 |
وه‌زيرى پێشووى ده‌ره‌وه‌ى ئه‌ڵمانيا، سيگمار گابريل: دنيا به شێوه‌يه‌كى دراماتيكى ده‌گۆڕێ
وەرگێڕانی لە ئینگلیزییەوە: ئاسۆ کەریم
ئه‌م ديمانه‌يه ماتيۆ ڤۆن ڕۆهه‌ر و بريتا ساندبێرگ كردوويانه و له 24ى ئه‌يلوولدا به زمانى ئينگليزى له دێر شپيگل بڵاو كراوه‌ته‌وه و پێشتريش به زمانى ئه‌ڵمانى له 22ى ئه‌يلوول بڵاو ببووه‌وه.
دێر شپيگل: به‌ڕێز گابريل، حه‌زت ده‌كرد تا هه‌نووكه وه‌زيرى ده‌ره‌وه باى؟ له كتێبه‌كه‌دا دياره، كه نه‌پرژاويته سه‌ر جێبه‌جيكردنى گه‌لێ له نه‌خشه و پلانه‌كانت.
گابريل: من كابرايه‌كى سياسيم و هه‌ر له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ئێستاكه له‌و پۆسته‌دا نه‌ماوم، ناكرێ بڵێم چيدى سه‌رم له سياسه‌ت ناخورێ. جيهان به شێوه‌يه‌كى دراماتيكى له گۆڕاندايه. ئێمه‌ى ئه‌ڵمان، خه‌ته‌رى ئه‌نجامه‌كانى ئه‌و گۆڕانه‌مان به‌كه‌م گرتووه.
دێر شپيگل: به چ مانايه‌ك؟
گابريل: هێشتا پرسيارگه‌لێكى گه‌وره گه‌وره له‌باره‌ى جێگه‌وڕێگه‌ى ئه‌ڵمانيا له جيهاندا، بێ وه‌ڵام ماونه‌ته‌وه. من پێم وايه، ئه‌وه بێباكييه. من زۆر جاران له خۆ ده‌پرسم: گه‌لۆ هه‌ر سێ كچه‌كانی من، هه‌مان ده‌رفه‌ت و بڕیاردان له چاره‌نووسی خۆیان هه‌يه؟ داخوا ئه‌وان به ئاشتى ده‌ژين؟ زۆر مۆتيڤ و پاڵنه‌رى ديكه بۆ نووسينى ئه‌م كتێبه هه‌ن، جگه حه‌ز و ئاره‌زووه به‌دينه‌هاتووه‌كانى وه‌زيرێكى پێشووترى ده‌ره‌وه.
دێر شپيگل: ئێوه وشه‌گه‌لێكى دراماتيكى بۆ باسكردن له هه‌لومه‌رج و ڕه‌وشى سياسيى ئێستاى دنيا به‌كار ده‌هێنن. تۆ ئه‌و ڕه‌وشه به 1989 يان ته‌نانه‌ت به 1945 ده‌چوێنى.
گابريل: ئه‌رێ، له‌به‌ر ئه‌م سه‌رۆكه‌ى ويلايه‌ته يه‌كگرتووه‌كانى ئه‌مريكا، ڕۆژاواى كۆن له‌باريه‌ك چووه. ئه‌وه گۆڕانێكى دراماتيكييه له 70 ساڵى ڕابردوودا، كاتێ كه ئێمه ده‌مانتوانى پشت به ئه‌مريكا وه‌ك نه‌ته‌وه‌يه‌كى پێشه‌نگ، ببه‌ستين. ئێسته ئێمه له‌نێو جه‌نگێكداين بۆ به‌ديهێنانى سه‌روه‌ريى ئه‌وروپى له جيهانێكى ته‌واو گۆڕاودا. من له‌سه‌ر سنووری پێشووی ئه‌ڵمانيای ڕۆژهه‌ڵات گه‌وره بووم. هاوپه‌يمانى ده‌گه‌ڵ ئه‌مريكادا بۆ من، هه‌نده سروشتى بوو تا ئێمه لێره به ئاشتى و ته‌ناهى بژين. ئێستا ئه‌وه نه‌ماوه.
