 |
2018-02-27
پاش داعش، ئاشتى نه‌هات
هێزه بيانييه‌كان له‌سه‌ر پارچه‌يه‌كى سووريا ڕكابه‌رى يه‌كدى ده‌كه‌ن
وەرگێڕانی لە ئینگلیزییەوە: ئاسۆ کەریم
ده‌وڵه‌تى ئيسلامى تا ڕادده‌يه‌كى زۆر تێك شكاوه، لێ هێشتا ئاشتى له سووريا نه‌هاتووه‌ته دى. به‌پێچه‌وانه‌وه، به‌بێ دژمنێكى هاوبه‌ش، لايه‌نه‌كان هه‌ر يه‌كه‌يان ئێسته به دواى به‌رژه‌وه‌ندييه‌كانى خۆى كه‌وتووه؛ هه‌ر يه‌كه‌يان شتێكى له‌و وڵاته ده‌وێ. كابرايه‌كى سه‌خته و كه‌ڵه‌كه‌چى له سووريا چ ده‌كا؟ شه‌ڕكه‌رێكى ميليشايیى عێراقى- ئه‌فغانى له‌ژێر فه‌رماندارێتيى ئێرانى و قه‌زاقێكى ڕووسى چ شتێكى هاوبه‌شيان هه‌يه؟ چ شتێكى هاوبه‌شيان له‌نێواندا هه‌يه كه له‌وه زێتر بێ تۆ بيرى لێ ده‌كه‌يته‌وه و هزرت بۆ ده‌چێ. ئه‌وانه هه‌ر هه‌موويان پێكه‌وه كه نزيكه‌ى 300 كه‌سێك ده‌بوون له 7ى شوباتدا به‌شداریيان له هێرشێكى سه‌يردا كرد- ئه‌و هێزه هێرشبه‌ره، كاتێ به‌سه‌ر پردێكى تازه هه‌ڵبه‌ستراوى سه‌ر ڕووبارى فورات ده‌په‌ڕينه‌وه له هه‌وڵێكدا بۆ گرتنى كێڵگه‌يه‌كى هه‌ره گه‌وره‌ى گازى سروشتى له ڕۆژهه‌ڵاتى سووريا بۆ ڕژێمى ئه‌سه‌د، له لايه‌ن ئه‌مريكاوه بۆمباران كران. كێڵگهى "كۆنۆكۆ"ى نزيك شارى دێرزور، له ئه‌يلوولى ڕابردوودا له لايه‌ن ئه‌و هێزانه‌ى كه كورد سه‌ركردايه‌تیيان ده‌كه‌ن، له بنده‌ستى ده‌وڵه‌تى ئيسلامى- داعش به يارمه‌تيى هێزه تايبه‌ته‌كانى ئه‌مريكا كه له‌و ده‌مه‌وه له ناوچه‌كه جێگير بوون، هێنرايه ده‌ره‌وه.
چيرۆكێكى تێكه‌ڵوپێكه‌ڵى سه‌يره، لێ ئه‌و چيرۆكه زۆر شتت له‌باره‌ى ئه‌و ڕه‌وشه خه‌ته‌ر و شێواو و سه‌رسووڕهێنه‌ى جه‌نگى سووريا‌وه پێ ده‌ڵێ. پێشڕه‌ويكردن به ئاراسته‌ى كێڵگهى كۆنۆكۆ كه نزيكه‌ى 100 هێرشبه‌رێكى تێدا به زه‌برى فڕۆكه‌ى ئه‌مريكى هاته كوشتن، ده‌ق يه‌كێكه له چه‌ندين شه‌ڕ و پێكدادانى نێوان هێزه ميليشياييیه‌كان له‌و وڵاته‌دا. ڕاستییه‌كه‌ی، سووريا بووه‌ته شه‌ڕگه‌يه‌كى هێزه جيهانى و هه‌رێمايه‌تييه‌كان- ئه‌مريكا و ڕووسيا و توركيا و ئێران و ئيسڕائيل- و هه‌ر هه‌موويان ئه‌م وڵاته وه‌ك جێگه‌يه‌ك بۆ به‌ديهێنانى به‌رژه‌وه‌ندييه‌كانى خۆيان به‌كار ده‌هێنن.
