 |
وەرگیڕانی لە ئینگلیزییەوە: سیروان حوسێن بیەیی
دیارە هەر لە سەرەتای دروستبوونی شارستانییەتی وڵاتان و دەربازبوونیان لە قۆناغی خۆسەپێنی، پرۆسەی بیرکردنەوەی مرۆڤ ڕۆژانە لە پەرەسەندندا بووە بۆ ئەوەی هێژموونیی زادەی بیرکردنەوەکانی، بە ڕێگەیەکی جیاواز و تا ڕاددەیەک دوور لە ئاژاوە، بەسەر کەسانی تردا بسەپێنێت. هەر بۆیە، لە بەکارهێنانی سامان و بیرکردنەوەی قووڵ و چەندین ئامڕازی تری دەستەمۆکردنی مرۆڤ، لەم سەردەمەدا هەوڵی تەواو لە ئارادایە بۆ بەدەستهێنانی پشتیوانیی لایەنە بەهێز و باڵادەستەکانی جیهان. ئەمریکا لەم سەردەمەدا بە فراوانترین گۆڕەپانی ئەم جەنگە هێژموونکارییە خۆسەپێنە لە قەڵەم دەدرێت. لە ئێستادا، واشنتۆن بۆتە مۆڵگەی ئەو نەتەوە و وڵاتانەی کە لەژێر هەڕەشەی (یان بۆ بەردەوامیدان بە سالاریی خۆیان)ی وڵاتانی تردان. دیارە لەم سەردەمەدالۆبیکردن بە یەکێک لە سەرکەوتووترین ئەو چەکانە دادەنرێت کە نەک تەنیا وڵاتە سەربەخۆکان، بگرە کەمینەکانیش بەجددی کاری لەسەر دەکەن. پێش ئەوەی باس لە ناوەڕۆکی ئەم پەرتووکەی بەردەستتان بکەم، بە پێویستی دەزانم بەکورتی ئاماژە بە مێژووی سەرهەڵدان، ئامانج و دەرهاوێشتەکانی ئەم چەمکە دەوڵەمەندە(لۆبیکردن) بکەم.
مێژووی لۆبی
سەرەتای دەرکەوتن و بەکارهێنانی ئەم دەستەواژەیە، دەگەڕێتەوە بۆ ساڵانی (١٨٦٩-١٨٧٧) لە کاتی سەرۆکایەتیی یەکێک لە سەرۆکەکانی ئەمریکا بە ناوی یولیسیس گرانت. یەکێک لە ئارەزووەکانی ناوبراو لەو کاتەدا، بریتی بوو لە چوونەدەرەوەی لە کۆشک، بۆ ئەوەی بتوانێت چاوی بە هاونیشتمانیانی بکەوێت و لە گرفتەکانیان بکۆڵێتەوە. بۆ ئەنجامدانی ئەم کارە، گرانت سەردانی هۆتێلێکی دەکرد بە ناوی ویلارد و، لەوێ چاوی بە هاووڵاتیان دەکەوت. ئەوانەی کە لە گردبوونەوەکەدا ئامادە دەبوون، ئەم دەرفەتەیان دەقۆستەوە بۆ ئەوەی لە ڕێگه‌ی هونەری ئاخاوتنەوە کاریگەری بخەنە سەر بڕیارەکانی سەرۆکی ئەمریکا. گرانت بە شێوەیەکی ناڕاستەوخۆ دەکەوتە ژێر کاریگەریی ئەو کەسانە و، لە ئەنجامدا هەندێ یاسای دەگۆڕی کە ئامادەبووان وایان دەزانی لە بەرژەوەندیی ئەواندا نییە. ئەمەیش وای کرد کە چەند یاسایەکی نوێ لە شوێنی یاسا کۆنەکان دەربچێت. بەم شێوەیە سەرۆکی ئەمریکا ناوی ئەم چالاکییانەی کردە لۆبی و، ئەو کەسەی ئەم کارەیشی دەکرد، بە لۆبیست ناوی بردن. سەرەڕای ئەم مێژووە، چەند بۆچوونێکی تریش هەن ئاماژە بەوە دەدەن کە تەنانەت مێژووەکەی دەگەڕێننەوە بۆ سەرەتای ساڵانی ١٨٠٠. بۆچوونێکی تریش هەیە کە دەڵێت کاتی لەدایکبوونی ئەم دەستەواژەیە دەگەڕێتەوە بۆ سەدەی حەڤدەی زایینی لە وڵاتی بریتانیا، کاتێک خەڵک بۆ دیدەنیی ئەندامانی ئەنجومەنی نوێنەران ڕوویان لە ڕێڕەو و هۆڵەکانی باڵەخانەی ئەنجومەن دەکرد کە پێی دەگوترا لۆبی.