دێر شپيگل: تۆ ئه‌و ده‌مه‌ى كه وه‌زيرى ده‌ره‌وه‌یش بووى، هه‌ر وات بير ده‌كرده‌وه كه ئه‌مريكا چيديكه هاوبه‌شێكى پشتپێبه‌ستراو نييه؟
گابريل: ئه‌رێ، جار و كاتى وا هه‌بووه كه وام بير كردووه‌ته‌وه، هه‌ر بۆ نيازپاكى، لێره‌دا به‌وردى چ ڕووده‌دا و ده‌گوزه‌رێ؟ قه‌يرانى نێوان عه‌ره‌بستانى سعوودى و قه‌ته‌ر وه‌ربگره. كاتێ من له‌گه‌ڵ وه‌زيرى ئه‌و ده‌مه‌ى ئه‌مريكا، ڕيكس تيله‌رسه‌ن ئاخاوتم، ئه‌و سه‌رنجه‌م له كن دروست بوو، كه ئه‌ویش وه‌ك ئێمه ده‌فكرێ و هه‌وڵ ده‌دا ڕه‌وشه‌كه هێور بكاته‌وه. پاشان تۆ له‌گه‌ڵ ترامپ قسان بكه و ئه‌و ده‌ڵێ: "وه‌زيرى ده‌ره‌وه‌ى من، ڕايه‌كى جوداى له من هه‌يه، ئێمه ده‌مانه‌وێ سعوودييه‌كان به‌هێز بكه‌ين. ئه‌وان بايى بليۆنان سه‌وداى چه‌كيان له‌گه‌ڵ ئێمه‌دا مۆر كردووه."
دێر شپيگل: كاتێ كه تيله‌رسه‌ن له نێوه‌ندی كۆبوونه‌وه‌ى G7دا به ئه‌وروپپيه‌كانى گۆ، ئۆكراينا گرفتى ئێوه‌يه. ئه‌وه يه‌كێكه له‌و ساته‌وه‌ختانه؟
گابريل، به‌ڵێ، من به ته‌واوى سه‌رم سووڕ ما. پێم گۆ، پێم وانييه به‌ڕاستيت بێ. ئه‌و وه‌ڵامى دامه‌وه و گوتى: من ده‌مه‌وێ سازتان بكه‌م و له‌سه‌ر ئه‌وه ڕاتان بهێنم كه چۆن سه‌رۆكى من بير ده‌كاته‌وه. ترامپ سه‌رنج و بايه‌خى له‌سه‌ر ئۆكراينا نييه. ئه‌مه ڕووێكى باشيشى هه‌یه، تا ئێمه وه‌كوو ئه‌وروپى ناچار ببين چاره‌نووسى خۆمان بگرينه ده‌ست خۆمان.
دێر شپيگل: تۆ نووسيوته خه‌ته‌ر له ئه‌ڵمانياوه سه‌ر هه‌ڵده‌دا، نه‌ك له‌به‌ر باڵاده‌ستيى سه‌ربازى، به‌ڵكه له‌به‌ر خۆدزينه‌وه و كارنه‌كردن. ئايا به‌شێكى ئه‌م به‌رپرسيارێتییه ناكه‌وێته ئه‌ستۆى ئێوه‌وه؟
گابريل: وه‌ك ئه‌كته‌رێكى سياسى، هه‌ميشه به‌شێكى به‌ئه‌ستۆى منيشه‌وه‌يه. ده‌يان ساڵه ئێمه له‌سه‌ر ئه‌و فاكته ڕاهاتووين كه ئه‌مريكا به‌رپرسه له سايه‌ديى شته ناخۆشه‌كانى دنيا. ئێسته ترامپ ڕه‌خنه له ئێمه ده‌گرێ كه پاره‌وپووڵێكى پێويست له سوپاى خۆمان خه‌رج ناكه‌ين. به‌شێكى ئه‌و ڕاستييه، به هه‌ر حاڵ ئه‌وه‌يه كه ئه‌مريكا ماوه‌يه‌كى درێژ ئه‌وه‌ى له ئێمه خواستووه. چونكه ئه‌وان نيگه‌ران بوون كه بوونى هێزێكى زۆرى ميليتاريى ئه‌ڵمانى، له‌وانه‌يه جه‌نگێكی ديكه‌ى جيهانیى لێ بكه‌وێته‌وه. جارێكيان به تێله‌رسه‌نم گوت، به‌ڕاستى نازانم ئێوه گله‌ييتان له چييه، ئێوه ئێمه‌تان بۆ ماوه‌ى 70 ساڵ وه‌كوو ئاشتيخواز نيشان داوه. ئێسته ئێمه وه‌هاين و ئێوه بۆ شاش و سامگرتوو بوون. تێله‌رسه‌ن پێكه‌نى.