لايه‌نه نێوده‌وڵه‌تييه جياوازه‌كانى ئه‌م جه‌نگه هه‌ر هه‌موويان، بگره له يه‌ك كاتدا، هێرش و په‌لامارى به‌رفره‌يان له‌و چه‌ند حه‌فته كه‌مه‌ى دواييدا ئه‌نجام داوه. زێتر له 28 ڕۆژه، سوپاى توركيا له شارى عه‌فرينى باكوورى سووريا‌دا په‌لامارى مليشيا كورده‌كانى يه‌په‌گه ده‌دا. هێزى ئاسمانیی ئيسڕائيلى چه‌ند زه‌برێكى له سووريا وه‌شاند و به قسه‌ى خۆى نيوه‌ى تواناى دژه‌فڕۆكه‌ى ئه‌و وڵاته‌ى ته‌فروتونا كردووه؛ پاش ئه‌وه‌ى فڕۆكه‌يه‌كى شه‌ڕكه‌رى ئيسڕائيلى له دووتوێى وه‌ڵامدانه‌وه‌ى په‌لامارى "درۆن"ێكى ئێرانى بۆ سه‌ر فه‌زاى ئاسمانیی ئيسڕائيلى، كه‌وته خوارێ.
پاش هێرش و په‌لاماره هه‌واييیه‌كانى ئيسرائيل له سووريا، ئه‌و پێكدادانه پڕ ته‌مومژه‌ى نزيك كێڵگهى كۆنۆكۆى گازى سروشتيى له 7ى شوباتدا ڕووی دا كه به قسه‌ى هه‌ندێ ڕاپۆرت، له پاش بڕانه‌وه‌ى جه‌نگى سارد، خوێناويترين ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ى نێوان هێزه‌كانى ئه‌مريكا و ڕووسيا بووه. به‌پێى هه‌واڵه‌كان هه‌ندێ چه‌ته و چڵكاوخۆرى ڕووسى له نێوان كوژراوه‌كاندا هه‌بوون و، به قسه‌ى هه‌ندێ سه‌رچاوه تا نزيكه‌ى 200 ڕووس ژيانيان له‌ده‌ست داوه. به‌گوێره‌ى سه‌رچاوه خۆجێيه‌كانى ناو خه‌سته‌خانه‌ى سه‌ره‌كيى سه‌ربازى له دێرزور، ئاماژه بۆ ژماره‌ى كوژاوه‌كان ده‌كرێ كه له نێوان 10- 20 كه‌س بوون.
ده‌ستێوه‌ردانی هێزه بيانييه‌كان له سووريا به هيچ شێوه‌يه‌ك شتێكى تازه نييه، به‌ڵام چڕيى شه‌ڕ و پێكدادانى ئه‌م دواييیه‌يان، ده‌كرێ تا ڕادده‌يه‌كى زۆر بۆ تاكه سه‌رچاوه‌يه‌ك بگه‌ڕێندرێته‌وه: دژمنه هاوپار و هاوبه‌شه‌كه‌يان نه‌ما. له پاييزى 2014ه‌وه، هه‌موو هێزه‌كان له‌سه‌ر ئه‌وه هاوڕا بوون كه داعش ئارمانجى سه‌ره‌كيى ئه‌وانه. هه‌رچه‌ند شك و گومانيش له ڕاستگۆيیى ڕووسيا و توركيا له جه‌نگى داعش ده‌كرا، به‌ڵام به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ى داعش هه‌مووانى يه‌ك خستبوو.
هه‌ر لا ده‌يه‌وێ پارچه‌يه‌ك له سووريا بۆ خۆى ببا
ئێسته، وێڕاى كه داعش تێك شكێنراوه و "خه‌لافه‌ت"ه‌كه‌ى يه‌ك دوو خاڵى بچووك و هه‌ندێ ده‌ڤه‌رى بيابانیى به‌ده‌سته‌وه ماوه، لێ هێشتا ئاشتى جێگير نه‌بووه و نه‌هاتووه‌ته دى. هه‌ر بۆ بيرهێنانه‌وه، داعش هه‌ر ته‌نيا ده‌رد و به‌ڵايه‌ك نه‌بووه، به‌ڵكوو بيانوویه‌كيش بووه. هه‌ميشه شه‌ڕ و به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ى ئيسلاميسته سه‌ڕۆيه‌كان به‌و نياز و مه‌رامه په‌مپ دراوه، كه ناوچه ڕزگاركراوه‌كان ببنه به‌شێكى ناوچه‌ى نفووزى ئه‌م و ئه‌و. ئه‌و جه‌نگه ڕێگه‌ى به هه‌ر لايه دا، پارچه‌يه‌ك له سووريا بۆ خۆى دابپچڕێ.
