د. یاسین تەها، پسپۆڕ لە مێژووی ئایینزا ئیسلامییەکان و شارەزا لە کاروباری عێراق
لەگەڵ دەستبەكاربوونی دۆناڵد ترەمپدا لە كۆشكی سپی لە سەرەتای 2025، سیاسەتی ئیدارەی نوێی ئەمریكا بەرامبەر عێراق، بوو بە یەكێك لە تەوەرەكانی پێشبینی و بابەتی خوێندنەوەی پەیام و ئاماژە بەردەستەكان. ئەم شرۆڤەی بەردەست، بەدواداچوونێكە لەسەر گرنگترین ئەو ئاماژە و مەترسییانەی لە سایەی ئیدارەی نوێی ئەمریکا لەسەر حكوومەتی عێراق هەن و تێڕوانین و ئامادەكارییە ڕاگەیەنراوەكانی چوارچێوەی شیعیی حوكمڕان لە بەغدا بۆ قۆناغی نوێی پەیوەندییەكانی هەردوو لا دەخاتە ڕوو.
پەیام و مەترسییەكان
– بەپێی ئەو زانیارییانەی لە بەغدا دەستاودەستییان پێ دەكرێت، تیمی نوێی ترەمپ پەیامی ئەوەیان گەیاندووەتە حكوومەتی سوودانی، كە دەبێت پەیكەری هێزەكانی حەشدی شەعبی ڕێك بخاتەوە. هەندێكیش زیاتر دەڕۆن و باس لە هەڵوەشاندنەوەی ئەو هێزە هاوئاستەی سوپا دەكەن[1]، لە كاتێكدا ئەو هێزە یاسای تایبەتی بۆ دەركراوە (40ى 2016)؛ بەڕواڵەتیش بەشێكە لە هێزە چەكدارەكانی سەر بە فەرماندەی گشتی كە دەكاتە سەرۆكوەزیران. لە سایەی ئەم دۆخەیشدا مەترسیی ئەوە لە ئارادا دەبێت كە ترەمپ بیخاتە لیستی تیرۆرەوە یان سزای سەركردەكانی حەشد و ئەوانەی چوارچێوەی شیعییش بدات، كە پەیوەندییان بە حەشدەوە هەیە.
– بە گوێرەی ئاماژە و زانیارییە دزەپێكراوەكان، عێراقییەكان چاوەڕێی ئەوە دەكەن ئیدارەی نوێی ئەمریكا داوای هەڵوەشاندنەوەی گرووپە چەكدارەكان (میلشیاكان)یان لێ بكات. ئەو گرووپانەیش لە دەرەوەی بازنەی “حەشدی شەعبی”ن؛ هاوكات لەگەڵ ئەمەیشدا داماڵینیان لە درۆن (فڕۆكەی بێفڕۆكەوان) و ئەو مووشەكانەی مەودایان مامناوەندە (80_200 كم)، بەتایبەت ئەوانەی لە هێرشكردنە سەر ئیسرائیلدا بەكار هاتوون لە جۆلان و سووریا لەلایەن ئەو گرووپانەی لەژێر چەتری “موقاوەكەی ئیسلامی”دا كۆ بوونەتەوە (كەتیبەكانی حزبوڵڵا، بزووتنەوەی عەسائیب، بزووتنەوەی نوجەبا، ئەنساروڵڵای ئەوفیا، سەییدولشوهەدا، ئیمام عەلی، تفوف)[2].
“عەممار حەكیم”ی سەركردەی دیاری شیعە بەئاشكرا ڕای گەیاند، لەبارەی گرووپە شیعەكان پەیام لە تیمی ترەمپەوە گەیشتووە بە بەغدا؛ بەئامانجگرتنی ئەوانەیش لەبەر ئەوە نییە كە شیعەن، بەڵكوو لەبەر ئەوەیە بەشێكن لە پرۆژەی ئێران[3].