بەپێی یەکێک لە سەرچاوەکان، سەرەتای دەرکەوتنی لۆبی لە مێژووی هاوچەرخدا، دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی ١٩٣٨؛ کاتێک ئەمریکا بڕیارێکی دەرکرد کە تیایدا ڕێگه‌ی بە چالاکیی سیاسی و ڕاگەیاندن دا بۆ بەرژەوەندیی وڵات و لایەنی دەرەکی. لەبەر ئەوەی دۆخ و ژینگەی ئەمریکا زۆر لەبار بوو بۆ ئەوەی ئەو گرووپ و ڕێکخراوانە چالاکییەکانیان ئەنجام بدەن، هەر زوو گەشەیان سەند و تا ساڵی ٢٠٠٥ ژمارەیان گەیشتە نزیکەی سی و پێنج هەزار ڕێکخراو و گرووپ. زۆری پێ نەچوو کۆنگرێس بە دەرکردنی یاسایەک، دەوڵەتیان ناچار کرد کە بڕی یەک ملیار و سەد ملیۆن دۆلاریان بۆ تەرخان بکات. پۆل فیندلی، ئەندامی پێشووی کۆنگرێس و خاوەنی پەرتووکی کێ دەوێرێت باسی بکات؟، دەنووسێت: "جاری وا هه‌بووه ئیسڕائیل ناڕه‌زاییی به‌رامبه‌ر هه‌ڵوێستێکی ئه‌مەریکا هه‌بووه که هێشتا ڕه‌شنووس بووه. لۆبیی جوو، که هه‌میشه وه‌ک نموونه‌یه‌کی زیندوو باسی لێوه ده‌کرێت کە ڕۆڵێکی زۆر گرنگ و مێژووییی هه‌بووه له دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تی ئیسڕائیل و به‌فه‌رمیناساندنی هۆلۆکۆست وه‌ک تاوانی دژ به مرۆڤایه‌تی، له ڕابردوودا له‌ژێر چه‌ندین ناوی جۆراوجۆر کاریان کردووه و گوشار و کاریگه‌ریی زۆر گه‌وره‌یان هه‌بووه له‌سه‌ر چه‌ندین ناوه‌ندی جیاجیای بڕیار و ته‌نانه‌ت ده‌سه‌ڵاتی نێوده‌وڵه‌تییش."
لە ڕووی وشەسازییەوە، چەمکی لۆبی وشەیەکی ئینگلیزییە و بە واتای "هۆڵی چاوەڕوانی، یان پشوودان لە هۆتێلەکان" بەکار هاتووە. بەڵام فەرهەنگی ئۆکسفۆرد لە چاپی ١٨٠٨دا بە واتای سیاسی بەکاری هێناوە و، بەو کەس و گرووپانەی گوتووە کە کاریگەرییان لەسەر ئەندامانی پەڕلەمان و یاسادانەران هەبووە. هێرمانسن بەم شێوەیە پێناسەی دەستەواژەی لۆبی دەکات: "پێوەندیی ناڕێکخراو لەگەڵ سیاسییەکان و بەرپرسان، تاوەکوو کاریگەریی لەسەر بڕیارەکانیان هەبێت." هەروەها ڕیچارد برۆنوێل پێی وایە کە لۆبیست "به‌و که‌سانه ده‌گوترێت که‌وا سه‌رنجی شوێنه ڕه‌سمییه‌کان و حکوومه‌تی هه‌ڵبژێردراو به لای خۆیدا ڕاده‌کێشێت، به مه‌به‌ستی سوودگه‌یاندن به یاسا و بڕیاره‌کانیان."
بە شێوەیەکی گشتی، دەکرێت بڵێین گرنگترین ئامانجەکانی چەمکی لۆبی، لەم خاڵانەی خوارەوەدا کورت دەبێتەوە:
یەکەم: هەوڵدان بۆ دانانی کاریگەری لەسەر وڵاتە زلهێزەکان بۆ ئەوەی لە ڕووی دارایی، سەربازی و کولتوورییه‌وه، پشتیوانیی ئەو وڵاتانە بەدەست بهێنن.
دووەم: دەستبەسەرداگرتنی دەسەڵاتی یاسادانان؛ بەم جۆرەیش، گۆڕینی ئەو یاسایانەی لە بەرژەوەندیی نیشتمانیی وڵاتەکانیاندا نییە.
سێیەم: هاندانی دەسەڵاتی جێبەجیکاری بۆ پراکتیزەکردنی ئەو چالاکییانەی لە بەرژەوەندیی وڵاتەکەیاندایە.
چوارەم: گوشارخستنە سەر سەرۆکی وڵاتان، بۆ ئەوەی بڕیارەکانی بەتەواوی لە بەرژەوەندیی ئەو وڵاتەدا دەربکات.
پێنجەم: ڕاکێشانی هەست و سۆزی جەماوەر بە هۆی میدیاوە.
بۆچی ئەم پەرتووکە...؟!
ڕەنگە زۆرێک لە خوێنەران ئەم پرسیارەیان لە مێشکدا گەڵاڵە ببێت کە لۆبیی ئیسڕائیل لە ئەمریکادا چ پێوەندییەکی به خوێنەری کورده‌وه هه‌یه و، بۆچی ئێمە دەبێت ئاگاداری چالاکییەکانیان بین؟ لە وەڵامی ئەم پرسیارەدا، دەکرێت بەیەکگرێدانێک لە نێوان گەلی کورد و جوو دروست بکرێت. بۆچی؟ چونکە کورد نەتەوەیەکی بێدەوڵەتی (تا ئەم ساتە ...!) ستەملێکراوە لە لایەن وڵاتە دراوسێکانییەوە و، جووەکانیش لە سەرەتای پلانی دروستبوونی دەوڵەتی ئیسڕائیلەوە ئەزموونی هەمان چەوسانەوەیان تێ پەڕاندووە (ڕاستی و دروستیی "بوون"ی دەوڵەتی جوو، پرسی ئەم پەرتووکە نییە؛ هەر بۆیە وەرگێڕ بەتەواوی خۆی لەم بابەتە دوور دەخاتەوە). ئێمەی کورد لە ئێستادا بۆ یەکلاییکردنەوەی چارەنووسی گەلێکی ژێردەستە، کە میراتگری دیرۆکێکی پڕ لە دەردەسەری و چەرمەسەرییە؛ هەر بۆیە ئێستا کاتی ئەوەیە سەرجەم ڕێگه بەردەستەکان تاقی بکەینەوە بۆ ئەوەی بتوانین پشتیوانیی دەوڵەتێکی گرنگ و بەهێزی وەک "ئەمریکا" لە کۆمەڵگه‌ی نێودەوڵەتی بۆ خۆمان مسۆگەر بکەین. زایۆنیزم، نەخشەسازی دامەزراندنی دەوڵەتی ئیسڕائیل، هەر لە سەرەتای چالاکییەکانییەوە ڕۆڵێکی باڵای لە دروستکردنی ئەم دەوڵەتە گێڕا. دروستکردنی ڕێکخراوێکی زایۆنیزمئاسای نیشتمانی لەم ساتەدا بۆ کوردستان، زۆر پێویستە.
لۆبیی کورد
ئامانج له دروستکردنی گرووپی لۆبیی کوردی، بۆ ئه‌و مەبەستەیە کە کورد وه‌ک وڵاتانی دیکەی دونیا ببێتە خاوەن گرووپی لۆبیی خۆی؛ ئه‌و که‌لێنەیش پڕ بکاته‌وه که هه‌میشه بازی به‌سه‌ردا داوه. ئامانج له دروستکردنی لۆبیی کوردی ئه‌وه‌یه، له ڕێگه‌ی لۆبییەوە شان به شانی حزبه کورد و کوردستانییه‌کان له ناوه‌وه قه‌ناعه‌ت به ناوه‌ندی ده‌سه‌ڵات له ئه‌وروپا و جیهان و ناوچه‌که بکه‌ین، تا کوردیش وه‌ک وڵاتانی دیکە ببێتە خاوەن دەوڵەتی سەربەخۆ، چونکە هیچ گەلێک نییه ئه‌وه‌نده‌ی کورد قۆناغی سه‌خت و دژوار و جه‌نگی مانه‌وه‌ی به‌رامبه‌ر تورک و فارس و عه‌ره‌ب و وڵاتانی زلهێز بینیبێت. به‌شێک له نه‌ته‌وه و گه‌لانی تر، به‌رگه‌ی زۆرداریی ئیمپراتۆره‌کانیان نه‌گرت و به‌یه‌کجاری له‌نێو گه‌لانی تردا توانه‌وه.
ئێستایش سه‌رده‌می گلۆبالیزم و پۆستمۆدێرنیزم و فه‌یسبووک و میدیایه، جیهان وه‌ک گوندێکی بچووک سەیر ده‌کرێت، هه‌واڵ و ڕووداوه‌کان زۆر به‌خێرایی به هه‌موو جیهاندا بڵاو ده‌بنه‌وه، کوردیش تا ئێستا قۆناغی باشی بڕیوه، پشتگیریی نێوده‌وڵه‌تییشی تا ڕادده‌یه‌کی بەرچاو هه‌یه. بۆیه ئەستەمە گه‌لی کورد له نێو نه‌ته‌وه‌کانی تردا بتوێته‌وه؛ واتا قۆناغی توانه‌وه‌ی له نێو عه‌ره‌ب و فارس و تورک و عه‌جه‌م تێپه‌ڕی کردووه. بۆیە لەم کات و ساتە هەستیار و مێژوویییەدا ئەرکی سەرشانی حکوومه‌ت و سەرجەم حزبه سیاسییه‌کان و کەسایەتییە دەستڕۆیشتووەکان و ڕه‌وه‌ندەکانی کوردییه، هه‌وڵی جددی بدەن لە دروستکردنی لۆبیی کوردی له‌سه‌ر بنه‌مایه‌کی نه‌ته‌وایه‌تی، تاکوو بەم هۆیەوە ئه‌و که‌ڵێنه پڕ بکه‌ینه‌وه که‌وا هه‌میشه له مێژووی گه‌لی کورددا پشتگوێ خراوه و بازی به‌سه‌ردا دراوه. له ڕێگه‌ی لۆبیی کوردییه‌وه به‌رده‌وام کێشه و گرفت و زانیارییه‌کان بگه‌یه‌نینه سیاسییه‌کان به‌تایبه‌تی و کۆمه‌ڵگه‌ی نێوده‌وڵه‌تی به‌گشتی، تاوه‌کوو گوشارێکی گه‌وره له‌سه‌ر وڵاتانی سه‌رده‌سته‌ی کوردستان دروست بکه‌ین و ددان به مافی ڕه‌وای گه‌له‌که‌ماندا بنێن. بۆیە ده‌کرێت لە ئاستی جۆراوجۆر دانیشتن له‌گه‌ڵ لۆبیی وڵاتاندا بکرێت و داوای هاوکارییان لێ بکه‌ین.
کاری لۆبیی کوردییش سەرەنجام له‌سه‌ر حزبه کوردی و کوردستانییه‌کان وه‌ستاوه. ئه‌گه‌ر حزبە کورد و کوردستانییه‌کان له ڕۆڵ و گرنگیی لۆبیی کوردی تێ بگه‌ن و کەسانی دڵسۆز و نه‌ته‌وایه‌تیمان هه‌بێت، ئه‌وا له‌مڕۆ به‌دواوه کار بۆ دروستکردن و به‌گه‌ڕخستنی ده‌که‌ین له‌سه‌ر ئاستی نه‌ته‌وایه‌تی، چونکه کاری لۆبیی کوردی هه‌ر به دروستکردنی ده‌وڵه‌تی کوردستان کۆتایی نایه‌ت به‌ڵکوو پاش سه‌ربه‌خۆییی کوردستانیش پێویستیی زۆرمان پێیه‌تی. گونجاوترین پێشنیاری خێرایش لەمبارەیەوە ئەوەیە کە:
- دروستکردنی گوشاری به‌رده‌وام له‌سه‌ر دامودەزگه‌کانی حکوومه‌ت تاوه‌کوو بەبه‌رده‌وامی بڕیاری ڕاست و دروست ده‌ربکەن.
- گه‌یاندنی زانیارییه‌کان به کۆمه‌ڵگه‌ی نێوده‌وڵه‌تی و پاراستنی پێوه‌ندییه‌کانمان له‌گه‌ڵ دۆستان و سیاسه‌توان و په‌رله‌مانتاران و ئه‌ندامانی حکوومه‌ت و ڕێکخراوه حکوومی و ناحکوومییه‌کان.
ئه‌گه‌ر له ڕابردوودا هه‌وڵێک بۆ دروستکردنی لۆبیی کوردی درابێت، ئه‌وا هه‌ڕه‌مه‌کی بووه و جێگه‌ی سەرنجی زۆر نەبووە. بۆ نموونه هەرچەندە بۆ سەرخستنی لۆبیی کورد لە واشنتۆن کاری باش کراوە، بەڵام ئه‌و نووسینگه‌یه‌ی لۆبیی کوردی له واشنتۆن، نه‌کراوه به پڕۆژه‌یه‌کی گه‌وره‌ی نه‌ته‌وایه‌تی. ئه‌وه‌ی له ناوه‌ڕاستی هه‌شتاکان له بریتانیا دروست بوو، لۆبیی کوردی نه‌بوو، به‌ڵکوو هه‌وڵێک بوو بۆ دروستکردنی لۆبیی کوردی. هۆکاره‌کانیش ڕوون و ئاشکران: گرنگترینیان به‌هێزیی ده‌زگه‌ی سیخوڕیی وڵاتانی داگیرکه‌ری کوردستان بوو له وڵاتانی ئه‌وروپا و پشتگیریی به‌رده‌وامی وڵاتانی زلهێزی جیهانی و ناوچه‌که بوو بۆ ڕژێمه داگیرکه‌ره‌کانی کوردستان له پێناو پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندیی سیاسی و ئابووریی خۆیان.
هۆکاری دووه‌میش نه‌بوونی ڕەوەندی به‌هێز له ئه‌وروپا و ئه‌مریکا و که‌میی سه‌رمایه‌داری کورد و نه‌بوونی ئابوورییه‌کی به‌هێز و که‌مته‌رخه‌میی حزبه سیاسییه کوردییەکان بووه له بواری لۆبیدا.
پاش نه‌وه‌ده‌کان و ڕووخانی بلۆکی ڕۆژهه‌ڵات به‌رامبه‌ر ئه‌مەریکا و کۆچی لاوانی کورد بۆ ئه‌وروپا و جیهان و ڕزگاربوونی باشوور و ڕۆژاوای کوردستان له ده‌ست داگیرکه‌ران و کرانه‌وه‌ی جیهان به‌ڕووی گه‌له‌که‌مان و شۆڕشی ڕاگه‌یاندن و گلۆبالیزم و بوونی سه‌دان کۆمه‌ڵه و ڕێکخراوی کوردی له ئه‌وروپا و جیهان، ڕێگه‌خۆشکه‌رن بۆ دروستکردنی لۆبییەکی بەهێزی کوردی. بێ گومان، لۆبیی کوردی به شه‌و و ڕۆژێک، به حزب و ڕێکخراوێک به‌ته‌نیا دروست نابێت و کاری لۆبیبش دوای ڕاگەیاندنی سه‌ربه‌خۆیبی کوردستان هەرگیزاوهەرگیز کۆتایی نایه‌ت. لۆبیی کوردی زه‌مینه‌سازیی باش و پلانی تۆکمه‌ی ده‌وێت، به‌تایبه‌ت له لایه‌ن حزبه کورد و کوردستانییه‌کانه‌وه، چونکه هه‌موو حزبه کورد و کوردستانییه‌کان ده‌توانن له هه‌موو کاتێکدا سوود له وزه و توانای لۆبیی کوردی وه‌ربگرن و، له کاتی خۆشی و ناخۆشیدا پاڵپشتی گه‌وره‌ی حزبه‌کان و گه‌لی کورد بن. زۆر گرنگه به لایه‌نی که‌مه‌وه هه‌وڵی ئه‌وه بده‌ین زۆربه‌ی هەرە زۆری سیاسییه‌کان و ئه‌کادیمییه‌کان و خاوه‌ن توانا و لێهاتووه‌کان و خاوەن سه‌رمایەکان و پسپۆرانی وڵاتانی خانه‌خوێ و کوردستان کۆ بکه‌ینه‌وه و، به‌م هه‌نگاوانه‌ی خواره‌وه، ده‌ست بکه‌ین بە دامەزراندنی لۆبییەکی بەهێز و ناوازەی کوردی.
یەکەم: سه‌ره‌تا ده‌بێت پرسی لۆبیی کوردی، بکه‌ین به باس و خواستی میدیا، ڕۆشنبیران، پسپۆران، سیاسه‌توانان، که‌ناڵه‌کان، حزبه سیاسییه کوردی و کوردستانییه‌کان.دووەم: کۆبوونه‌وه له‌سه‌ر ئاستی باڵای حزبه سیاسییه کوردی و کوردستانییه‌کان ئه‌نجام بدرێت؛ لیژنه‌یه‌کی باڵا، که نوێنه‌ری هه‌موو لایه‌نه سیاسییه‌کان و پسپۆڕان و چین و توێژه‌کانی تێدا بێت. سێیەم: کۆکردنه‌وه و بەئەرشیفکردنی ناونیشان و ژماره ته‌له‌فۆن و ئیمه‌یڵ و سەرجەم هۆیەکانی پەیوەندیکردنی خاوەن سه‌رمایه‌کان، ئه‌کادیمییه‌کان، پسپۆڕان، لێهاتووان، سیاسه‌توانان، ئه‌ندام په‌رله‌مانه کورده‌کانی ناوخۆ و دەرەوە، چالاکوانی کۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نی، ڕۆشنبیران، هونه‌رمه‌ندان، ڕۆژنامه‌نووسان، خاوه‌ن تواناکانی وڵاتانی ئه‌وروپا و جیهان و بانگهێشتکردنیان بۆ کوردستان و هەوڵدان بۆ سازکردنی کۆنگره‌یه‌ک سه‌باره‌ت به لۆبیی کوردی بە زووترین کات. چوارەم: پێویستە کۆنگره ده‌ستوورێکی هه‌بێت، کە تێیدا نه‌خشه‌ڕێگه و هه‌یکه‌لی ڕێکخستنی خۆی داڕشتبێت و، بۆ ئێستایش باره‌گای سه‌ره‌کیی له کوردستانی باشوور بێت.
پێنجەم: که‌سانی پسپۆڕ، که بڕوایەکی پتەویان به دروستکردنی لۆبیی کوردی هه‌یە، له‌سه‌ر میلاکی حکوومه‌تی هه‌رێم دابمه‌زرێن و بە زووترین کات له وڵاته گه‌وره‌کانی وه‌ک ئه‌وروپا و ئه‌مریکا بنکه و باره‌گای تایبەتیان بۆ بکرێته‌وه؛ به هه‌مان شێوه که‌سانی پسپۆر و زمانزان له‌سه‌ر میلاکی حکوومه‌تی هه‌رێم کار بکه‌ن، چالاک و به‌توانا بن و ڕابردوویان پاک بێت و جێگه‌ی متمانه بن. مه‌رج نییه هه‌موویان کورد بن، باشتره به‌شێکیان خه‌ڵکی وڵاتانی خانه‌خوێ بن، پسپۆڕ و دڵسۆز بن و باوه‌ڕیان به کێشه‌ی ڕه‌وای گه‌له‌که‌مان و لۆبیی کوردی هه‌بێت؛ ئه‌گه‌ر که‌مته‌رخه‌م و به‌توانا نه‌بن، به‌ئاسانی بگۆڕدرێن. شەشەم: به هه‌موو شێوه‌یه‌ک ململانێی حزبی له‌م بنکه و باره‌گایانه قه‌ده‌غه بکرێت، واتا ته‌نیا لە پێناو سەربەخۆییی نیشتمانی دایک و کوردستانییانه، کار بکه‌ن.
حەوتەم: زانیاری له‌سه‌ر ئه‌زموونی ئه‌وروپا و ئه‌مریکا و وڵاتانی جیهان و ناوچه‌که له بواری لۆبیدا کۆ بکه‌نه‌وه. هەشتەم: گرنگیی ته‌واو بدەن به کاری پێوه‌ندی و ڕاگه‌یاندن و دروستکردنی چه‌ندین لقی تر وه‌ک لۆبیی په‌ڕله‌مان، لۆبیی حکوومه‌ت، لۆبیی خاوەن سه‌رمایه‌کان، لۆبیی ڕێکخراوه مه‌ده‌نییه‌کان، لۆبیی ڕۆشنبیران و هونه‌رمه‌ندان و ڕۆژنامه‌نووسان، لۆبیی میدیاکاران، لۆبیی پزیشکان و ئه‌ندازیاران، لۆبیی پسپۆران و لێهاتووان و لۆبیی تر. نۆیەم: پاش بەدەستهێنانی ڕه‌زامه‌ندیی په‌ڕله‌مان، سه‌رچاوه‌ی دارایییان له بوودجه‌ی حکوومه‌تی هه‌رێم بۆ دیاری بکرێت. هەروەها هەوڵ بدرێت به‌شێک له سه‌رچاوه‌ی داراییی تریشیان له ڕێگه‌ی خاوەن سه‌رمایه‌کانی ناوەوە و دەرەوە، ڕه‌وه‌ندی کوردی، ڕێکخراوه نێوده‌وڵه‌تییه‌کانه‌وه تەرخان بکرێت. دەیەم: پێویستە ئەم دامەزراوە نوێیە، ڕۆژنامه و گۆڤار و ناوه‌ندی بڵاوکراوه‌ی تایبەت بە خۆی هه‌بێت و هاوکات سەرجەم که‌ناڵه‌کانی تر هاوکاریان بن.
یازده‌یەم: دانانی کاریگه‌ری له‌سه‌ر ڕاگه‌یاندنی وڵاتانی خانه‌خوێ له ڕێگه‌ی نووسین و ناردنی بابه‌ت، ڕێپۆرتاژ، لێکۆڵینه‌وه، چیرۆک، ڕۆمان، په‌رتووك، چاوپێکه‌وتنی ته‌له‌ڤزیۆنی، کاری هونه‌ری وه‌ک مووزیک و فیلم و شانۆگه‌ری و...، تاوه‌کوو ڕای گشتی به لای گه‌لی کوردا ڕابکێشین. دوازده‌یەم: په‌ڕله‌مانتاره کورده‌کانی وڵاتانی خانه‌خوێ، خاوه‌نی پڕۆژه‌ی تایبه‌تی خۆیان بن و کێشه‌ی گه‌لی کورد بگه‌یه‌ننه په‌ڕله‌مان و حکوومه‌ت و میدیاکان. سێزده‌یه‌م: دروستکردنی پێوه‌ندیی توندوتۆڵ له‌گه‌ڵ لۆبیی وڵاتانی تر، که‌ڵکوەرگرتن لە ئه‌زموونیان، تەنانەت له کاتی پێویستدا داوای هاوکارییان لێ بکرێت، بەتایبەتی لۆبیی ئیسڕائیل. چواردەیه‌م: سه‌نته‌رێکی زانیاری و لێکۆڵینه‌وه به ناوی سه‌نته‌ری لێکۆڵینه‌وه‌ی لۆبیی کوردی دروست بکرێت. پازده‌یەم: دۆزینه‌وه‌ی ئالییه‌تێکی گونجاو له‌گه‌ڵ کۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌ییی گه‌لی کورد له به‌لژیکا.
ئه‌مانه و چه‌ندین خاڵی دیکه، کۆمەڵە هه‌نگاوێکن بۆ دروستکردنی لۆبیی کوردی؛ هه‌موو هه‌نگاوه‌کانیش له هه‌نگاوی یه‌که‌مه‌وه ده‌ست پێ ده‌کات. هیوادارین ڕۆژێک بێت بتوانین پێکه‌وه لۆبیی کوردی له‌سه‌ر ئاستی نه‌ته‌وایه‌تی دروست بکه‌ین.[1]
لە کۆتاییدا دەمەوێت ئاماژە بەوە بدەم کە ئەگەرچی میللەتی کورد بە درێژاییی مێژووی ڕابردوو قوربانییەکی زۆری داوە و ئازاری زۆری بە دەست داگیرکەرانی بیانی چەشتووە، بەڵام لە ڕاستیدا ئێستا کاتی ئەوەیە دەست لەناو دەست، بەرژەوەندییە تەسکەکان وەلا بنێین و، هەنگاو بنێین بەرەو دەوڵەتێک کە تێیدا هەر تاکێکی کورد هەست بکات سەرجەم مافەکانی لەژێر یەک ئاڵا و یەک حکوومەتی تۆکمەدا پارێزراوە. ئیتر کاتی ئەوە هاتووە ئێمەیش سوود لەو تەکنیک و ڕێگه جیهانییانە وەربگرین کە کاریگەرییان هەیە بۆ سەر وڵاتە زلهێزەکان، بەتایبەتی ئەمریکا، بۆ ئەوەی خاوەن لۆبییەکی بەهێز بین لە واشنتۆن.
[1] سه‌رچاوه‌کان
پرۆفیسۆر دلاوه‌ر عه‌بدولعه‌زیز عه‌لائه‌دین، لۆبی کردن بۆ نه‌ته‌وه‌یه‌کی بێ ده‌وڵه‌ت، چاپی یه‌که‌م. (٢٠٠٧).
ئیدریس سابیر ، لۆبی کوردی، بابه‌تێک بۆ گفتوگۆ، ئاژانسی سه‌ربه‌خۆ (وتار).
لۆبی کوردی، ژووری توێژینەوەی بزووتنەوەی گۆڕان.
-Richard Brownell, Lobbying at the Willard, Hotel
http://blogs.weta.org/boundarystones/2016/06/24/lobbying-willard-hotel
-30,000 lobbyists and counting: is Brussels under corporate sway?
-https://www.theguardian.com/world/2014/may/08/lobbyists-european-parliament-brussels-corporate