هاوپه‌يمانێتیى دژه- داعش، هێزه‌كانى ئه‌مريكا‌ى هێنايه ئه‌و وڵاته. هه‌ر جه‌نگى داعش سۆنگه‌ى ئه‌وه بووه كه كورد له باكوورى سووريا ده‌ستيان بڕوا. ئێسته كورده‌كان يه‌ك له‌سه‌ر چوارى ئه‌و وڵاته‌يان كۆنترۆڵ كردووه و، ده‌يانه‌وێ ئه‌و ڕه‌وشه هه‌ر به‌م شێوه‌يه بمێنێته‌وه. توركيای‌ش ده‌يه‌وێ پێش به كوردان بگرێ و، ده‌رفه‌تيان پێ نا‌دا ئه‌و ناوچانه‌يان له‌ژێر ده‌ست بمێنێته‌وه. كاتێ كه ئه‌و هێزانه‌ى، كورد فه‌رمانده‌يیيان ده‌كا، له ئه‌يلوولى ڕابردوودا به‌ره‌و خوار پێشڕه‌وييان كرد، سوپاى ئه‌مريكا به هه‌ليكۆپته‌ران ئه‌وانيان بۆ ناوچه‌كانى ده‌وروبه‌رى دێرزور گواسته‌وه تا پێش له هه‌ر لايه‌نێكى ديكه بگرن كه بيانه‌وێ چاڵه نه‌وت و گازه‌كانى ئه‌وێ داگير بكه‌ن. ئێسته، ئه‌مريكا ده‌يه‌وێ هه‌ر ئه‌و هێزانه‌ى كورد كه بۆ جه‌نگى داعش پڕچه‌ك و سازى كردبوون، بۆ ڕێگه‌گرتن له پێشڕه‌وييه‌كانى ئێران له سووريا ده‌عه‌مه‌ڵ بهێنێ.
هه‌ڵبه‌ت، هه‌ر هێزێكى بيانى چاوى له‌وه‌يه تا ده‌كرێ كه‌مترين زيان و زه‌ره‌رى پێ بكه‌وێ؛ هه‌ر ئه‌وه‌یش هۆى ئه‌و بوونى حه‌مكه ژماره قۆنته‌راتچييه سه‌ربازييه‌ى ده‌ستى دووه‌م و ميليشيايه كه به‌كرێ گيراون تا له شه‌ڕگه‌دا، ئه‌و شه‌ڕه بێهووده و بێسه‌روبه‌ره‌يان بۆ بكه‌ن. ئه‌مريكييه‌كان بۆ پاراستنى به‌رژه‌وه‌ندييه‌كانى خۆيان كورده‌كان به‌كار ده‌هێنن و، توركه‌كانيش بێ له سه‌ربازه‌كانى خۆيان، ئه‌و ياخيبووه دژه-ئه‌سه‌دانەیش به قازانجى خۆيان ده‌عه‌مه‌ڵ دێنن. له كاتێكدا ئێران سه‌ربارى خه‌ڵكى خۆى، تێكه‌ڵه‌يه‌ك چه‌ته و چه‌كدارى عێراقى، ئه‌فغانى و پاكستانیى له‌ژێر فه‌رمانده‌يیى خۆى، له‌وێ هه‌يه. له 2013ه‌وه، ده‌يان هه‌زار چه‌كدار له‌ژێر فه‌رمانده‌يیى ئێرانييان پشته‌وانى له ڕژێمه‌كه‌ى به‌شار ئه‌لئه‌سه‌د ده‌كه‌ن. ئه‌و چه‌كدارانه، له لايه‌ن سوپاى پاسدارانى ئێرانه‌وه فه‌رمانده‌يیيان ده‌كرێ، مه‌شق و ڕاهێنانيان پێ ده‌كرێ و پاره‌وپووڵيان پێ ده‌درێ، چونكه سوپاى پاسداران ده‌يه‌وێ به هه‌ر نرخێك بێ سووريا‌ى هاوپه‌يمانى له ده‌سه‌ڵات بمێنێته‌وه. يه‌كێ له‌و ميليشيا شيعه فره‌ڕه‌گه‌زه‌ى به‌شدارى له هێرشه‌كه‌ى سه‌ر كێڵگهى گازى سروشتيى كۆنۆكۆدا كردووه- كۆمه‌ڵه شه‌ڕكه‌رێكن كه بێ دڵ له دڵدان به‌شدارييان له شه‌ڕێكى خۆتڕێندا كردووه.