– لە دۆسیەی سوپای ئەمریكادا زانیاریی دژیەك هەن؛ لە لایەك هەواڵەكان باس لەوە دەكەن عێراقییەكان و هێزە شیعەكان پاش ڕووخانی ڕژێمی ئەسەد لەگەڵ مانەوەی هێزەكانی ئەمریكادان لە عێراق بۆ شەڕی داعش، ئەمەیشیان بە شێوازی جۆراوجۆر گەیاندووە بە واشنتۆن، بەڵام هێشتا ئەوە یەكلایی نەبۆتەوە ئاخۆ لەسەر ڕەزامەندیی تاران ئەوەیان كردووە یان نا[4]؛ پێیش ناچێت حكوومەتی عێراق بڕیاری هاوشێوە بەبێ ئێران بدات، چونكە لە سەرجەم دیداری بەرپرسانی عێراق لەگەڵ ڕێبەری باڵای شۆڕشی ئێرانی، هانی داون هێزەكانی ئەمریكا بكەنە دەرەوە. هاوتای ئەمەیش سەرچاوەی دیكە هەن باس لەوە دەكەن ئەمریكییەكان بە عێراقییەكانیان ڕاگەیاندووە، مانەوەیان تا 2028 پێویستییە؛ بەهۆی ڕووداوەكانی سووریاوە و كشانەوەی ئەمساڵیش (2025)، ڕەنگە لە وادەی خۆیدا ڕوو نەدات[5]. ئەگەر ئەمریكاش بەتۆپزی بمێنێتەوە، ئەوە كێشەیەكی گەورە بۆ گوتاری سیاسیی هێزەكانی شیعە دروست دەبێت، كە لە 2020 لە پەرلەمانی عێراق بڕیاری دەركردنیان بۆ هێزەكانی ئەمریكا دا و لەو كاتەیشەوە داواكاری و پێداگریی یەكەمیان، كردنەدەرەوەی سوپای ئەمریكایە؛ ئەمەیش لە كاتێكدا كە عێراق چووتە ساڵی هەڵبژاردنەوە.
– لە تیمی ترەمپەوە هۆشداریی ئەوە دراوە، “میلیشیاكانی عێراق” مەترسین لەسەر ئاسایشی نەتەوەییی ئەمریكا؛ هەروەها باس لەوە دەكەن ئیدارەكە پلانی هەیە بەرەنگاریان ببێتەوە و یەكێك لەوانەیش وتوویەتی: “ئەگەر سوودانی توانای نییە كارە دوژمنكارییەكانی ئەو گرووپانە ڕاگرێت، ئەوە ترەمپ خۆی دەستوەردانی بەپەلە دەكات[6].”
– مەترسییەكی تری گەورەی شیعە”، ئەگەری پشتیوانیكردنی ئەمریكایە لە گۆڕانكارییەكی هاوشێوەی سووریا لە عێراق؛ ئیتر ئەمە چ لە ڕێگەی هاندانی خۆپیشاندانەوە بێت، یان جموجۆڵی تری هەرێمایەتی[7] بە بەشداریی توركیا و وڵاتانی كەنداو. ئەم دڵەخورتێیەیش لە پاش كەوتنی ئەسەدەوە لە سووریا لە كۆتاییی 2004دا بەڕوونی هەیە؛ لە هەموو بۆنەكاندا سەركردە شیعەكان جەخت لەوە دەكەنەوە چیڕۆكی سووریا لە عێراق دووبارە نابێتەوە و لە جموجۆڵەكانی دەوروبەر بەگومانن. بەهۆی ئەوەیشی ئێران و ڕووسیا دەرفەتی جموجۆڵیان لە سووریادا نەما، عێراق و گرووپەكانی، هیچیان پێ ناكرێت دەربارەی سووریا؛ بەتایبەت زانیاریی ئەوەیش هەیە كە ئەمریكا هۆشداریی بە حكوومەتی عێراق دابێت كە خۆی لە ڕەوشی سووریا بەدوور بگرێت[8].
– هێزە شیعەكانی عێراق ترسی ئەوەیان هەیە، پەیوەندیی ئەمریكا و ئێران بگاتە پێكدادان؛ ئەمەیش عێراق دەخاتە بەرداشێكی سەختەوە. ئەمە هانی بەرپرسانی عێراقیشی داوە، كە لە دیدارە دووقۆڵییەكانی ئەم دوایییەدا خوازیاری ڕێككەوتنی تاران و واشنتۆن بن لەسەر دۆسیەی ئەتۆم[9]. هەر جەنگێكی ئەمریكا و ئێران بە واتای تێوەگلانی عێراقش دێت، بەتایبەت كە باڵە ئێرانییەكان هەروا دەستەوەستان دانانیشن. لە نوێترین پێشهاتیشدا “بزووتنەوەی نوجەبا” كە هێزێكی پڕۆ-ئێرانییە، هێزێكی نوێی بە ناوی “هێزی بورهان” ڕاگەیاندووە؛ ئەركە سەرەكییەكەیشی بە “بەرەنگاربوونەوەی ئەمریكا لە عێراق دیاری كردووە [10]. ئەمەیش ئاماژەیەكی ڕوونە كە عێراق لەو پێكدادانە گریمانكراوەدا ناتوانێت باڵانس ڕاگرێت.
– خۆلادانی ترەمپ لە باسكردنی عێراق بە باش و خراپ لە پاش دەستبەكاربوونی، دەرگەی بۆ لێكدانەوەی جۆراوجۆر كردۆتەوە. هەندێك پێیان وایە ئەمە ئامادەكارییە بۆ چەند هەنگاوێكی گەورەتر لە ماوەی داهاتوودا، بەتایبەت كە سەرچاوە عێراقییەكان باس لەوە دەكەن حكوومەتی عێراق لە ڕێگەی جۆراوجۆرەوە هەرچی هەوڵی داوە هێڵێك لەگەڵ ئیدارەی ترەمپ بكاتەوە، بەڵام تا ئێستا سەركەوتوو نەبووە؛ ئەمە لە كاتێكدا دەگوترێت ئیدارەی ترەمپ، تووڕەیە لە دەستیدەستیكردنی عێراقییەكان لە پرسەكانی چەكی گرووپەكان و هەژموون و دەستڕۆیشتووییی ئێرانی و دۆسیەی دۆلار[11]. ئەوەیشی نیگەرانییەكانی شیعەی عێراق زیاتر دەكات، گەڕانەوەی سوودانییە لە “كۆنگرەی میونشن”ی ئەڵمانیا بەبێ دیداری گەورەی ئەوتۆ لەگەڵ بەرپرسانی ئەمریكا.
– بەپێی میدیاكانی ئەمریكا، ژمارەیەك كۆنگرێسمان لە واشنتۆن هەڵمەتێك بەڕێوە دەبەن بۆ ناچاركردنی كۆشكی سپی “بە پێداچوونەوەی پەیوەندی” لەگەڵ حكوومەتی عێراق، لەوانەیش هاریكاریی ئەمنی و ئابووریی واشنتۆن لەگەڵ بەغدا. ئەم هەڵمەتەیش لە تویتەكانی “جۆ ویلسۆن”دا دیارە كە هاندانە بۆ ڕاگرتنی هاوكاریی سەربازی، هەروەها سەپاندنی سزا. بەشدارانی ئەم هەڵمەتە داوای ئەوەیش دەكەن گرووپە چەكدارەكان و هەندێك لە حزبە عێراقییەكان بخرێنە لیستی تیرۆرەوە و، حكوومەتی عێراق كاری سیاسی و سەربازییان لێ قەدەغە بكات[12]. لە یەكێك لەو بڵاوكراوانەدا “جۆ ویلسۆن”، ئەندامی ئەنجومەنی پیرانی ئەمریكا و كەسایەتیی نزیك لە دۆناڵد ترەمپ، وێنەیەكی داناوە، كە ژمارەیەك هاووڵاتیی عێراق لە یەكێك لە شەقامەكان وێنەی ترەمپ و بنیامین نەتانیاهۆ و ئاڵای وڵاتەكانیان دەخەنە ژێر پێیان و، لەسەر وێنەكە نووسیویەتی: میلیشیاکانی سەر بە ئێران، عێراق بەڕێوە دەبەن و دەسەڵاتی دادوەری و سوپا و حکوومەتیان کۆنترۆڵ كردووە و لە دەوڵەت بەهێزترن. ئەمریکا ملیۆنان دۆلار دەداتە عێراق؛ ئەمڕۆ ڕێپێوانێکیان ڕێک خستووە بۆ ڕۆیشتن بەسەر ئاڵاکەمان و وێنەی سەرۆک ترەمپدا. سەرۆك ترەمپ، هەرگیز لەبیری ناکات[13].
– لە دۆسیەی بارمتەی ئیسرائیلی _ ڕووسی “ئیلیزابێس تسورکۆڤ” لای گرووپە چەكدارەكانی عێراق، حكوومەتی سوودانی تووشی گوشار و ڕووگیری (ئیحراجی)یەكی زۆر بووەتەوە. لەم نێوەندەیشدا نێردەی تایبەتی دۆناڵد ترەمپ بۆ کاروباری بارمتەکان ڕای گەیاندووە، “ئێستا دەرفتەێك لە بەردەم محەمەد شیاع سوودانی، سەرۆكوەزیرانی عێراقدایە بۆ ئەوەی بە جیهانی نیشان بدات كە سەرۆكوەزیرانە یان نا؟” ئەوە یەكەم جاریش نییە كە نێردەكەی ترەمپ لەبارەی سوودانییەوە قسە بكات؛ پێشتریش ڕای گەیاندبوو، “ئیلیزابێس تسورکۆڤ، خوێندکارێکی زانكۆی پرینستۆنە و لە عێراق بەبارمتە گیراوە. محەمەد شیاع سوودانی، سەرۆكوەزیرانی عێراق بەڵێنی درۆی داوە لەبارەی ئازادكردنی و، ئەمەیش بۆ سەرۆك ترەمپ دەركەوتووە.”
ئەم بارمتەیە لە سەرەتای 2022دا بە پاسپۆرتی ڕووسی گەشتی بۆ عێراق كردووە و بە مەبەستی ئامادەکردنی دکتۆرانامەیەك و توێژینەوەی ئەکادیمی بە ناوی زانکۆی پرینستۆن لە ئەمریكا، بەڵام لە عێراق لەلایەن گرووپە چەكدارەكانەوە دەستگیر كرا.[14]
– لە دۆسیەی وزە و داراییدا عێراق لە بەردەم مەترسی و گوشار و سیناریۆی جۆراوجۆردایە لە سایەی ئیدارەی ترەمپ، لەوانەیش:
1_ ئیدارەی ئەمریكا داوا لە عێراق دەكات بە زووترین کات کۆتایی بە پشتبەستن بە وزەی ئێرانی بهێنێت؛ ئەوەیشی ڕاگەیاندووە كە پێداچوونەوە بە هەموو ئەو چاوپۆشییانە دەکات کە یارمەتیی ئابووریی ئێران دەدەن. مەبەست لەمەیش پشتبەستنی عێراقە بە وزەی ئێرانی بۆ وەگەڕخستنی وێستگەکانی بەرهەمهێنانی کارەبا كە ساڵانە بایی نزیکەی شەش ملیار دۆلارە و لە شێوەی شمەكی پزیشكیدا پارەی هەندێكی دەدرێتەوە بە ئێران[15]. كۆتاییهێنان بەم مۆڵەتدانەی عێراق لەلایەن ترەمپەوە لە چوارچێوەی چەند سزایەكدا دژی ئێران، كراوە بە فەرمان[16]. ئەم بڕیارەیش دەرگە بۆ هاوینێكی گەرم و سەخت لە عێراق دەكاتەوە و، ناچاری دەكات ڕوو بكاتە توركیا و وڵاتانی كەنداو و ئوردن بۆ چارەسەری وزە و تۆڕی كارەبا. ئەوانەیش چارەسەری بەردەستی خێرا نین و كاتیان پێویستە. بەپێی ڕاپۆرتەكان بە وەستاندنی غازی ئێرانی، بڕی 6100 مێگا كارەبا تووشی مەترسیی پەككەوتن دەبێتەوە؛ ئەمەیش بە واتای پەكخستن (ئیفلیجكردن)ی توانایەكی زۆری عێراقە لە بەرهەمهێنانی كارەبا، كە بڕی پێداویستییەكەی دەگاتە 32 _40 هەزار مێگاوات لە هاویندا[17]. هەر لەم بارەیشەوە ئەندامێكی تیمی ترەمپ “گابرێك سۆما” ڕای گەیاندووە، “ئەمریكا توندە لەبارەی پەیوەستبوونی كارەبای عێراق بە گازی ئێرانەوە. بڕیاری ترەمپیش بۆ ڕاگرتنی ئەمە، گۆڕانێكی گەورەیە لە سیاسەتی ئەمریكا بەرامبەر هەردوو وڵاتی دراوسێ. مەبەست لەمەیش ئێرانە كە تا ساڵی 2029 گرێبەستی لەگەڵ عێراقدا هەیە بۆ فرۆشتنی غاز بە بڕی 50 ملیۆن مەتری سێجای ڕۆژانە[18].
– لە بازاڕی عێراقدا مەترسیی ئەوە هەیە هەر سزایەكی دارایی و ئابووریی ئەمریكی، نرخی دۆلار بە ڕاددەی زۆر بباتە سەرەوە، بەتایبەت كە لیژنەی داراییی پەرلەمان دەڵێن: حكوومەت تا ئێستا نەیتوانیوە سیاسەتێكی نەختینەییی ڕوونی هەبێت؛ بێتواناشە لە كۆنترۆڵكردنی نرخی دۆلار[19]. هەر لەم نێوەندەیشدا ئەو شاندە عێراقییانەی لە واشنتۆن گەڕاونەتەوە، باس لەوە دەكەن عێراق لە بەردەم هەندێك بڕیاری ئەمریكیدایە؛ چ سیاسی یان دارایی. ئەمەیش بە قەدەغەكردنی دۆلار لە بانكی زیاتری عێراقی لێك دەدرێتەوە[20].
2_ هەشت سەرچاوەی ئاگادار بە ئاژانسێكی نێودەوڵەتییان ڕاگەیاندووە، ئیدارەی ترەمپ گوشار لە بەغدا دەكات بۆ ئەوەی ڕێگە بە دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوت لە هەرێمی كوردستانەوە بدات. ئەم سەرچاوانە باس لەوە دەكەن، ئیدارەی ئەمریكا هەڕەشەی ئەوەی لە حكوومەتی بەغدا كردووە ئەگەر ڕێگە بە دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوتی كوردستان نەدات، ئەوا دەبێت لە پاڵ ئێراندا ئەویش ڕووبەڕووی سزاكان ببێتەوە. ئاژانسەكە باسی لەوە كردووە، دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوتی كوردستان ڕەنگە یارمەتیدەر بێت بۆ قەرەبووكردنەوەی ئەگەری دابەزینی هەناردەی نەوتی ئێران، كە واشنتۆن بەڵێنی داوە بۆ ئاستی سفر كەمی بكاتەوە. ئەمەیش لە چوارچێوەی سیاسەتی “ئەوپەڕی گوشار”دایە بەرامبەر تاران كە ئەمریكا پەیڕەوی دەكات[21].
سەرچاوەیەكی نێو سەرۆكایەتیی وەزیرانی عێراق ئەم زانیارییەی ڕەت كردەوە[22]، بەڵام دەستوبردكردنی بەغدا لەبارەی هەناردەی نەوتی كوردستانەوە، نیشانەی ئەوەیە كە گوشار هەیە. زیاتر لە پەرلەمانتارێكی شیعەیش باسیان لەوە كرد لەژێر گوشار و هەڕەشە و لۆبیی ئەمریكیدا هەمواری بوودجەی عێراق لە پەرلەماندا تێ پەڕیوە، بەتایبەت بڕگەی هەمواركردنی هەقدەست و كرێی كۆمپانیا بیانییەكان و زیادكردنی لە 6 دۆلاری هەر بەرمیلێكەوە بۆ 16 دۆلار[23]؛ زۆر لەو كۆمپانیایانەیش ئەمریكین.
تێڕوانین و كاردانەوەی هێزە شیعەكان
لە ئاست ئەو دۆخانەی چاوەڕێی عێراق دەكەن، عێراقی فەرمی كە حكوومەتی چوارچێوەی شیعییە، بژاردەكانی زۆر و كراوە نین، چونكە لە لایەك سروشتی ترەمپ وایە دەرفەتی زۆر لەگەڵیدا بەردەست نییە، لە لاكەی تر لە ساڵی هەڵبژاردندا ململانێ و كێبركێی سیاسی بەسەر كەشی سیاسیدا زاڵترە و هەر هێزێكی شیعی لە هەڵمەتەكاندا دەستپێشخەری بكات باجی دەبێت. تا ئێستایش گرنگترین ئەو كاردانەوانەی لە هێزە شیعەكانەوە دەرچوون بۆ چۆنێتیی مامەڵە لەگەڵ ترەمپ، دەشێت ئەمەی خوارەوە بن:
– لە سەردانەكەی سوودانیدا بۆ تاران لە سەرەتای 2025 و لە پاش دیداری ڕێبەری شۆڕش “عەلی خامنەیی”، پێداگری لەسەر مانەوە و پەرەپێدانی “حەشدی شەعبی” دووپات كرایەوە[24]؛ ئەمەیش وەڵامێكی بەرایی بوو بۆ واشنتۆن. هاوكات لەگەڵ ئەمەیشدا كۆدەنگییەكی شیعی هەیە لەسەر دەستگرتن بە حەشدی شەعبییەوە، چونكە ئەركی ئەم هێزە تەنیا ئەمنی نییە و هێزێكە بۆ پاراستنی سیستەمی حوكمڕانیی شیعی، هاوشێوەی سوپای پاسدارانی ئێران.
– محەمەد شیاع سوودانی لە سەردانی لەندەن و لە سەروبەندی كۆبوونەوەیەكی تایبەتدا لەگەڵ چەند كەسایەتییەكی عێراقی لە شاری لەندەن (ناوەڕاستی یەنایەری 2025) باسی لەوە كردبوو كە ترەمپ سەرقاڵی كێشەكانی خۆیەتی؛ وڵاتانیش پێگەی سەربەخۆی خۆیان هەیە[25]. لێكدانەوەكەی سوودانی لە چوارچێوەی كەمكردنەوەی ئەو مەترسییانەدایە كە لەگەڵ گەڕانەوەی ترەمپدا بۆ كۆشكی سپی لەسەر دۆخی عێراق باس دەكرێن و دەخرێنە ڕوو.
– گرووپە چەكدارە شیعەكان لەبارەی چارەنووسی خۆیانەوە بێدەنگن و لە حاڵەتی چاودێریی دۆخەكەدان، بەڵام هەندێك لە سەركردەكانیان باس لەوە دەكەن تاكە شت كە بە لای ئەوانەوە گرنگە، مانەوەی “حەشدی شەعبی”یە و، شتەكانی دیكە قابیلی گفتوگۆن[26]؛ بەتایبەت كە سیستانی دوو جار لەسەریەك لە ماوەیەكی كورتدا لە كۆتایییەكانی 2024 جەختی لەوە كردەوە “دەبێت چەك تەنیا لەدەستی دەوڵەتدا بێت[27].”
لەسەر ئاستی فەرمییش عێراق ڕای گەیاندووە كە لەگەڵ گرووپە چەكدارەكاندا لە هەوڵدایە بۆ دەستبەرداربوون لە چەك و، چوونە نێو دەزگە فەرمی و ئەمنییەكانی دەوڵەت[28]؛ بەڵام هاوكات لەگەڵ ئەمەیشدا سەرچاوە سیاسییە عێراقییەكان باس لەوە دەكەن گرووپە چەكدارەكان بۆ هەڵوەشانەوەی خۆیان، داوای كۆمەڵێك پۆست و گەرەنتی لە حكوومەتی عێراق دەكەن كە كێشەی گەورەتری بۆ دروست دەكات، لەوانەیش: ڕاوێژكاری ئاسایشی نیشتمانی، دەزگەی هەواڵگری، سەرۆكئەركانی سوپا و هەندێك جومگەی تری حەشد لەگەڵ پۆستی دیكەی دیپلۆماسی[29]. ئەمەیش بە واتای ئەوە دێت، گەیشتن بە چارەسەر ئاسان نییە.
– لە سەردانی لەندەنی سوودانیدا حكوومەتی عێراق ژمارەیەك گرێبەست و یاداشتنامەی لێكگەیشتنی واژۆ كرد؛ دەشێت ئەمەیش وا لێك بدرێتەوە گەڕانی عێراقە بۆ پاڵپشتی لە ئەوروپا و وڵاتانی تر بۆ كەمكردنەوەی گوشاری چاوەڕوانكراوی ئەمریكا.