دێر شپيگل: زۆربه‌ی ئه‌ڵمانييه‌كان، نايانه‌وێ ئه‌ڵمانيا له ئاستى جيهانيدا چالاك بێ.
گابريل: هه‌ندێ خه‌ڵك ده‌يانه‌وێ ئه‌ڵمانيا شتێكى له بابه‌تى سوێسرايه‌كى گه‌وره بێ، به‌ڵام ئێمه ساده و ساكار وڵاتێكى گه‌وره‌ين و ناتوانين دووره‌په‌رێز و له‌لاوه ڕابوه‌ستين. چونكه به هۆى بۆمبه‌كانى ڕژێمى ئه‌سه‌ده‌وه، نزيكه‌ى مليۆنێك په‌نابه‌ر له‌به‌ر ده‌رگه‌ى ئێمه‌دا ڕاوه‌ستاون. مه‌سه‌له هه‌ر ئۆپه‌راسيۆنى سه‌ربازى نييه، به‌ڵكه ڕێگرتنه له قه‌يران و كێشه، ديپلۆماسى و په‌ره‌سه‌ندنى ئابوورى. ئه‌ڵمانيا نايه‌وێ له ڕێگر و كۆسپێكى جيۆپۆلیتيكييه‌وه، ببێته جيۆستراتيژێستێكى به‌نفووز و كارا. پێم باشه ئێمه دووباره بگه‌ڕێينه‌وه بۆ سه‌ر ديبه‌يتى ستراتيژى- ئه‌نجام هه‌رچى ده‌بێ، با ببێ. شتێگى گرنگه كه خه‌ڵك له‌سه‌ر ئه‌و فاكته ڕابهێنى كه دنيا گۆڕاوه.
دێر شپيگل: مه‌به‌ستت چ جۆره ديبه‌يتێكه؟
گابريل: به شێوه‌يه‌كى سه‌ره‌كى، پێويسته ئێمه له‌وه بگه‌ين كه نه توند به مۆراڵه‌وه نووسان دروسته و نه بێمۆراڵى. زاناى سياسى، هه‌رفريد مونكله‌ر ده‌ڵێ ئێمه‌ى ئه‌ڵمان هێشتا كه‌يفمان دێ كه ته‌كه‌ز له‌سه‌ر مۆراڵ و ئاكار ده‌كه‌ينه‌وه. باشتر وايه، دان به‌وه‌دا بنێين، كه به‌رژه‌وه‌ندیيشمان هه‌يه.
دێر شپيگل: كه‌واته مۆراڵێتیى كه‌متر و، زۆرتر ڕياڵپۆلیتيك (واقعبينيى سياسى)؟
گابريل: نا، مۆراڵێتیى كه‌متر نا. به‌ڵام ئێمه پێويسته به‌رژه‌وه‌ندييه‌كانمان له‌گه‌ڵ به‌هاكانمان پێك بگرين و بكێشين. نموونه‌يه‌ك هه‌يه كه ئێمه‌ى تێدا سه‌ركه‌وتوو بووين. كاتێ داعش په‌لامارى ئێزدييه‌كانى له چياى شنگاڵ دا، ئێمه بڕيارمان دا چه‌كوچۆڵ به پێشمه‌رگه‌كانى كورد بده‌ين و ئه‌مه‌یش پێشێلكردنى یاساى پێڕه‌ولێكراوى ئه‌ڵمانيا بوو. ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌مان نه‌كردبايه، ئێزدييه‌كان تێدا ده‌چوون. ئه‌و باوه‌ڕه‌ى پێی وايه كه چه‌ند مرۆڤ له سياسه‌تى جيهانى دوور بێ، ئه‌وا له ڕووى ئاكارى و مۆراڵييه‌وه پارێزراوه، به‌قه‌د ئه‌و باوه‌ڕه هه‌ڵه‌يه كه له‌گه‌ڵ ده‌ستێوه‌ردانى شه‌ڕانگێزانه‌يه. كه‌وتنه ناو سوچ و هه‌ڵه‌وه، ئه‌نجامێكه ناكرێ سه‌د ده‌ر سه‌د خۆتى لێ لا ده‌ى.