دوو ميليشياى خێڵه‌كيى ناوچه‌كه‌یش له‌و په‌لاماره‌دا به‌شدار بوون، كه يه‌كێكيان له لايه‌ن پياوێكى ساخته‌چییه‌وه به ناوى توركى ئه‌لبو حه‌مه‌ده‌وه ڕێنوێنى ده‌كرێ. ئه‌و توركى ئه‌لبو حه‌مه‌ده له‌به‌ر پياوكوژى، له قه‌ته‌ر داواى له‌سه‌ر تۆمار كراوه و له عه‌ره‌بستانى سعووديیش له‌به‌ر ساخته‌كردنى دۆكيومێنتان فه‌رمانى گرتنى هه‌يه و، له سووريایش وه‌ك سه‌ركرده‌يه‌كى تاقمێكى دز و ڕێگر و جه‌رده ناسراوه. له 2013دا، ديمه‌شق هه‌م پاره‌ى پێ دا و هه‌م له سزاكانى خۆش بوو، به مه‌رجێ خۆى و چه‌ته‌وڵه‌كانى له خزمه‌تى ڕژێمدا بن.
ئه‌وان چى ديكه‌يان ده‌وێ؟
لێ چه‌ته و چڵكاوخۆره‌كانى ڕووسيا‌یش له‌و هێرشه‌دا گلاون و، پياوێكى كۆنه قه‌زاقى 51 ساڵه‌يان له‌گه‌ڵدا بووه، كه پێش هێرشه‌كه وێنه‌يه‌كى خۆى به ميداڵ و شيرێكى هه‌ڵكێشراوه‌وه گرتووه. ئاشكرايه، ئه‌و يه‌كه‌يه‌ى كه به گرووپى واگنه‌ر ناسراوه، له لايه‌ن كۆمه‌ڵێ بێزنسمانى سوورييه‌وه به‌كرێ گيراوه. ئێسته‌كه له سووريا چه‌ند شه‌ڕێكى جياواز به‌ڕێوه ده‌چن و هيچ ئاماژه و نيشانه‌يه‌ك نييه كه ئه‌و توندوتيژييه وا زوو كۆتايیی پێ بێ. كۆمه‌ڵگه‌ى نێوده‌وڵه‌تى به‌رده‌وام له ڕێگه‌ى دانوستاندنه‌وه داواى چاره‌سه‌رێك ده‌كا، به‌ڵام ئه‌و بانگه‌وازانه له قسه و وشه‌ى به‌تاڵ و بۆش زێتر نه‌بوون و، ئه‌و لايه‌نانه‌يان هان داوه كه هه‌ر كارێكى سه‌ربازييان بوێ بيكه‌ن.
ئه‌و حه‌مكه شه‌ڕ و هه‌رايه‌ى كه له ئادارى 2011ه‌وه ده‌ستى پێ كراوه، چونكه ئه‌سه‌د پێى باشتر بووه ته‌واوى وڵات ته‌فروتونا ببێ نه‌ك خۆى ده‌سه‌ڵات جێ بهێڵێ. هه‌ر له‌م سۆنگه‌يه‌یشه‌وه شه‌ڕ له دژى هه‌مووان له سووريا ده‌كا. لێ ڕژێمه‌كه‌ى، هه‌نده نابووت و كز بووه كه شه‌ڕێكى واى پێ ناكرێ، ئه‌مه‌یش واى لێ كردووه پشت به كۆمه‌ك و هاوكاريى ڕووس و ئێرانييان و ئه‌و كوردانه ببه‌ستێ كه له په‌راوێزدا وه‌ستاون. ئه‌نجامى ئه‌و ڕه‌وشه، جۆرێك له هه‌را و بێسه‌روبه‌رييه كه هيچ پێوه‌رێكى به‌ته‌واوى به‌سه‌ردا جێبه‌جێ نابێ. وشه و ده‌سته‌واژه‌كانى وه‌ك "هاوپه‌يمانان" و "ناحه‌ز و نه‌ياران" هيچ مانايه‌كيان نه‌ماوه. پێوه‌ندى و ڕايه‌ڵكه‌كانى نێوان ڕووسه‌كان، كورده‌كان، ئێرانييه‌كان، كورده‌كان، تورك و ئه‌مريكييه‌كان له ته‌ك پشتيوانانى ڕژێمى ئه‌سه‌د له هه‌ندێ ناوچه‌دا سيماى دژمنكارييان به‌سه‌ردا زاڵه و، له هه‌ندێ ناوچه‌ى ديكه‌یشدا هاوكاریكردنی یه‌كتر.
په‌ره‌سه‌ندنى توندوتيژى له ڕۆژهه‌ڵاتى دێرزوردا، به شێوه‌يه‌كى سه‌رسووڕهێن تيشك ده‌خاته سه‌ر ئه‌و هاوپه‌يمانێتييه ناجێگير و گۆڕاوانه‌وه و، ڕه‌وشه‌كه به ئاقارێكى جياواز له‌وه‌ى كه پلانى بۆ كێشرابوو، په‌ره‌ى سه‌ندووه. له ڕاستيدا، چه‌ند سه‌رچاوه‌يه‌ك ئه‌وه‌يان پشتڕاست كرده‌وه كه پێشوه‌خته كاكه‌براله‌يه‌ك له نێوان هێزه‌كانى سووريا‌ى ديموكرات، كه كورديان تێدا باڵاده‌سته و، ڕووسه‌كان و ڕژێمى ئه‌سه‌ددا هه‌بووه.
به‌پێى ئه‌و سه‌ودا و كاكه‌براله‌يه، هێزه‌كانى سووريا‌ى ديموكرات ئاماده‌يیى خۆيان نيشان داوه كه به شێوه‌يه‌كى ئاره‌زوومه‌ندانه له ناوچه‌ى ده‌وروبه‌رى كێڵگه‌كانى گازى سروشتى بكشێنه‌وه و، ڕێگه بۆ هێزه‌كانى حكوومه‌ت بكه‌نه‌وه كه جێگه‌يان بگرنه‌وه. له به‌رانبه‌ردا، ڕووسه‌كانيش ئاسمانى عه‌فرين به ڕووى هێزى ئاسمانیی توركيا پێوه بده‌ن و ئه‌سه‌ديش ڕێگه بۆ هێزه‌كانى كورد بكاته‌وه له ناوچه‌كانى خۆيانه‌وه له ڕۆژهه‌ڵاتى سووريا، به‌ناو ناوچه‌كانى بنده‌ستى حكوومه‌تى سوريه‌دا بگه‌نه عه‌فرين. به ده‌سته‌واژه‌ى ديكه، كاكه‌براله‌كه به‌و شێوه‌يه بووه كه ڕژێمى ئه‌سه‌د ناوچه‌يه‌كى له ڕۆژهه‌ڵات ده‌ست كه‌وێته‌وه و، له به‌رانبه‌ريشدا ياريده‌ى كورده‌كان له باكوور بدا كه شه‌ڕ دژى توركان ده‌كه‌ن.
هه‌ڵه‌يه‌ك هه‌يه
له ڕاستيدا بۆمبارانى عه‌فرين له لايه‌ن فڕۆكه‌كانى توركيا‌وه له 4ى شوباتدا ڕاگيرا، چونكه مۆسكۆ فه‌زاى ئاسمانیى لێ پێوه دان. له وه‌ڵامدا، توركيا هێرش و په‌لاماره‌كانى خۆى ڕاگرت، چونكه به‌بێ بۆمبارانى ناوچه‌كه، سوپاى توركيا نه‌يده‌ويست پێشڕه‌وى به‌ره‌و هێڵه‌كانى جه‌نگ بكا، كه كورده‌كان له سه‌نگه‌ره كۆنكريتى و تونێڵه‌كانيانه‌وه به‌رگرى ده‌كه‌ن. له ڕۆژه‌كانى به‌رودوادا، كاروانێكى 200 پاس و لۆرى و پيكئاب، پڕ له شه‌ڕڤان، به چه‌ك و تفاقى دروستكراوى ئێرانى گه‌يشتنه عه‌فرين. لێ وه‌ختێ، كات هاته سه‌ر جێبه‌جێكردنى بڕگه‌ى دووه‌مى كاكه‌براله‌كه كه پێوه‌ندیى به كێڵگه‌كانى گاز له ڕۆژهه‌ڵاتى سووريا‌وه هه‌بوو، هه‌ڵه‌يه‌ك ڕووی دا.