– ئەمینداری گشتیی بزووتنەوەی عەسائیب كە یەكێكە لە ڕاگرە شیعەكانی حكوومەتی سوودانی، باسی لەوە كردووە كە ئەوەی دەربارەی ترەمپ و عێراق دەگوترێت، “زیادەڕۆیییەكی گەورەیە” و زۆر لە سیاسییە عێراقییەكانیش “فۆبیای ترەمپ”یان هەیە؛ گوایە حەشد هەڵدەوەشێنێتەوە و “كۆتایی بە موقاوەمە دەهێنێت.” هەروەها “سێ ترلیۆن دۆلاری لە عێراق دەوێت وەك قەرەبوو”؛ بەڵام بە بۆچوونی ئەو “ترەمپ تەنیا لای ئەوانە كاریگەرە كە بڕوایان پێی هەیە و لێی دەترسن.” جەختی لەوەیش كردەوە ” ترەمپ ئەزموونێكی سواوی تاقیكراوەیە”[30]؛ ئەمەیش بە مانای گوێپێنەدان دێت. هاوشێوەی ئەمەیش هادی عامری، سەرۆكی ڕێكخراوی بەدر، كە یەكێكی دیكەیە لە كۆڵەكەكانی حكوومەتی سوودانی، باسی لەوە كردووە خەڵكێك هەن “وەك خوداوەند” وێنای ترەمپ دەكەن. لە وەڵامی ئەمەیشدا ئاماژەی بە وەڵامێكی ڕابەری شۆڕشی ئێرانی “عەلی خامنەیی” كردووە كە وتوویەتی، پلانەكانی ترەمپ “تەنیا مەرەكەبی سەر كاغەزن”. ئەم وەڵامەیشی بە هی “ڕێبەری ئازا” لە قەڵەم داوە[31]. ئەمەیش بە واتای ئەوە دێت عێراق و ئێران لە یەك سەنگەردان سەبارەت بە سیاسەتی نوێی ئەمریكا و چۆنێتیی بەرەنگاربوونەوەی سیاسەتە نوێیەكانی ترەمپ.
– عێراق لە كەناڵە دیپلۆماسییەكانەوە ڕای گەیاندووە خوازیاری پەیوەندیی باشە لەگەڵ ئیدارەی ترەمپ؛ ئەمەیش لە پیرۆزباییی سوودانی و لێدوانەكانی وەزارەتی دەرەوەدا ڕوونە[32]. هاوكات لەگەڵ ئەمەیشدا عێراق گرەو لەسەر ڕێككەوتننامەی دووقۆڵیی ستراتیژیی (2008) دەكات كە چوارچێوەیەكی یاسایییە بۆ ڕێكخستنی پەیوەندیی هەردوو وڵات لە بوارە جیاجیاكانی ئابووری و كۆمەڵایەتی و كەلتووری؛ بەڵام ڕوون نییە تا چەند ترەمپ بەو كڵێشە دیپلۆماسییانەوە پەیوەست دەبێت كە پێشتر هەبوون.
– بۆ خۆڕزگاركردن لە وزەی ئێرانی، عێراق هەوڵی پەیوەستنی كارەبایی لەگەڵ وڵاتانی كەنداو دەدات؛ هەروەها پلانی هەیە گازی سروشتی لە توركمانستان هاوردە بكات[33]. ئەمەیش دەشێت بەشێك لە داواكارییەكانی ئەمریكا جێبەجێ بكات.
– بەشێك لە ماشێنی میدیاییی هێزە شیعەكان باس لەوە دەكەن ئەو گوشارانەی لە ئەمریكاوە لەسەر عێراقن، زیاتر كەمپینی كۆنگرێسمانن و هی ژوورەكانی بڕیاردان نین؛ هەروەها لۆبیی هەرێمی کوردستا لە واشنتۆن و هەندێک کارەکتەری سیاسیی بەرهەڵستکاری شیعە لە تاراوگە.
كۆبەند
لە سایەی ئیدارەی نوێی ترەمپدا دۆخی عێراق بەڕووی چەند ئەگەر و بژاردە و سیناریۆیەكی جۆراوجۆردا كراوەیە، بەتایبەت پەیوەست بە دۆسیەكانی ئاسایش و دارایی و جۆری پەیوەندیی لەگەڵ ئێران و گۆڕانكارییەكانی سووریا. بەهۆی ئەوەیشی بنكەی سیاسیی حكوومەتی عێراق چوارچێوەی شیعییە و پەیوەندییەكانی ئێران و سووریاش لێكەوتەی سەرەكیی لەسەر ئەوانە، هێزە شیعەكان پەیوەندیداری یەكەمن بەو دۆخە نوێیەی كە چاوەڕوان دەكرێت بێتە پێشەوە و پاشان لێكەوتەی لەسەر پێكهاتەكانی دیكەی حوكمڕانی لە عێراق، كە كورد و سوننەن، دەبێت. بۆ بەرەنكاربوونەوەی مەترسی و گۆڕانكارییە گریمانكراوەكانی ئیدارەی نوێی ئەمریكاش، بژاردەكانی دەستی حكوومەتی بەغدا زۆر نین و كاردانەوە و ئامادەكارییەكانی حكوومەت و هێزە سیاسییە شیعەكانیش زیاتر بریتین لە: گوێپێنەدان، كەمكردنەوەی بایەخ و هەنگاوی سنوورداری دیپلۆماسی.
