەکێکە لە ڕێکارە دەستوورییە کاتییەکانی دوای ساڵی ٢٠٠٣ بۆ قۆناغی ڕاگوزەر، بەڵام دوای ٢٢ ساڵ هێشتا وەک چەکێکی یاسایی و سیاسی بۆ دوورخستنەوەی ڕکابەرەکان بەکار دەهێنرێت. بەم دوایییانە مالیكی و لیستەكەی، پێداگرییهكی زۆر دەكەن لەسەر ڕێگەگرتن لە كاندیدبوونی بەعسییەكان بۆ هەڵبژاردنی داهاتوو[5]. ئەمەیش لێكدانەوەی جۆراوجۆری بۆ دەكرێت و هەروا وەك بۆچوونێكی تایبەتی خۆیان تەماشای ناكرێت؛ دەشێت زیاتریش بۆ بهئامانجگرتنی ڕكابەران بێت. لەم بهینهیشدا “دەستەی لێپرسینەوە و دادپەروەری” زیاتر لە ٤٠٤ پاڵێوراوی بە تۆمەتی بەعسیبوون بانگهێشت کردووە[6]، کە ئەگەری ڕەتکردنەوەی زۆرێکیان هەیە (باسی 250 پالێوراو هەیە). هەرچەندە ئەم ژمارە بانگكراوە تەنیا نزیکەی ٥٪ی کۆی ٧٩٢٦ کاندید پێک دەهێنێت، بەڵام ژمارەكە كەم نییە، بەتایبەت كە هەندێك لەوانە چەند خولێكی پێشوو پەرلەمانتار بوون و دەركەوتوون و بنكەی دەنگدەرانی خۆیان هەیە.
وەک حەیدەر عەبادی، سەرکردە لە چوارچێوەی هاوئاهەنگی، جەختی كردەوە كه، ئەم دۆسیەیە بۆ دوو مەبەستی سەرەکی بەکار دەهێنرێت: لە لایەك پەراوێزخستنی سیاسی و بۆ لابردنی ئەو کەسانەی کە لە سەردەمی ڕژێمی پێشوودا پلەی باڵایان هەبووە. لە لایەكی دیكەوه بۆ گەندەڵیی دارایی؛ چونكە بەپێی زانیارییەکان، هەندێک جار چاوپۆشی لە دۆسیەی بەعسییەکان دەکرێت بەرامبەر بە پارە (بەرتیل)، یان دۆسیەکەیان قورستر دەکرێت بۆ ناچارکردنیان بە پارەدان[7].
هەندێك لە لایەنە سوننییەکانیش پێیان وایە ئەمە شێوازێکی ناڕاستەوخۆی ململانێیە لەبری ڕووبەڕووبوونەوەی سیاسی لە گۆڕەپانەکەدا- هۆشداری لە دەرەنجامە خراپەکانیشی دەدەن[8]. هەرچەندە ئامارەکانیش دەری دەخەن ١٤٥ کاندیدی شیعە، ٩٤ی سوننە و ١١ی کورد بە تۆمەتی بەعسیبوون ڕووبەڕووی لێپرسینەوە بوونەتەوە، بەڵام لە بانگەشەی هەڵبژاردندا، تۆمەتی بەعسیبوون، تیرۆر (قاعیدە و داعش) و، وێرانکردنی وڵات، بە شێوەیەکی گشتی ئاراستەی پێکهاتەی سوننە دەکرێت، بەتایبەت لەلایەن كەسایەتییە شیعە چالاكەكانی نێو میدیا و سۆشیال میدیا.
ڕەخنەگران دەپرسن: بۆچی هەندێک لەو کەسانەی ئێستا دۆسیەیان بۆ دەکرێتەوە، لە خولەکانی پێشوودا پەرلەمانتار بوون و کێشەیان نەبوو؟ لە وەڵامدا دوو بۆچوونی جیاواز لەنێو لایەنە شیعەکاندا هەیە: بۆچوونی یەکەم، ساڵانی پێشوو ئاسانکاری کراوە، بەڵام ئەم جارە پرسەکە “بەهەند” وەرگیراوە[9]. بۆچوونی دووەم، ئەم وردبینییە نوێیە، لە ترسی گۆڕینی سیستهمی سیاسی یان گەڕانەوەی بەعسییەکانەوە سەرچاوەی گرتووە، بەتایبەت دوای گۆڕانکارییەکانی سووریا. ئەم نیگەرانییە لەنێو ناوەندی شیعیدا زۆر بەجددی وەردەگیرێت و لە كۆڕ و كۆبوونەوەكاندا ئاماژەی پێ دەكرێت.
سێیەم: بەکارهێنانی پرسی هەرێم لە بانگەشەی هەڵبژاردندا
لەوەتەی هاوپەیمانیی کورد و شیعە لە سەردەمی دووەمی مالیکی (٢٠١٠-٢٠١٤) بەهۆی کێشەی نەوت و ناکۆکیی هەرێمییەوە لاواز بوو، پرسی هەرێمی کوردستان بووەتە کەرەستەیەکی باوی بانگەشەی هەڵبژاردن بۆ هێزە شیعەکان.
پێشبینی دەکرێت بۆ هەڵبژاردنی داهاتووش کێشەی بوودجە و نەوت بە هەمان ئاراستەدا بەکار بهێنرێت، چونکە ئەمە دەرفەتێک دەداتە محەمەد شیاع سوودانی تا خۆی وەک سەرکردەیەکی بەهێز لە بەرامبەر هەرێم نیشان بدات و وەڵامی ئەو ڕکابەرانەی بداتەوە کە بە سازشکار ناوی دەبەن.
ئەم دۆسیەیە هەرچەندە کۆنە (لە ٢٠١٢وە دەستی پێ کردووە)، بەڵام هەمیشە لە ساڵی کۆتاییی کابینەکاندا (وەک لە سەردەمی عەبادی، عەبدولمەهدی، کازمی و، ئێستا سوودانی بینراوە) گرژیی تێ دەکەوێت. هۆکارەکەیشی ئەوەیە کە لەو قۆناغەدا، “سەردەمی دڵڕاگرتن” تەواو دەبێت و حیساباتی هەڵبژاردن و ڕازیکردنی شەقامی شیعی دەبێتە ئەولەوییەت. لایەنە شیعەکان باش دەزانن کە پشتیوانیی کورد بۆ پێکهێنانی حکوومەت دوای هەڵبژاردن پێویستە، بەڵام ڕازیکردنیان پێش هەڵبژاردن، لە ڕووی جەماوەرییەوە زیانیان پێ دەگەیەنێت و ئەو ڕازیكردنە بۆ هاوپەیمانی یان بەشداریكردنی حكوومەت، پاش ڕاگەیاندنی ئەنجامەكان و لە قۆناغی دروستكردنی هاوپەیمانییەكاندا دەست پێ دەكات.
هەڵوێستی سوودانی و لیستەکەی: ستراتیژیی ویلایەتی دووەم
محەمەد شیاع سوودانی، سەرۆکوەزیران، بە لیستی تایبەتی خۆی و بە پڕۆژەی مسۆگەرکردنی ویلایەتی دووەم (٢٠٢٤-٢٠٢٨) بەشداریی هەڵبژاردن دەکات. گوتاری سەرەکیی لیستەکەی، ئاراستەی چینی ناوەند کراوە، کە کاسبکاران، فەرمانبەران، ئەفسەران و سوودمەندانی دەوڵەت لەخۆ دەگرێت، بەتایبەت لە بەغدای پایتەخت.
ستراتیژیی بانگەشەی سوودانی پشت بە چەند تەوەرێکی سەرەکی دەبەستێت:
سیاسەتی دەرەوە: دوورخستنەوەی عێراق لە ململانێ و جەمسەرگیرییەکانی ناوچەکە (وەک جەنگی غەززە و ناکۆکییەکانی ئێران و ئیسرائیل).
بانگەشەی كهسی (شەخسی): خۆی وەک کاندیدی یەکەمی لیستەکەی لە بەغدای پایتەخت ناساندووە.
ستراتیژیی میدیایی: کەڵکوەرگرتن لە میدیای فەرمیی دەوڵەت (تۆڕی میدیای عێراقی) و دروستکردنی میدیای سێبەر و بەکارهێنانی کەسایەتییە کاریگەرەکانی سۆشیال میدیا.
کەرتی گشتی و خزمەتگوزاری: فراوانکردنی دامەزراندن و تۆڕی چاودێریی کۆمەڵایەتی (کە وەزیرەکەی کاندیدە لە لیستەکەیدا و زیاتر لە دوو ملیۆن خێزانی سوودمەندی هەیە).
پڕۆژە خزمەتگوزارییەکان: جەختکردنەوە لەسەر پڕۆژە ئاوەدانییەکانی بەغدا، کە کاریگەریی بەرچاویان لەسەر کەمکردنەوەی قەرەباڵغی و جوانکردنی شارەکە هەبووە.
پێکهاتەی لیستەکەی: کۆکردنەوەی پێکهاتەیەکی هەمەچەشن لە عەشایەر، کەسایەتیی چەکداری شیعە، وەزیر، پارێزگار و پەرلەمانتاری ئێستا.
سەبارەت بە هەرێمی کوردستان، سوودانی شێوازێکی جیاواز لە مالیکی پەیڕەو دەکات. لەبری “شەڕە لێدوان”، بە بێدەنگی و لە ڕێگەی گوشاری کردەیییەوە کار لەسەر دۆسیەکانی نەوت، داهاتی ناوخۆ و مووچە دەکات. لە ماوەی سێ مانگی ڕابردوودا، جگە لە چەند لێدوانێکی نەرم بۆ ڕۆژنامەی “شەرقولئەوسەت”[10]، هیچ گرژییەکی زارەکیی لەگەڵ حکوومەتی هەرێم دروست نەکردووە. بەڵام خاڵی لاوازیی لیستەکەی لە مامەڵەكردن لەگەڵ هەرێمی كوردستادا زیاتر دەردەكەوێت، ئەویش نەبوونی دیدگهی هاوبەشە. بۆ نموونە، “حەنان فەتلاوی”، كە لە لیستی سەرۆكوەزیرانە، پێشنیازێکی ناواقعی دەکات كە بریتییە لە “هەر کەس نەوتی خۆی بۆ خۆی و، خۆی مووچەی خۆی بدات”[11]، كەچی بەها ئەعرەجی، کەسایەتییەکی دیاری لیستەکەیە، هەوڵی هێورکردنەوەی دۆخەکە دەدات و لە دەركەوتنەكانیدا لێدوانەكانی بەرامبەر هەرێم ئەرێنین[12]. ئەم فرەچەشنییە بێهەماهەنگییەیش، ئەگەری لێکترازانی لیستەکەی لە دوای هەڵبژاردنەکان زیاتر دەکات.
گوتاری هێزە وەلائییەکان دژی هەرێم
لە بانگەشەی هەڵبژاردنی داهاتوودا، دیارترین ئەو هێزانەی کە پرسی هەرێمی کوردستان وەک کەرەستەی بانگەشە بەکار دەهێنن، باڵە چەکدارییە نزیکەکانی ئێرانن؛ بەتایبەتی “کەتیبەکانی حزبوڵڵا” و “بزووتنەوەی عەسائیب”، کە بەهۆی هەژموونی بەرفراوانیان لە میدیای کلاسیک و سۆشیال میدیادا، پێشڕەوی ئەم ڕەوتەن.
بەپێی چاودێرییەک کە بۆ ئەم شرۆڤەیە کراوە، میدیای ئەم دوو هێزە لە بانگەشە پێشوەختەکاندا، بە پشتیوانیی چەند سەرچاوەیەک وێنەیەکی تایبەتی هەرێم بۆ بینەرانیان دەنەخشێنن. سەرچاوەکانیان بریتین لە: سەرچاوە میدیایییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی کوردی، میوان و کەسایەتییە بانگهێشتکراوەکانیان لە هەرێمی کوردستانەوە، چاودێریکردنی وردی هەواڵ و ڕاپۆرتەکانی میدیای کوردستان.
لەسەر بنەمای ئەم سەرچاوانەیش، وێنەی هەرێم بەم ناوەڕۆک و پەیامانەی خوارەوە نمایش دەکەن:
1_ ناوەڕۆكی چەند هەواڵێكی میدیای حزبوڵڵا:
_ هەرێمی کوردستان بەردەوام گوشار دەخاتە سەر بەغدا بۆ دەستخستنی پارە، تا لە بانگەشەی هەڵبژاردندا کەڵکی لێ وەربگرێت.[13]_
_ هەرێمی كوردستان وەك قەوارەیەكی سەربەخۆ لە عێراق مامەڵە دەكات؛ ئەمەیش پێچەوانەی زەقی دەستوور و پرۆسەی سیاسییە. هەرێم وەك لایەنێكی دەرەكی مامەڵە دەكات كە سەر بە عێراق نییە. پارەی نەوت و دەروازە سنوورییەكان دەچنە حیسابی حزبی حوكمڕان بەبێ چاودێری.[14]
_ لێدوانەکانی کۆنگرێسمانی ئەمریکی، جۆ ویلسۆن، دژی عێراق، لەلایەن هەرێمی کوردستانەوە پاڵپشتیی دارایی کراون (سپۆنسەر کراون).[15]
_ لێدوانەکانی جۆ ویلسۆن، خزمەتی بەرژەوەندییەکانی واشنتۆن لە عێراقدا دەکات و ئامانج لێی سەپاندنی گەمارۆیە بەسەر وڵاتەکەدا [16].
_ پرۆسەیەك هەیە بۆ بەشەیتانكردنی حەشدی شەعبی، لە كاتێكدا چاوپۆشی لە گرووپە چەكدارەكانی دیكە دەكرێت؛ چ لە هەرێمی كوردستان بێت (پێشمەرگە) یان جێگەی دیكەی عێراق.[17]
_ بەردەوامیی ئاودیوكردنی نەوت لە هەرێمی كوردستانەوە لێكەوتەی كارەساتباری دهبێت. ئەم دۆسیە مەترسیدارە، عێراق تووشی سزای نێودەوڵەتی دەكاتەوه.[18]
حكوومەتی هەرێم بەردەوامە لە پێشێلكاریی ڕێككەوتنەكەی لەگەڵ بەغدا، ئامادە نییە نەوت ڕادەستی بەغدا بكات و بەئامانجگرتنی كێڵگە نەوتییەكان دەكاتە پاساو؛ لە كاتێكدا ناشەفاف و بێمتمانەیە و بەئەنقەست دەستیدەستی دەكات..[19]
_ سوودانی تۆمەتبارە لە دواخستنی بنەجێكردن (تهوتین)ی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستان- لەگەڵ دەسەڵاتدارانی هەرێمیشیدا خزمەتی یەكتر دەكەن. حكوومەتی بەغدا بەردەوامە لە مامەڵەكردن لەگەڵ گەندەڵكارانی هەرێم و مووچەیان بۆ ڕەوانە دەكات، لەبری ئەوەی ڕاستەوخۆ بە فەرمانبەرانی هەرێمی بدات.[20]
_ نەوتی هەرێمی كوردستان بەرەو توركیا دەبردرێت؛ لەناو بەرمیلیشدا بەو بارهەڵگرانە دەگوازرێتەوە كە هی حزبەكانی دەسەڵاتن. بۆ چەواشەكاریش شمەك و كەرەستەی دیكەی بەسەردا دەكرێت بۆ شاردنەوە.[21]
_ حكوومەتی هەرێم مافی نیشتەجێبوونی بە بەعسییەكان داوە و پاسەوانی پێویستی بۆ خۆیان و خێزانەكانیان دابین كردووە؛ زۆر لەوانەیش داواكراون و فەرمانی گرتنیان هەیە. تەنیا ڕاڕەوی هاتوچۆكردنی بەعسییەكان بۆ دەرەوە، “فڕۆكەخانەی هەولێر”ە. سەركردەكانی بەعس لەگەڵ سەركردەكانی هەرێم چەندان كۆبوونەوەی ڕانەگەیەنراویان كردووە و پاسەوانیان بۆ دابین كراوە[22].
_ هێزە كوردییەكانی دەسەڵات، دۆسیەی مووچە بۆ بەرژەوەندیی تایبەتی خۆیان بەكار دەهێنن، لەبەر ئەوەیش بنەجێكردنی مووچە ڕەت دەكەنەوە تا قازانجی زیاتر لەم دۆسیەیە بكەن. لەناو لیستەكانی مووچەی هەرێمدا هەزاران ناوی وەهمی هەن، كەچی فەرمانبەری ڕاستەقینە سادەترین مافی داراییی خۆیانیان نییە. پێویستە حكوومەتی فیدراڵی ئەم دۆخە دژوارە ڕاست بكاتەوە [23].
میدیای عەسائیب:
لە میدیای عەسائیبدا، كە كەناڵی بینراو و ماڵپەڕی خوێنراویان هەیە، دەربارەی كوردستان ئەم هەواڵانە بە ڤیدیۆ و نووسراو زەق كراونەتەوە:
_ بانگەشەی هەڵبژاردن و کەڵکوەرگرتن لە دۆسیەکانی هەرێم بۆ ئەم وێستگەیە، لە ڕووماڵە میدیایییەکاندا ئامادەیە.
_ هەولێر داڵدەی بەعسییەكان دەدات و بەغدا بەڵگەكانی پێ داوە، بەڵام ئەو ئامادە نەبووە گفتوگۆی لەسەر بكات[24].
_ هەولێر و توركیا ڕێككەوتنی پەنجا ساڵەیان هەیە. ئەمەیش ئیمتیازی زۆری بە ئەنقەرە داوە لەناو هەرێمی كوردستان، لەوانەیش بنیاتنانی بنكەی سەربازی.[25]
_ ڕۆژنامەیەكی ئێرانی: ڕاڕەوی داودی ئیسرائیلی كە دەگاتە هەرێمی كوردستان، پشتێنەیەكە وڵاتانی ناوچە كاول دەكات [26].
_ هەرێم ساڵێكە لەنێو بۆشاییی سیاسی و كارگێڕیدایە؛ بەهۆی كۆنەبوونەوەی پەرلەمان و دواكەوتنی پێكهێنانی حكوومەتی نوێ.[27]
_ ئۆپۆزیسیۆن دەڵێت: پاش 23 ساڵ لە خۆبەڕێوەبەری (لە ٢٠٠٣وە)، كوردستان بووەتە جێگەی ڕەخنە، بەهۆی بێتوانایی لە دابینكردنی خزمەتگوزارییە سەرەتایییەكان و بڵاوبوونەوەی چەكی لەكۆنترۆڵدەرچوو..[28]
_ كێشەكانی هەرێم بەردەوامن… وشكەساڵی و كەمبوونەوەی بەرهەم، بڕستی لە وەرزی ترێ بڕیوە لە سلێمانی[29].
_ لە كوردستان هەڵمەتی گرتن و سەركوتكاریی قەزایی و میدیایی هەیە و، ئۆپۆزیسیۆنی دژەگەندەڵی دەكاتە ئامانج. هەروەها لەوێ پەیوەندیی جێگە گومان هەن، لەوانەیش پەیوەندی لەگەڵ “قەوارەی زایۆنی”[30].
_ كوردستان لەژێر گوزری سەركوتكردندایە؛ ئازادییەكان دەخنكێنرێن[31].
_ گرتنی ڕۆژنامەوانێك، هەڵكشانی سەركوتكردنی ئازادی لە كوردستان دەردەخات [32].
_ كوردستان لە لاوازترین دۆخی خۆیدایە؛ قەیرانی بەڕێوەبردنی هەیە.[33]
_ هەرێمی كوردستان لە قەیرانی مووچە سوودمەندە. یەكێتیی نیشتمانی (لەو قەیرانەدا) لەگەڵ بۆچوونی بەغدایە.[34]
_ حكوومەتی كوردستان بەردەوامە لە ئاودیوكردنی دەوروبەری 250 هەزار بەرمیل نەوتی ڕۆژانە؛ سوودمەندانی پشت پرۆسەكە ناهێڵن هەناردە بكرێت.[35]
_ درۆنەكان وەك پەڵپ بۆ خۆدزینەوە لە ڕێككەوتنە نەوتییەكان بەكار دەهێنرێن [36].
_ حكوومەتی هەرێمی كوردستان “نەخۆشخانەی هیوا”ی كردووەتە گۆڕستانی بەكۆمەڵ بەهۆی فەرامۆشكردنی بەئەنقەستەوە. دەرمانی تەرخانكراو بۆ ئەم نەخۆشخانەیە ئاودیوی توركیا دەكرێت.[37]
_ چوار ترلیۆن دینار لە دەرەوەی بوودجەیە… ژمارەی دزییەكانی نەوت لە هەرێم، فەلەكییە و نیوەیشی بۆ كۆمپانیا بیانییەكانە[38].
_ هەموو دەروازە سنوورییە قاچاخەكان لە سنووری هەرێمی كوردستاندان.[39]
_ لە كوردستان وەك موڵكی شەخسی مامەڵە لەگەڵ نەوت دەكرێت؛ هۆكاری قەیرانەكانیش دەسەڵاتداریی خۆسەپێنە.[40]
_ خاوەن بڕوانامە باڵاكانی كوردستان لەبەر دۆخی سەختیان كۆچ دەكەن .[41]
_ بەهۆی گەندەڵیی دەسەڵاتەوە… هەرێم بێئاو و كارەبایە؛ هیچ هیوایەكیش لە ئاسۆدا نییە [42].
_ ڕێگهی نوێ بۆ ئاودیوكردنی نەوت دۆزراوەتەوە كە لە كۆنەكان جیاوازترە [43].
_ ئاسایشی پەرلەمان: هۆکاری چەکی ڕێکنەخراو لە هەرێم، هێزە حوکمڕانەکانی هەرێمە [44].
شیکاریی گوتاری میدیایی: ستراتیژ و ئامانجەکان
لەسەر بنەمای ڕووماڵی میدیاییی ئەم دوو هێزە ئەوپەڕگیرە شیعەیە، دەتوانرێت چەند ستراتیژ و پەیامێكی سەرەکی دەستنیشان بکرێت:
_ بەکارهێنانی زانیاریی ڕاست و تێکەڵکردنی بە بانگەشەی ناڕاست بۆ ئاراستەكردنی ڕای گشتی، بەبێ هیچ هاوسەنگییەک و پشتبەستن بە سەرچاوەی دیكەی جیاواز.
_ تیشکخستنە سەر ڕۆڵی تورکیا لە هەرێم و، بەئەنقەست فەرامۆشكردنی ڕۆڵی ئێران لە پرۆسەی فرۆشتنی نەوتی هەرێمدا.
_ هەوڵدان بۆ کاڵکردنەوەی ئەو وێنە ئەرێنییەی کە پێشتر هەرێم وەک ناوچەیەکی ئاوەدانتر لە ناوەڕاست و باشوور هەیبوو، ئەویش لە ڕێگەی جەختکردنەوە لەسەر قەیرانەکان؛ تەنانەت ئەوانەی سروشتییشن، وەک وشکەساڵی.
_ ناشیرینکردنی ناوبانگی هەندێك لەو دامەزراوانەی فیدباكیان باشە، وەک بێبایەخکردنی نەخۆشخانەی هیوا، کە وەک سەنتەرێکی گرنگی چارەسەری شێرپەنجە لەسەر ئاستی عێراق ناسراوە.
_ بەکارهێنانی کێشەکانی وەک مووچە، پێشێلکارییەکان دژی ڕۆژنامەنووسان و، خراپ بەڕێوەبردن، بۆ ئەوەی بیسەلمێنن کە دۆخی هەرێم لە هی ناوچەکانی دیکەی عێراق باشتر نییە.
_ وێناکردنی هەرێم وەک هەڕەشە لەسەر عێراق؛ لە ڕێگهی وێناکردنی وەک: پەناگەی ئیسرائیل، باخچەی پشتەوەی تورکیا و، مۆڵگەی سیخوڕی و لانكەی بەعسییەكان.
_ تۆمەتبارکردنی حکوومەتەکەی سوودانی بە کەمتەرخەمی و هاوکاریکردنی دەسەڵاتدارانی هەرێم، بۆ لاوازکردنی پێگەی سەرۆكوەزیران لەنێو شەقامی شیعیدا.
ئەم گوتارە میدیایییەیش دوو ئامانجی سەرەکی دەپێکێت:
_ پاساوهێنانەوە بۆ حوکمڕانی شیعی و ناوەندگەراییی بەغدا: بە نیشاندانی ئەوەی کە دۆخی هەرێمی کوردستانیش خراپە و نموونەیەكی باشتر نییە، لە ڕێگهی تیشكخستنه سەر قەیران و كەموكوڕییەكان و خۆلادان لە باسكردنی هیچ لایەنێكی ئەرێنی. بەمەیش پاساو بۆ کەمـوکـوڕی و گەندەڵییەکانی حوکمڕانی لە ناوەڕاست و باشووری عێراق دەهێننەوە.
_ ورووژاندنی شەقامی شیعی و عەرەبی دژی هەر جۆرە نزیکبوونەوەیەک لەگەڵ دەسەڵاتدارانی هەرێم، بە بیانووی ئەوەی ئەوان “خۆسەپێن، گەندەڵ و، هاوپەیمانی ئیسرائیلن”.