سايتێكى ئۆپۆزيسيۆنى سوورى له هه‌واڵيكدا ده‌ڵێ، له كاتێكدا يه‌كه‌كانى ئه‌سه‌د خۆيان بۆ هه‌ڵكوتانه سه‌ر كێڵگهى گازه سروشتييه‌كه ئاماده ده‌كرد، گوايا هێزه‌كانى سووريا‌ى ديموكرات ئه‌مريكييه‌كانيان له‌و په‌لاماره ئاگادار كردووه‌ته‌وه. لێ ئه‌مريكایش خۆى لێ بێده‌نگ نه‌كردووه و يه‌كجێ به فڕۆكه لێى داون. ئايا كورده‌كان له ڕاستيدا ئه‌مريكييه‌كانيان ئاگادار كردۆته‌وه و ئيدى نه‌يانويستووه تا كۆتايى له‌گه‌ڵ ئه‌و سه‌ودا و مامه‌ڵه‌يه‌دا بڕۆن؟ يان ئه‌وه‌تا پنتاگۆن گوێى به‌و كاكه‌براله و ساتوسه‌ودايه‌ى هاوپه‌يمانه‌كانى دانوستانيان له‌باره‌وه كردبوو، نه‌داوه؟
مۆسكۆ، به هه‌ر حاڵ، تا بڵێى له كوردان تووڕه‌يه. هه‌ر يه‌ك ڕۆژ دواى ئه‌و هه‌وڵدانه سه‌رنه‌كه‌وتووه‌ى ده‌سبه‌راگرتنى كێڵگهى گازه سروشتييه‌كه، ڕووسه‌كان ناوچه‌ى دژه‌فڕينيان له عه‌فرين هه‌ڵگرت و، توركيا كه‌وته‌وه په‌لاماردانى كوردان له شاره‌كه‌دا و، هێزه زه‌مينييه‌كانى يه‌كجێ پێنج گونديان گرت. ڕاستييه‌كه‌ى كوژرانى چه‌ند ڕووسێك له‌و گه‌رده‌لووله ئه‌مريكييه‌دا، بێسه‌روبه‌رييه‌كه‌ى ته‌واو كرد. يه‌كجێ دوا به دواى ئه‌و هێرشه، پێش هه‌موو شتێ، ئه‌مريكا دووپاتى كرده‌وه كه ئه‌وان چ پێش هێرشه‌كه و چ له كاتى ئۆپه‌راسيۆنه‌كه‌دا تا به‌ريه‌ككه‌وتن له نێوانياندا ڕوو نه‌دا، له پێوه‌نديدا بوون. مۆسكۆیش نكوڵیى له‌م جه‌ختكردنه‌وانه نه‌كرد. پاشان وه‌زاره‌تى به‌رگريى ڕووسى به‌ياننامه‌يه‌كى ده‌ركرد كه تێيدا ده‌ڵێ: كه چه‌كداره‌كان "به‌بێ مۆڵه‌ت"ى سوپا پێشڕه‌وييان كردووه. لێ داخوا ئه‌و چه‌كدارانه به‌ته‌واوى به‌بێ زانياریى مۆسكۆ ئه‌و كاره‌يان كردووه؟ وێده‌چێ ئه‌مه وا نه‌بێ.
كێبركێى هزره‌كان
له ڕاستيدا كێشه‌وبێشه‌ى نێوان هێزه ڕكابه‌ره‌كان كه ئێسته به‌ئاشكرا له ئاراديه، تاكه په‌ره‌سه‌ندنێكى نوێ نييه. هه‌ر دوو هاوپه‌يمانه‌كه‌ى ڕژێميش، وه‌ك ده‌رده‌كه‌وێ به ئاراسته‌ى ناته‌بايى ده‌ڕۆن. ڕووسيا و ئێران هه‌ردووكيان ده‌يانه‌وێ ئه‌سه‌د به سه‌ركه‌وتوويى له‌و قه‌يرانه بێته ده‌ره‌وه، لێ نزيكتر ئه‌وه‌يه كه سه‌كه‌وتنه‌كه سه‌ربازييانه بێ؛ ئه‌وه‌یش له ئه‌نجامى زه‌بر و په‌لامارى فڕۆكه‌كانى ڕووسيا و ميليشياكانى ئێران له مه‌يدانى جه‌نگدا. ئه‌وه‌ى كه زۆر ڕوونه هه‌ر دوو لا، ئێران و ڕووسيا، چۆن له‌و سه‌ركه‌وتنه‌ى ئه‌سه‌د به‌سه‌ر نه‌ياره‌كانيدا ده‌گه‌ن و چ مانايه‌كى پێ ده‌ده‌ن.
مۆسكۆ "پاكس ڕووسيكا"يه‌كى گه‌ره‌كه و له بوارى سياسه‌تى ده‌ره‌كيدا چیی پێ ده‌بڕێ: به‌تايبه‌تى ئايا دواجار مۆسكۆ جێگه‌ى واشنتۆن ده‌گرێته‌وه وه‌ك بكه‌رێكى هه‌ره گرنگ له ڕۆژهه‌ڵاتى ناوه‌ڕاستدا؟ لێ بۆ ئه‌وه‌ى ئه‌م ئامانجه‌ى به‌ده‌ست بهێنێ، به لاى مۆسكۆوه ئاشتى پێويسته، چونكه زه‌بروزه‌نگ و شه‌ڕوشۆڕێكى درێژخايه‌ن له ناوخۆى وڵاتدا ده‌بێته جه‌نگێكى بێهووده‌ى بێمفا.
به‌پێچه‌وانه‌وه، سوپاى پاسدارانى ئێران، ده‌يه‌وێ كۆنترۆڵێكى به‌رده‌وامى سووريا بكا و له ئايينده‌دا بيكاته سه‌ره پرد له سياسه‌تى په‌لهاو‌ێشتنى شيعه‌گه‌ريدا. ڕاستییه‌كه‌ی، حاڵى حازر ئێران كار بۆ ئه‌وه ده‌كا سوننه‌كانى سووريا بكاته شيعه و، زه‌ويوزار و كارگه ده‌كڕێ. له‌وانه‌يه ئه‌وه‌يان به قازانجى به‌رژه‌وه‌ندييه‌كانى ڕووسيا نه‌بێ، لێ به‌بێ ئێران، ئه‌سه‌د هيچ ده‌رفه‌تێكى مانه‌وه‌ى نييه. ئه‌مه‌یش ده‌بێته كۆتايیى هيواى مۆسكۆ، كه ڕۆژێك بێ، وڵاته‌كه له سايه‌ى حوكمڕانيى ئه‌سه‌ددا هێور ببێته‌وه.
ڕاستییه‌كه‌ی، ئه‌وانه‌ى كه له ڕۆژاوا [مه‌به‌ست ڕۆژاواى ئه‌وروپايه] پێ له‌سه‌ر ده‌ستوه‌ردان له سووريا داده‌گرن، به‌م مانايه ڕاستن و له‌سه‌ر هه‌قن: له‌م جه‌نگه‌دا هيچ چارسه‌رێكى سه‌ربازى له‌گۆڕيدا نييه. به لانى كه‌مه‌وه يه‌ك چاره‌سه‌رى سه‌ربازى نييه، به‌ڵكه چه‌ند چاره‌سه‌رێك هه‌ن و، له كۆتاييدا هيچ كام له‌و چاره‌سه‌رانه وڵاته‌كه‌يان پێ ناپارێزرێ.
تێبینی:
20ى شوبات 2018 (ئه‌م وتاره له بنه‌ڕه‌تدا له 17ى شوبات به زمانى ئه‌ڵمانى له "دير شپيگل" بڵاو بووه‌ته‌وه و ئه‌وجار له 20ى مانگدا له شپيگل ئينته‌رناشيۆناڵ به ئينگليزى بڵاو كراوه‌ته‌وه).
سه‌رچاوه: