بێستون عومەر نورى / مامۆستا لە کۆلێژى زانستە سیاسییەکان / زانکۆى سەڵاحەددین

دەسپێک

تورکیا و سووریا دوو دەوڵەتى دراوسێى یەکترن، بۆیە هەر  گۆڕانکارییەک لە هەر یەکێکیان ڕوو بدات، کاریگەریى لەسەر دەوڵەتى بەرامبەر دەبێت. ئەمەیش دەبێتە هۆى  ئەوەى سیاسەتەکانیان بەرامبەر بە یەکتر بەجێگیرى نەمێنێتەوە، بە هۆى ئەو قەیرانانەى کە لە ناوچەکەدا ڕوو دەدەن؛ تەنیا لە هەندێ پرسدا کە تاوەکوو ئیستا سیاسەتى تورکیا بەرامبەر بە سووریا بەنەگۆڕى ماوه‌تەوە، وەک پرسەکانى: ئاو، سنوور، یەکپارچەییى خاکى سووریا، تائیفى و مەزهەبى. ئەم پرسانەیش تا ڕاددەیەکى زۆر تاکلایەنەن و تورکیا تێیدا بەرپرسیارى یەکەمە. بەڵام لە بەرامبەر ئەمانەدا گۆڕانکارى لە سیاسەتى تورکیا لە هەمبەر سووریا ڕووی داوە، بەتایبەت دواى 2011 و، تاوەکوو ئیستایش سەبارەت بە پرسەکانى ڕۆژهەڵاتى ناوەڕاست و سووریا، گۆڕانکاریى بەردەوام لە سیاسەتى تورکیا ڕوو دەدات.

ناساندنى چەمکى جیۆپۆلیتیک

جیۆپۆلیتیک، وەک هەر چەمکێکى تر، پێناسەیەکى گشتگیر و تۆکمەى نییە کە هەموو زانایان لەسەرى هاوڕا بن، بەڵکوو هەر یەکەو لە گۆشەنیگاى خۆیەوە پێناسەى جیۆپۆلیتیک دەکەن. زۆربەى پێیان وایە بریتییە لە سیاسەتى هێز، یان ڕەنگدانەوەى جوگرافیاى دەوڵەت  لەسەر سیاسەتدا. هەروەها "ڕۆدۆڵف کیلین" زانایەکى سویدییە، دەڵێت: "جیۆپۆلیتیک بریتییە لە ژینگەیەکى سروشتى بۆ دەوڵەت و ڕەفتارى سیاسى." هه‌روه‌ها "هاوسهۆڤەر" دەڵێت: "جیۆپۆلیتیک زانستێکى نەتەوەییی نوییە بۆ دەولەت." واتا دەتوانین بڵێین جیۆپۆلیتیک بریتییە "لەو زانستەی کە لە داهاتوووى دەوڵەت دەکۆڵێتەوە و توانا ستراتیژییەتەکانى دەوڵەت بەکار دەهێنێت لە پێناو گەیشتن بە هێزێک و پێگەیاندنى کیانى نەتەوەیى." کەواتە تایبەتمەندیى جیۆپۆلیتیک بۆ دەوڵەت زۆر گرنگە؛ لەسەر ئاستى سیاسى و ئابوورى و ئاسایش، کاریگەریى لەسەر پێگەى دەوڵەت دەبێت.

گرنگیى جیۆپۆلیتیکى سووریا

بێ گومان پێگەى سووریا لە ڕووى جیۆپۆلیتیکییەوە زۆر گرنگە بۆ تورکیا، چونکە سووریا دەکەوێتە باشوورى ڕۆژاواى ئاسیا و بە درێژاییى دەریاى ناوەڕاست دەکەوێتە نێوان لوبنان و تورکیا. بە درێژاییى مێژوو ناوچەیەکى گرنگ بووە بۆ کارى بازرگانى و سیاسى، چونکە خاڵى بەیەکگەیاندنى سێ کیشوەری "ئاسیا"، "ئەفریقا" و "ئەوروپا" بووه‌. سووریا ڕێڕەوێکى بازرگانیى زۆر گرنگە بۆ زۆربەى ڕۆژهەڵاتى ناوەڕاست و خاڵى یەکلاکەرەوەى ململانێی نێوان وڵاتانى عەرەبى و ئیسڕائیلە و بە درێژاییى 822 کم لەگەڵ سووریا هاوسنوورن. کەواتە سووریا  لەسەر چەند ئاستێک گرنگە بۆ تورکیا، کە گرنگترینیان ئەمانەن:

یەکەم: ئاستى ئابوورى: خاڵى بەیەکگەیانى ئەم شوێنانەیە:

١- عێراق بە دەریاى ناوەڕاست و جیهان دەگەیه‌نێت.

٢- خاڵى ترانزێتی وشکانییە بۆ ئەوەى بە ئەوروپا بگات.

٣- تورکیا  ده‌گه‌یه‌نێته وڵاتانى کەنداو. ئەگەر بێت و سووریا دەرگه‌ى خۆى بەسەر تورکیادا دابخات، ئەوا تورکیا لە نەوتى وڵاتانى کەنداو بێبەش دەبێت؛ هەرەها تورکیا ناتوانێت کاڵاکانى هەناردەى وڵاتانى کەندا و ئەفریقا بکات.

دووەم: لە بوارى سیاسى:  سیستەمى سیاسیى سووریا واى کردووە کە نزیک بێت لە ئێران؛ بە شێوەیەک ئێران نفووزى خۆى تێدا زیاد کردوو. ئەمەیش دەبێتە هۆى ئەوەى ئەو پرۆژە و ستراتیژییە سیاسییانەى کە لە چوارچێوەى تیۆریى "قووڵاییى ستراتیژى" دایان ڕشتبوو، هەرەس بهێنێت، بەتایبەت لەو بوارەى کە تورکیا نایەوێت وەک دەوڵەتى پاشکۆ بمێنێتەوە بەڵکوو دەیەوێت ببێت بە دەوڵەتى ناوەند. واتا پێگەى خۆى بەرز بکاتەوە و، پرۆژە جیاوازەکانى جێبەجێ بکات و سەرکردایەتیى سوننەمەزهەب بکات و ڕێگە لە نفووزى ئێران بگرێت. توركیا نەیتوانى لە عێراق ڕێگە لە نفووزى ئێران بگرێت، بۆیه‌ ئەگەر لە سووریایش وا بێت، ئەوا په‌یوه‌ندیی تورکیا لەگەڵ وڵاتانى سوننەمەزهەب ده‌پچڕێت؛ بەڵام ئەگەر تێیدا سەرکەوتوو بێت، ئەوا پرۆژەى هیلالى شیعى هەرەس پێ دەهێنێت، چونکە خاڵى پچڕانى ئەم پڕۆژەیە سووریایە.

سێیەم: لەسەر ئاستى ئاسایش: ئەم ڕوانگەیە، پەیوەستە بە پرسى تیرۆریستان و پارتى کرێکارانى کوردستان (په‌كه‌كه‌)، چونکە بەشێک لە هێزە کوردییەکانى سووریا زۆر بەئاشکرا وێنەى "عه‌بدوڵڵا ئۆجەلان" و ئاڵاى پارتى کرێکارانى کوردستان هەڵدەدەن. ئەمەیش دەبێتە هۆى ئەوەى تورکیا ترسى لە سنوور هەبێت سەبارەت بە سووریا، چونکە سنوورى تورکیا و سووریا لەسەر یەکترن و لەسەر سنوور بەئاسانى دەتوانرێ هەڕەشە لە تورکیا بکرێت؛ چونکە ڕژێمى سووریا تا ڕاددەیەک کۆنترۆڵى ئەو ناوچانەى لە دەست نییە و هەر لەم ناوچانەوە چەند جارێک هێرش کراوه‌تە سەر  خاکى تورکیا لە لایەن "داعش"ه‌وه‌.

ڕەنگدانەوەى پێگەى سووریا لەسەر سیاسەتى تورکیا بەرامبەر بە سووریا

بە هۆى ئەوەى تورکیا ناتوانێت خۆى لەو گۆڕانکارییانەى لە سووریا ڕوو دەدەن، بە دوور بگرێت، بۆیه‌ ئەوە واى لە تورکیا کرد لە دواى 2011  هەنگاوى جیاواز بەرامبەر بە سووریا بگرێتە بەر؛ چونکە تورکیا لەژێر تیۆریى "قووڵاییى ستراتیژى" هەنگاوى دەنا، بۆ ئەوەى  هەر گۆڕانکارییەک لە سووریا ڕوو بدات، لە بەرژەوەندیى تورکیا بێت. گرنگترین قۆناغەکان بریتین لە:

١- قۆناغى ئامۆژگاریکردن: لە سەرەتاى شۆڕشى سووریا له‌ 2011، تورکیا ئەم هەنگاوەى گرتە بەر، بۆ ئەوەى یەکپارچەییى خاکى سووریا بپارێزێت و، ئەوگۆڕانکارییانەى لە سووریا ڕوو دەدەن نەبێتە هۆى دابەشبوونى سووریا؛ ئه‌مه‌یش لە ڕێگەى ئەوەى سەرۆکى سووریا داواکاریى خۆپیشاندەران جێبەجێ بکات. بە شێوەیەک وەزیرى دەرەوەى ئه‌وکات، "ئەحمەد داوود ئۆغلۆ"، لە 6/4/2011،  سەردانى سووریاى کرد و له‌و سەردانەدا  پەیامى ئامۆژگاریى "ئەردۆغان"ى گەیاندە "بەشار ئەسەد"، به‌و پێیه‌ی كه‌ بۆ هێورکردنەوەى خۆپیشاندەران، پێویستە "ئەسەد" چاکسازى بکات؛ بەڵام لەم هەنگاوەدا سەرکەوتوو نەبوو، چونکە "ئەسەد" هیچ چاکسازییەکى ئەنجام نەدا، وا لە  خۆپیشاندەران بکات واز لە داواکارییەکانیان بهێنن. تورکیا هەنگاوى دووەمى گرتە بەر.

٢- پاڵپشتیکردنى ئۆپۆزیسیۆن: دواى ئەوەى لە قۆناغى یەکەمدا تورکیا سەرکەوتوو نەبوو، هەنگاوى دووەمى گرتە بەر؛ بە شێوەیەک  یارمەتیى ئۆپۆزیسیۆنە سوننە عەرەبەکانى سووریاى دەدا بۆ ئەوەى ڕژێمى سووریا لە دەسەڵات نەمێنێت. توركیا یارمەتیى لۆجستیى زۆرى پێشکەش بە ئۆپۆزیسیۆنى سووریا کرد، تا گەیشتە ئەو ڕاددەیەى کە جێگه‌ى  ئۆپۆزیسیۆنى سووریاى لە خاکى خۆى کردەوە. هه‌روه‌ها چەند کۆنگرەیەکى بۆ ئۆپۆزیسیۆنەکانى سووریا ڕێک خست؛ گرنگترینیان بە ناوى "مؤتمر السورى للتغییر" 2011. هەموو ئەو هەنگاوانەى تورکیا لە پێناو ئەوە بوو، کە گۆڕانکارییەکان لە سووریا ڕوو بدات و "ئەسەد" دەسەڵات جێ بهێڵێت. هەر یەکە لە ڕووسیا و ئەمریکا دەستوەردانیان کرد؛ ئەمەیش بووە هۆى ئەوەى تورکیا نەتوانێت ئەم هەنگاوەیش جێبەجێ بکات.

٣- چارەسەرى سیاسى: دواى ئەوەى تورکیا لە هەنگاوى دووەمدا سەرکەوتوو نەبوو، پەناى بۆ هەنگاوى سێیەم برد. توركیا بۆى ڕوون بووه‌وە ناتوانێت لە ڕێگه‌ى ئۆپۆزیسیۆنەوە گوشار بخاتە سەر بەشار ئەسەد دەسەڵات جێ بهێڵێت، بە هۆى ئەوەى بەشێک لە دەوڵەتانى هەرێمى و نێودەوڵەتى پاڵپشتیى مانەوەى بەشار ئەسەد دەکەن، بەتایبەت "ڕووسیا" و "ئێران". بۆیە هەوڵى دا بە ڕێگه‌ى سیاسییانە پرسى سووریا چارەسەر بکرێت بۆ ئەوەى "دەوڵەتى کوردى" دروست نەبێت؛ چونکە ئەگەر ئەم هەنگاوەى لەم قۆناغەدا نەگرتبووایە به‌ر، ئەوا لەگەڵ ئەو دەوڵەتانەى کە پاڵپشتیى ڕژێمى سووریا دەکە، تووشى ململانێ دەبوو.

٤- قۆناغى دەستوەردانى سەربازى: ئەم قۆناغە دواى ئەوە هات کە تورکیا ترسى زیاترى بۆ دروست بوو، چونکە هێزە کوردییەکان، بەتایبەت "پەیەدە" و "یەپەگە" (باڵی سه‌ربازیی په‌یه‌ده‌) نەیانتوانى خۆیان لە سیاسەتەکانى پارتى کرێکارانى کوردستان بە دوور بگرن. ئەمە لە لایەک؛ لە لایەکى تر، ترسى ڕێکخراوى دەوڵەتى ئیسلامى (داعش)، لەسەر ئاسایشى نیشتمانیى تورکیا؛ هه‌ر بەو هۆیەوە تورکیا  نزیکەى (851) گومانلێکراوى بە تۆمەتى  تیرۆریستى دەستگیر کرد و، هەروەها تورکیا و ویلایەتە یەکگرتووەکانى ئەمریکا  ڕێک كەوتن لەسەر ئەوەى، تورکیا ناوچەى ئارام لەسەر سنوور دروست بکات، لە بەرامبەردا ڕێگە بە ویلایەتە یەکگرتووەکانى ئەمریکا بدات خاکى تورکیا بۆ هێرشکردنە سەر "داعش" بەکار بهێنێت؛ تا گەیشتە ئەو قۆناغەى تورکیا هێزى سەربازى بەکار بێنێت، بۆ ئەوەى بیسەلمێنێت کە هێزێکى هەرێمیى بەهێزە و ملکەچى هیچ لایەک نابێت، بەڵام بە شێوەیەکى قۆناغبەندى بریتین لە:

ئۆپه‌راسیۆنى قەڵغانى فورات: ئەم ئۆپه‌راسیۆنە لە 24ی ئابى 2016 دەستى پێ کرد؛ بە شێوەیەک هێزى سەربازیى تورکیا چوونە ناو خاکى سووریا بۆ پاڵپشتیکردنى هێزە ئۆپۆزیسیۆنەکان دژى ڕێکخراوى دەوڵەتى ئیسلامى (داعش)؛ بە جۆرێک هێزى تورکیا بەرەو حەلەب و تەرابلس پێشڕەویى کرد و، توانى کۆنترۆڵى ناوچەى باب و ئەعزا بکات.

ئۆپه‌راسیۆنى چڵەزەیتون: ئەم ئۆپه‌راسیۆنە  لە 20 کانوونى دووەمى 2018  کاتژمێر  پێنجى ئێوارە دەستى پێ کرد. بەرپرسانى تورک ئەم دەستوه‌ردانەیان بەگوێرەى ماددەى  (51) نەتەوە یەکگرتووەکان بە دەستوەردانێکى یاسایى ناو دەبرد و ئامانجى تورکیا لەم دەستوەردانە سەربازییە، بریتى بوو لە  دوورخستنەوەى "یەکینەکانى پاراستنى گەل" (یه‌په‌گه‌) لە عەفرین.  لە ڕوانگەى تورکیاوه‌ ئەمانە مەترسییان بۆ سەر ئاسایشى نیشتمانیى تورکیا دروست کردووە.

ئۆپه‌راسیۆنى ڕۆژهەڵاتى فورات: ئەگەرچى ئەم ئۆپه‌راسیۆنە هێشتا  دەستى پێ نەکردووە، بەڵام تورکیا ئامادەکارى دەکات بۆ ئەنجامدانى و، "ڕەجەب تەییب  ئەردۆغان" ئاماژەى بەوە کرد کە بۆ ماوەى چەند ڕۆژێک ئەم ئۆپه‌راسیۆنە دوا دەخەن و، لە لایەکى ترەوە  تورکیا بەردەوامە لە ناردنى هێزى سەربازیى زۆر بۆ سەر سنوور و، بۆ ئەنجامدانى ئەم ئۆپه‌راسیۆنە ئامادەکارى دەکات.

بۆچى تورکیا دەستوەردانى سەربازى لە سووریادا دەکات؟

پێش ئەنجامدانى ئۆپه‌راسیۆنى سەربازیى یەکەم، "ئەردۆغان" ئاماژەى بەوە کرد کە ئۆپه‌راسیۆنەکان بەردەوام دەبن تا "منبج" ئازاد دەکەینەوە. بێ گومان لێرەدا چەند هۆکارێک هەن بۆ ئەوەى تورکیا بەردەوامى بە ئۆپه‌راسیۆنەکانى خۆى بدات لەناو خاکى سووریا:

١- بوونى هێزە چەکدارە کوردییەکان، بەتایبەت "پەیەدە" (په‌یه‌ده‌ حزبی یه‌كه‌می سیاسییه‌ له‌ سووریا و "یه‌په‌گه‌" خۆیشی سه‌ر به‌و حزبه‌یه‌ و باڵه‌ سه‌ربازییه‌كه‌یه‌تی) و "یەپەگە". لە ڕوانگەى تورکیاوە ئەم هێزانە باڵێکى سەربازیى په‌كه‌كه‌ن؛ واتا سیاسەتەکانى په‌كه‌كه‌ جێبەجێ دەکەن. بۆیە دوورخستنەوە، یان بێهێزکردنى ئەم هێزانە، شکستهێنانە بە دروستکردنى پەناگەیەکى ترى په‌كه‌كه‌ و، ڕێگرى لە دروستبوونى قەندیلێکى تر دەکات.

٢- دروستبوونى دەوڵەتى کوردستان بە هەموو شێوەیەک لە هەر پارچەیەکى کوردستان بێت لە سیاسەتى تورکیادا جێگه‌ى قبووڵ نییە. بۆیە ئەگەر هێزە کوردییەکان بەهێز بن و بگەن بە ئاوى فورات، ئەوا ڕێگه‌ى دروستبوونى دەوڵەتى کوردى ئاسانتر دەبێت؛ بۆیە تورکیا ڕێگرى لەم هەنگاوەیش دەکات.

٣- پێشاندنى هێزى سەربازیى خۆى بەرامبەر بە کاراکتەرە هەرێمییەکان، بەتایبەت ئێران، کە سەرکردایەتیى شیعەمەزهەب دەکات. بۆیە دەیەوێت خۆى وەک کاراکتەرێکى هەرێمیى بەهێز نیشان بدات و، بیسەلمێنێت کە سەرکردایەتیى سوننەمەزهەب دەکات، کە تاوەکوو ئیستا نەیتوانیوە بیکات. بێ گومان تورکیا تەنیا لە سووریا دەتوانێت شکست به‌ بالى هیلالى شیعى بهێنێت.

٤- لە ئەگەرى گۆڕینى ڕژێمى سووریا و یان گۆڕینى سیستەم لە سووریا، پێویستە تورکیا وەک کاراکتەرێک هەژمار بکرێت و، بەرژەوەندییەکانى لەبەرچاو بگیرێت؛ چونکە ئەگەر بێت و تورکیا نفووزى نەبێت لە سووریا، ئه‌وا بەرژەوەندیی ئابوورى، سیاسى و ئاسایشییەکه‌ى دەکەوێتە مەترسییەوە.

٥- لە ڕووێکى ترەوه‌ "ئەردۆغان" هەوڵى ئەوە دەدا بارگرژی و گرفتە نێوخۆیییەکان لە ڕێگەى دەستوەردانى دەرەکییەوە چارەسەر بکات، بۆ ئەوەى لایەنەکان و هێزە سەربازییەکان بیر لە هه‌ڕه‌شه‌كانی دەرەوە بکەنەوە؛ بە شێوەیەک كه‌ ئەولەوییەت بە ئاسایشى نیشتمانى دەدات. ئەمەیش وا دەکات "ئەردۆغان " لە  ئەگەرى دووبارە ئەنجامدانەوەى  کودەتا پارێزراو بێت.

٦- بەگوێرەی تیۆرییە ستراتیژییەکان، جیۆپۆلیتیکى سووریا بە شێوەیەکە کە دەکەوێتە نیوەڕاستى " دڵى زەوى"، هەروەها لەسەر ئاوە گەرمەکانە. بۆیە هەر دەوڵەتێک دەست بەسەر ئەم ناوچەیه‌دا بگرێت، دەتوانێت خەونەکانى بەدى بهێنێت و، خەونى "ئەردۆغان" بنیاتنانى ئیمپراتۆرییەتى عوسمانییە بە شێوازێکى نوێ؛ بۆیە پێویستى بەم ناوچەیە هەیە.

داهاتوووى تورکیا لەژێر دەستوەردانە سەربازییەکاندا، دوو ئەگەرمان دەخاتە بەردەم :

ئەگەرى یەکەم: بریتییە لە کۆتاییهاتنى دەسەڵاتى "ئەردۆغان"، چونکە ڕووبەڕووى قەیرانێکى داراییى زۆر دەبێتەوە. ئەمە لە لایەک؛ لە لایەکى تره‌وه‌ ململانێی نێوخۆیى لەنێو حزبى داد و گەشەپێدان هەیە؛ بە جۆرێک هەست به‌وه‌ دەکرێت دەسەڵاتى تاکڕەوى "ئەردۆغان"  ڕێگە بە کەسانى تر نادات دەستیان لە بڕیارە سیاسییەکاندا هەبێت. بینیمان هەر یەکە لە "عەبدوڵڵا گوڵ" و "داوود ئۆغلۆ" وازیان لە ئاكه‌په‌ و دەسەڵات هێنا. هەروەها  ململانێی نێوان حزبە سیاسییەکانى تورکیا قووڵتر دەبێتەوە و، دەگات بە قۆناغێک "ئەردۆغان" متمانەى هاونیشتمانیان لەدەست دەدات و بۆ جارێكی دیكه‌ لە هەڵبژاردنى داهاتوودا سه‌ر ناكه‌وێت.

ئەگەرى دووەم: مانەوەى ئەردۆغان. ئەم ئەگەرە دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەى کە "ئەردۆغان" سیاسەتەکانى ویلایەتە یەکگرتووەکانى ئەمریکا بە سەرۆکایەتیى "ترامپ" لە تورکیا جێبەجێ دەکات کە بریتییە  لە دروستکردنى ململانێى زیاتر لە سووریا؛ چونکە ویلایەتە یەکگرتووەکانى ئەمریکا لە هەر شوێنێک گەر نەیشتوانێت بەتەنیا بارودۆخەکە کۆنترۆڵ بکات، ئەوه‌  هەوڵی ئەوە دەدات زیاتر ئالۆزى دروست بکات؛ بۆ نموونە: سووریا، یەمەن، عێراق و... . هەر بۆیە لە سەرەتادا ئەمریکا پشتگیریى لە هێزە کوردییەکان دەکرد و، لە هەموو ئۆپه‌راسیۆنەکاندا تورکیاى لە مەترسییەکانى دەستوەردانى سەربازیى ئه‌و وڵاته‌ لە سووریا ئاگادار دەکرده‌وە، بەڵام دواجار هەر بێدەنگ دەبوون؛ تەنانەت گەیشتە ئەو قۆناغەى، بڕیارى کشانەوەى هێزەکانى بدات لە سووریا. ئەمەیش دەبێتە هۆى زیاتر ئالۆزبوونى سووریا و، دووبارە زیندووبوونەوەى هێزە توندڕەوەکان، لەنێویاندا "داعش".

داهاتوووى کوردستانى ڕۆژاوا لەو نێوەندەدا !

گەر ئاوڕێک لە مێژووى کورد بدەینەوە، لە هەموو قۆناغە هەستیارەکاندا ئەمریکا پشتى لە کورد کردووە و یارمەتیى نەداوە؛ هەر لە ڕێکكەوتننامەى "جەزائیر" (1975) بگرە، تا 16ی ئۆکتۆبەر و، بە دواى ئەمانەیش  پشتى لە کوردى ڕۆژاوا کرد و، بڕیارى کشانەوەى هێزەکانى دا. ئەمەیش دەرخەرى ئەوەیە ئەمریکا ڕاستگۆ نەبووە لەو بەڵێنانەى کە بە کوردى داوە، کە پێشتر ئاماژەى بەوە دەدا ڕێگە بە هیچ لایەن و هێزێک نادەین هێرش بکەنە سەر کوردەکان، بەتایبەت "منبج و عەفرین"؛ بەڵام ویلایەتە یەکگرتووەکانى ئەمریکا گڵۆپی سەوزى بۆ تورکیا هەڵکرد! ئەمە لە لایەک و، لە لایەکى ترەوە کوردانى ڕۆژاوایش وەک هەموو کوردانى پارچەکانى تر، نەیانتوانى یەکهەڵوێست و یەکگرتوو بن؛ بۆیە زۆر بەئاسانى دەتوانرێت خەونەکانى کورد لەناو ببردرێت و، هەموو ئەو ئەگەرانە ئەوەمان پێ دەڵێن، كه‌ داهاتووى کورد لە ڕۆژاوا بەرەو خراپى دەچێت. تەنانەت ئەو مافانەى کە لە ڕەشنووسى دەستوورى سووریادا سەبارەت بە کورد نووسراوە، کە لە لایەن "ڕووسیا" ئامادە کراوە، ئەگەرى ئەوەى هەیە ئەو مافانەیشیان پێ نەدرێت و بگەڕێنەوە بۆ خاڵى "سفر"؛ واتا دەگەڕێنەوە ژێر هێژموونی ڕژێمى سووریا.