دێر شپيگل: له‌به‌ر ئه‌مه، له‌شكرى ئه‌ڵمانيا، به‌ڕاستى ده‌بێ به‌كار و له‌سه‌رپێ بێ و به ئه‌ركى خۆى ڕاببێ. چما ئێوه به ڕێژه‌ى 2%ى كۆى به‌رهه‌مى ناوخۆ (GDP)، به‌شدارى له خه‌رجييه‌كانى بوارى به‌رگريى ناتۆ ناكه‌ن؟
گابريل: ئێمه زۆر خۆشحاڵ ده‌بين ئه‌گه‌ر سوپاى ئه‌ڵمانيا، سه‌رچاوه‌كانى به‌رده‌ستى خۆى به شێوه‌يه‌كى به‌رپرسانه به‌كار بهێنێ. من تێ ده‌گه‌م كه ئه‌مريكا نايه‌وێ 70%ى بارگرانيى بوارى به‌رگريى ناتۆ بخاته سه‌ر شانى خۆى. لێ چاره‌سه‌ر به لاى ئێمه‌وه ئه‌وه نييه كه ساڵانه 80 بليۆن يۆرۆ بۆ سوپا خه‌رج بكه‌ين. ده‌بێ له‌شكر چه‌كوچۆڵى باشترى هه‌بێ؛ لێ به لاى منه‌وه ده‌كرێ 1-1.5%ى GDP له سوپا خه‌رج بكرێ و 0.5%ه‌كه‌ى تر بۆ بنياده‌كانى ئه‌وروپى خه‌رج بكرێ. ئا به‌م شێوه‌يه ده‌كارين هه‌ندێ به‌رپرسيارێتى له به‌رانبه‌ر به‌رگرى له ئه‌وروپاى ڕۆژهه‌ڵات بگرينه ئه‌ستۆ، كه تا ئێستاكه ئه‌مريكا ئاگاى له‌وه بووه...
دێر شپيگل: پێشنياز و مه‌رجێكى ناوه‌ندى له كتێبه‌كه‌تدا ئه‌وه‌يه، كه داواى سياسه‌تێكى هاوبه‌شى ده‌ره‌كيى ئه‌وروپى ده‌كه‌ى. ئه‌و سياسه‌ته، ده‌بێ چۆن بێ؟
گابريل: له‌كۆتادا ده‌بێ بڕيارگه‌لى سه‌ره‌كى له‌باره‌ى سياسه‌تى ده‌ره‌وه له يه‌كێتيى ئه‌وروپى (EU) بێنه سازكردن. لێ تا ئێسته به‌وه نه‌گه‌يشتووين. نه‌ك هه‌ر له ڕووى گۆڕينى بنياده‌كانه‌وه، به‌ڵكه له ڕووى هه‌ڵێنانه‌وه‌ى هه‌نگاوگه‌لێكى كرده‌نيى هاوبه‌شيشه‌وه. ئه‌و ده‌مه ئه‌و كاره ده‌كرێ ئه‌گه‌ر سه‌ره گه‌وره‌كانى ده‌وڵه‌تان و حكوومه‌تان له ئه‌وروپا هاوڕا بن. ئێمه پێويستمان به قۆناغێكى ئه‌وروپاى نێوحكوومه‌تى (Intergovernmental) ی به‌هێز هه‌يه.
دێر شپيگل: ئيمانوێل ماكرۆن، پێى باشه سوپايه‌كى ئه‌وروپى بۆ ده‌ستێوه‌ردان دروست بكرێ.
گابريل: منيش هاوڕام. بۆ نموونه، ئه‌گه‌ر ليبيا توانى بنياده‌كانى ده‌وڵه‌ت دابمه‌زرێنێته‌وه، ئه‌وده‌م ئه‌و ميليشيا چه‌كدارانه‌ى، بنكه و باره‌گاى ئه‌شكه‌نجه‌دانيان هه‌يه، له‌خۆيانه‌وه ون نابن، به‌ڵكه پێويست به كار و كرده‌يه‌كى هاوبه‌شى ئه‌وروپييه‌كان ده‌كا.
دێر شپيگل: تۆ له گه‌ڵێ له‌و بڕيارانه نيگه‌رانى، كه ئه‌ڵمانيا تاكلايه‌نه و سه‌ربه‌خۆ وه‌ری گرتوون، به‌و بڕيارانه‌یشه‌وه كه پێوه‌ندييان به قه‌يرانى په‌نابه‌ران و دووركه‌وتنه‌وه له هێزى نوكليارى هه‌يه.
گابريل: له چه‌ند ساڵى ڕابردوودا، ئه‌ڵمانيا زۆر جار هه‌ستی كردووه كه ئه‌و له‌سه‌ر هه‌ق بووه، بۆ نموونه له قه‌يرانى يۆرۆدا. ئێمه نه‌مانديتووه دراوسێيه‌كانى ئێمه، سه‌يرى ئێمه وه‌ك وڵاتێك بكه‌ن كه ئه‌رك و په‌يامى خۆى باش ڕاده‌په‌ڕێنێ، به‌ڵكه ئه‌ڵمانيا چيديكه له‌وانه‌ى ده‌وروپشتى خۆى ناگا و به چاوێكى كه‌م سه‌يريان ده‌كا. نموونه‌يه‌ك له هيستيرياى ئێمه ده‌رهه‌ق به ڕێككه‌وتننامه‌ى بازرگانيى ئازاد، كه بێ له ئه‌ڵمانيا، هه‌موو وڵاتانى ديكه ئه‌و ڕێككه‌وتننامه‌يان گه‌ره‌كه. ئه‌نگێزه‌ى مۆراڵيى ئێمه ده‌رهه‌ق به سياسه‌تى په‌نابه‌رى، ديسان ته‌واو جياوازه له سياسه‌تى دراوسێيه‌كانمان.
دێر شپيگل: له 2015دا، سه‌رۆكوه‌زيرانی فه‌ڕه‌نسا، مانوێل ڤاڵس، كه ئێستا له‌و پۆسته‌يدا نه‌ماوه، له تۆى پرسى: "ئايا ئێسته‌یش ئه‌ڵمانه‌كان ده‌يانه‌وێ له بارى ئه‌خلاقييه‌وه ڕێبه‌رايه‌تیى ئێمه بكه‌ن؟"
گابريل: ئه‌رێ، ئه‌وه منى سه‌رسام كرد. نه‌ك له‌به‌ر ئه‌وه‌ى كه ئه‌و ڕاى له سياسه‌تى ئێمه نه‌بووه، به‌ڵكه له‌به‌ر ئه‌و شێوه تونده‌ى كه به منى گوت. ئه‌و له بارى ئاكارييه‌وه نه‌يده‌توانى پاساو بۆ سياسه‌ته زۆر به‌رته‌سكتره‌كه‌ى بۆ ئه‌ڵمانه‌كان بداته‌وه.
دێر شپيگل: ئايا حكوومه‌تى ئه‌ڵمانى كه تۆ به‌شێك بووى لێى، هه‌ڵه‌يه‌كى كردووه؟
گابريل: تا ئه‌مڕۆ من باوه‌ڕم وايه ئه‌نگێزه‌ى ئه‌خلاقيى ئه‌نگێلا مێركل بۆ ده‌رگه‌دانه‌خستن، ڕاسته. هه‌روابێته‌وه پێشم وايه هيچ ئه‌لته‌رناتيڤێكى ديكه نه‌بووه. ده‌بوايه سوپاى ئه‌ڵمانيا بۆ سه‌ر سنووره‌كان له‌گه‌ڵ نه‌مسادا بنێردرێ؟ به‌دڵنياييیه‌وه نه‌خێر. هێشتا من له خۆم ده‌پرسم ئايا به‌ڕاستى ئێمه به شێوه‌يه‌كى تێروته‌سه‌ڵ ڕاوێژمان له‌گه‌ڵ وڵاتانى ديكه‌ى ئه‌وروپيدا كردووه. لێره‌دا ئێمه هه‌ڵه‌يه‌كمان كردووه. ئێمه زۆر ساده و ساويلكه‌ين، ئه‌گه‌ر پێمان وابێ، سووك و سانا، وڵاتانى ديكه به ڕێچكه و ڕێبازى ئێمه ڕازى ده‌بن. هه‌روابێته‌وه ئێمه ئه‌و ئه‌نجامانه‌یشمان به‌كه‌م وه‌رگرتوون كه له ئاكامى كۆچى به‌كۆمه‌ڵ دێنه ئاراوه.
دێر شپيگل: تۆ له كتێبه‌كه‌تدا نووسيوته كه چۆن، له كاتێكدا تۆ و ئه‌نگێلا مێركل، شه‌وێكيان له 2015دا، بيناى ڕاوێژكارێتيتان جێ هێشتووه، ئه‌نگێلا به‌ڵێنێنێكى لێ وه‌رگرتووى.
گابريل: ئه‌و ده‌ق پێى گوتم: "لێ به‌ڵێنى يه‌ك شتم پێ بده، مسته‌ر گابريل، هه‌ردووكمان شووره و ديوارێكمان پێ بينا ناكرێ." تازه گوێمان له سيمينارى وه‌زيرى ناوخۆ (تۆماس) دى ميزير و، به‌ڕێوه‌به‌رى پۆليسى فيدراڵى (ديته‌ر) ڕۆمان گرتبوو كه چۆن تا زووه هه‌موو شتێ كۆتايى پێ بهێنين و ببڕێنينه‌وه. تا ئێسته‌یش به‌بيرم دێته‌وه كه چۆن ئه‌نگێلا له كاتى باسه‌كاندا سه‌رى خۆى ڕاده‌وه‌شاند. وه‌ك به‌بيرم دێته‌وه، ئه‌وه هه‌ڵوێستێكى ڕواڵه‌تكارانه‌ى مێركل نييه، ئه‌وه هه‌ڵوێستێكى قووڵى ئه‌وه.
دێر شپيگل: ئايا قه‌ناعه‌تێكى قووڵ بووه؟
گابريل: تا ئه‌مڕۆ من ڕێزيكى زۆرم بۆ ئه‌نگێلا هه‌يه كه ئه‌و شه‌وه، ئه‌و ڕسته‌يه‌ى پێ گوتم. به لاى منه‌وه، ئه‌و ڕسته‌يه ده‌بێ پتر ڕێزى لێ بگيرێ- له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌یشدا من ئه‌مڕۆ ده‌زانم كه گرفت و كێشه‌ى زۆر گه‌وره له به‌رده‌مدان. ئه‌گه‌ر ئێمه دڵسۆز بين، پاشان خه‌ڵكى ديكه شوورا و ديوارى ديكه‌مان بۆ دروست ده‌كه‌ن و ئێمه‌ى ئه‌ڵمان له هاتنى ژماره‌يه‌كى زۆرترى په‌نابه‌ران ده‌پارێزن. تا به ئه‌مڕۆ ده‌گا، من تژى هه‌ست و نه‌ستى پێكناكۆك و ناته‌بام.
دێر شپيگل: پرسێكى ديكه‌ى گرنگه به لاى تۆوه، مامه‌ڵه‌ى ڕووسيايه. تۆ جه‌خت ده‌كه‌يه‌وه كه به شێوه‌يه‌كى پۆزه‌تيڤ لا له‌و وڵاته ده‌كه‌يه‌وه. ئه‌وه چ مانايه‌كى هه‌يه؟
گابريل: ئۆكراينى و بيلۆ ڕووس و ڕووسه‌كان له جه‌نگی جيهانیی دووه‌مدا ئێشوئازارێكى بێوێنه‌يان ديوه. لێره‌دا ئێمه لێپرسراوێتییه‌‌كمان ده‌كه‌وێته ئه‌ستۆوه. هه‌روابێته‌وه ئه‌وه‌یش ده‌زانم كه هه‌ندێ جار ئێمه‌ى ئه‌ڵمان پێوه‌نديى خۆمان له‌سه‌ر حيسابى پۆلاند (پۆلۆنيا) له‌گه‌ڵ ڕووسيادا به‌ره‌و پێشه‌وه بردووه. له‌به‌ر ئه‌م هۆيه، من دژى ڕێبازێكى تايبه‌تى ئه‌ڵمانيم له مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ ڕووسيادا.
دێر شيپگل: ئيدى ده‌بێ له‌باره‌ى هێڵى 2ى باكوور قسه‌يه‌ك بكه‌ين. ئه‌و هێڵه، وێڕاى به‌ره‌نگاريى هه‌ندێ وڵاتى ئه‌وروپاى ڕۆژهه‌ڵات و ئه‌مريكا، ڕاسته‌وخۆ گاز له ڕووسياوه بۆ ئه‌ڵمانيا ده‌گوازێته‌وه.
گابريل: ئه‌گه‌ر ئه‌م هێڵه به‌رجه‌سته‌ى ڕێبازێكى تايبه‌ت بكا، ئيدى بۆ كۆميسيۆنى ئه‌وروپى قه‌ده‌غه‌ى ناكا؟ وه‌ڵامه‌كه‌ى ساده‌يه: چونكه ئه‌و هێڵه به‌گوێره‌ى یاساى ئه‌وروپييه. من پێم باش نييه یاسا با بده‌ين بۆ سزادانى ڕووسيا- مادام ئه‌و هێڵه به‌گوێره‌ى ڕێسا و بنه‌ماكانى ئه‌وروپايه، له‌م سۆنگه و سه‌ره‌تايه‌وه، ده‌بێ ئابووريى ئه‌ڵمانى بڕيار بدا كه گاز له كوێ ده‌هێنێ.
دێر شپيگل: هه‌ر له‌به‌ر ئه‌وه‌ى شتێ، یاسایی و ڕه‌وايه، ماناى وا نييه له بارى سياسييه‌وه شتێكى ژير و دانايانه بێ. زۆر وڵاتى ئه‌وروپاى ڕۆژهه‌ڵات و ئه‌مريكا ئه‌و بۆڕیيه‌يان پێ ئامرازێكى جيۆپۆلیتيكه به‌ده‌ست "كرملين"ه‌وه.
گابريل: له‌وانه‌يه بته‌وێ بير له‌و ڕسته‌يه بكرێته‌وه. چونكه ئه‌گه‌ر پێوه‌رى ئێمه له كاره‌كانماندا، دانايى (حيكمه‌ت) بێ نه‌ك یاسا، كه‌واته ئێمه زۆر دوور نين له سه‌ره‌ڕۆيى و ملهوڕى. ده‌بێ پابه‌ندى گرێبه‌سته‌كان بين. ئێمه تۆمه‌ت ده‌خه‌ينه پاڵ ڤلاديمیر پووتين كه بۆ مه‌به‌ست و خاترى سياسى، یاسا‌كان ده‌گۆڕێ. ئێمه ناكرێ وا ڕه‌فتار بكه‌ين.
دێر شپيگل: وه‌ك وه‌زيرێكى ده‌ره‌وه، تۆ پێشنيارت كردبوو، له‌سه‌ره‌خۆ سزاكان له‌سه‌ر ڕووسيا خاو بكرێنه‌وه، له ته‌ك بڵاوه‌پێكردنى هێزه‌كانى نه‌ته‌وه يه‌كگرتووه‌كان له ڕۆژهه‌ڵاتى ئۆكراينا.
گابريل: ڕاست و ڕه‌وان گوتم ئه‌وه پێشنيارى منه، نه‌ك پێشنيارى فه‌رميى حكوومه‌ت. لێ هێشتا من گره‌و له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى به‌وردى ڕوو ده‌دا ده‌كه‌م. ئه‌گه‌ر ڕووسيا بيه‌وێ چه‌كه قوڕسه‌كانى بكێشێته‌وه و ڕازى ببێ كڵاوشينه‌كان ئه‌ركى خۆيان ڕابپه‌ڕێنن، ئيدى هه‌نگاوى دواتر و مه‌نتيقى ئه‌وه‌يه كه سزاكانى سه‌ر ڕووسيا هه‌ڵبگيرێن.
دێر شپيگل: نابێ هه‌ڵگرتنى ئه‌و سزايانه، به پاراستنى يه‌كپارچه‌يیى خاكى ئۆكرايناوه ببه‌سترێته‌وه؟
گابريل: ئه‌وه وه‌كوو ئامانجێكى ئێمه ده‌مێنێته‌وه، به‌ڵام ئه‌گه‌ر تۆ بته‌وێ به يه‌كجار هه‌موو شتێكت ده‌ست كه‌وێ، سوڕ بزانه تۆ سه‌ر ناكه‌وى.
دێر شپيگل: به بوونى كڵاوشينه‌كان له‌وێ، ته‌نيا كێشه و بێشه‌كه سڕ ده‌بێ [واته كۆتايى نايێ- ئاسۆ].
گابريل: من ئه‌وه به پێشكه‌وتن ده‌زانم، چونكه به لانى كه‌مه‌وه چيديكه ته‌قوتۆق نامێنێ و ئاوه‌دانكردنه‌وه ده‌ست پێ ده‌كا. ئايا له برى ئه‌وه ده‌بێ بڵێين: ئێمه پێمان خۆشه ئێوه له‌سه‌ر چۆك بۆ لاى ئێمه بێن و دان به‌وه‌دا بنێن كه هه‌رچى كردووتانه هه‌ڵه بووه؟ ئا ئه‌وه ئه‌و ڕه‌قه‌كارييه ئه‌خلاقيیه‌يه كه قسه‌ى له‌باره‌وه ده‌كه‌م؟ ده‌كرێ ئه‌گه‌ر تۆ به‌هێز بووى له‌سه‌ر پشت لێى ڕابكشێى، به‌ڵام ته‌قوتۆق له ئۆكراينا به‌رده‌وام ده‌بێ.
دێر شپيگل: ئه‌ڵمانيا ده‌توانێ له كێشه‌ى ئۆكراينادا چ ڕۆڵێك بگێڕێ؟
گابريل: كاتێ كه ئه‌ڵمانيا به شێوه‌يه‌كى كاتى ده‌بێته ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى ئاسايش (له ده‌سپێكى 2019دا)، ده‌بێ ته‌كه‌زى ئێمه له‌سه‌ر ئه‌رك و ماندێتى كڵاوشينه‌كان بێ. پێشنياره‌كه ئێسته له‌سه‌ر مێزى سه‌رۆك پيترۆ پوروشينكۆ و پووتينه. ئه‌و دووانه له‌سه‌ر مه‌رجه‌كانى ئه‌و ماندێته جياوازييان هه‌يه. دانوستاندن له‌باره‌ى ئه‌و مه‌رجانه‌وه، وه‌ك من پێم وايه، ئه‌و شته ڕاسته‌يه كه هه‌قه بكرێ.
دێر شپيگل: وه‌زيرى ده‌ره‌وه‌ى دواى تۆ، هيكۆ ماس، چه‌ند وشه و قسه‌ى ڕه‌قى ده‌رهه‌ق به ڕووسيا گوتوون، تۆ چ سه‌رنجێكت هه‌يه؟
گابريل: ڕاست نييه پياو قسه له‌سه‌ر ئه‌و كه‌سه بكا كه دێته جێگه‌ى ئه‌و. وه‌ك به‌رێ، من هيكۆ ماسم پێ سياسه‌توانێكى ناوازه و هه‌ره باشى سۆسيال-ديموكراته.
دێر شپيگل: تۆ چ ده‌ڵێى كه ده‌بينى به‌شێكى زۆرى بنكه‌ى حزبه‌كه‌ت توڕه‌ن، چونكه سه‌رۆكى نووسينگه‌ى پاراستنى ده‌ستوور له ئۆفيسه‌كه‌ى هانس وه‌رگيرا‌يه‌وه و درايه وه‌زاره‌تى ناوخۆ و، سۆسيال- ديموكراتێكى لێ دوورخرايه‌وه؟
گابريل: به‌ڵێ، هه‌ڵبه‌ت. خراترين شت ئه‌وه‌يه خه‌ڵك ئه‌و سه‌رنجه‌ى هه‌بێ كه سياسه‌توانه‌كان ته‌نيا ته‌كه‌ز له‌سه‌ر خۆيان ده‌كه‌ن و به خۆيانه‌وه خه‌ريكن. مرۆڤ ته‌نيا ده‌توانێ هيواى ئه‌وه بخوازێ هاوپه‌يمانى بكارێ سه‌ركه‌وتووانه تێ هه‌ڵبچێته‌وه.
دێر شپيگل: وه‌ك هزر ده‌كرێ، ئايا بۆ پارتى سۆسيال-ديموكرات بيرۆكه‌يه‌كى خراپ بووه كه وه‌كوو هاوبه‌شێكى پله دوو چووه‌ته ناو هاوپه‌يمانى له‌گه‌ڵ كۆنه‌پارێزه‌كانى مێركلدا؟
گابريل: ئه‌وده‌م وه‌كوو ئێستاكه، مه‌سه‌له‌كه پێوه‌نديى به‌وه هه‌يه كه ده‌بێ حكوومه‌تێكى جێگيرمان له ئه‌ڵمانيا هه‌بێ. ئێمه گه‌وره‌ترين ئابووريين له ئه‌وروپا. ئه‌گه‌ر ئێمه بهه‌ژێين، كيشوه‌رى ئه‌وروپا ده‌هه‌ژێ و ده‌له‌رزێ. ئه‌گه‌ر ئه‌و هاوپه‌يمانێتييه گه‌وره و مه‌زنه نه‌توانێ ئه‌و ئامانجانه‌ى خه‌ڵك چاوه‌ڕێيان ده‌كا، به‌دی بهينێ، نه‌مازه به‌ديهێنانى سه‌قامگيرى و تواناى كاركردن، ئه‌وده‌م هيچ پاساوێك بۆ به‌رده‌واميى ئه‌و هاوپه‌يمانێتييه نامێنێته‌وه. چه‌ند هه‌فته‌ى دادێ، وه‌ڵامى ئه‌و پرسياره ده‌درێته‌وه.
دێر شپيگل: ڕێزدار گابريل، ئێمه سوپاست ده‌كه‌ين بۆ ئه‌م ديمانه‌يه.
سەرچاوە: