قەرەنی قادری

ئیمانوێل ماکرۆن، سەرۆککۆماری فەڕەنسا لە (٢٨-٨-٢٠٢١)دا بەشداریی لە "کۆنفڕانسی بەغدا بۆ هاوکاری و بەشداری"دا کرد، هەروەها ڕێک دوای تەواوبوونی کۆنفڕانسەکەیش سەردانی هەرێمی کوردستانی کرد. هاتنی ماکڕۆن بۆ عێراق و هەرێمی کوردستان، لە دوو لایەنەوە جێی سەرنجە؛ سەرۆککۆماری فەڕەنسا حکوومەتی عێراق بە حکوومەتێکی فیدڕاڵی دەبینێت و دانی پێدا نا کە ئەو وڵاتە خاوەنی دوو پایتەختە (بەغدا و هەولێر)، کە ئەمەیان پەیوەندیی بە لایەنی ناوخۆییی عێراق و هەرێمی کوردستانەوە هەیە.

خاڵی تریان: "فەڕەنسا عێراق بەجێ ناهێڵێت، تەنانەت ئەگەر هێزە ئەمریکییەکانیش لە عێراق بچنە دەرەوە." هەروەها "تا کاتێک تیرۆریستەکان لە عێراقدا هەبن، هێزەکانی فەڕەنسا لە عێراقدا دەمێننەوە." ئەم بۆچوونەی ماکرۆن، ڕێک پەیوەندیی بە هەرێمی کوردستان، عێراق و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستەوە هەیە کە، فەڕەنسا دەخوازێت هەم دەوری سیاسی و ئابووری لە عێراقدا هەبێت و هەمیش بە چەشنێک بۆشایی یان بە کەمبوونەوەی ڕۆڵی ئەمریکا لە عێراقدا دەوری هەبێت و، کەلێن و کەلەبەرەکانی ئەمریکا لە عێراقدا پڕ بکاتەوە.

ئەم دوو بۆچوونەی سەرۆککۆماری فەڕەنسا دەرخەری ستراتیژیی سیاسەتی دەرەوەی کۆشکی ئێلیزەیە لە عێراق و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا. هەر بۆ وەبیرهێنانەوە، کۆڵەکەیەکی تری ستراتیژییەکەی ماکڕۆن لە لوبنانە و لەوێشدا چالاکە. ڕێک لێرەدایە کە سیاسەت (بەرژەوەندی) خۆی دەردەخات؛ بەرژەوەندی، بەرژەوەندیی هاوبەش و جیگۆڕکێ لە بەرژەوەندییدا. هەر لەبەر ئەم سێ دۆخە، کە پەیوەندییان بە بەرژەوەندیی هاوبەشەوە هەیە، دەبێ سیاسەتیش لە مەیدانی دیپلۆماسی لە هەرێمی کوردستان بەو کۆڵانانەدا دەرباز بێت، خۆی گەڵاڵە بکات و ببێتە بەشێک لە یارییە قورس، ئاڵۆز و فرەڕەهەندەکە، بەڵام پێویستە بوون و دەوری هاوکێشەکانی تری جیهانی و ناوچەییش شوێن و گرنگیی خۆیان لەسەر مێزی دیپلۆماسیی هەرێمی کوردستاندا پارێزراو بێت و، ئاوڕێکی بەرژەوەندییخوازانە لەوانیش بدرێتەوە.

ماکڕۆن لە هەرێمی کوردستان چاوی بە بەرپرسە باڵاکانی هەرێمی کوردستان، هەروەها پێکهاتە ئایینی و نەتەوەیییەکانی هەرێمی کوردستانیش کەوت. "ڕووبەڕووبوونەوە دژ بە هزری توندڕەوی"، "ڕووبەڕووی گەندەڵی ببنەوە" و "ڕێگە بۆ گەڕانەوەی ئێزدییەکان خۆش بکرێت" و...، چەند پەیامی سەرۆککۆماری فەڕەنسا بوون لە هەرێمی کوردستان. پرسی پێکهاتە ئایینی و نەتەوەیییه‌كان لە هەرێمی کوردستان ئەو خاڵەیە کە یەکێتیی ئەوروپا و ئەمریکا لە هەرێمی کوردستان جەختی لەسەر دەکەنەوە و پرسی پێكەوەژیانی ئاشتییانە لە هەرێمی کوردستانمان بیر دێننەوە؛ هەروەها ئەو پرسە بۆتە پێوەرێکیش بۆ هەڵسەنگاندن و یارمەتیدان بە هەرێمی کوردستان. بۆیە بەڕێوەچوون و ڕەچاوکردنی ئەم خاڵانەیش لە خزمەت بنیاتنانی هەرێمی کوردستانی بەهێزدان.

لە کۆبوونەوەی نێوان نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان و ئیمانوێل ماکڕۆن، سەرۆککۆماری فەڕەنسادا، ماکڕۆن باسی لەوە کرد: "دۆستایەتییەکی تایبەتی لە نێوان فەڕەنسا و کوردستاندا هەیە. گەلی کورد دۆستایەتییەکی بەهێزی لەگەڵ گەلی فەڕەنسا هەیە." هەروەها ئاماژەی بەوەیش دا: "دەمەوێت دڵنیاتان بکەمەوە لە وەفای فەڕەنسا بۆ دۆستەکانی بەگشتی، بۆ کوردەکانیش بەتایبەتی." سەرۆکی هەرێمی کوردستانیش بۆ قووڵترکردنەوەی پەیوەندییەکان و ئاماژە بە بەرژەوەندیی هاوبەش، گوتی: پێويستيمان به‌ يارمه‌تى بۆ چەسپاندنی سه‌قامگيرى، بۆ به‌هێزكردنى ديموكراسى و کاراکردنی دامه‌زراوه‌كانى ده‌وڵه‌ت، بۆ چاكسازى و پێشكه‌وتن، بۆ به‌شدارى و هاوبه‌شيى پێكهاته‌كان له‌ ده‌سه‌ڵات و به‌ڕێوه‌بردنى وڵاتدا هه‌یه‌؛ بۆ پته‌وكردنى پێكه‌وه‌ژ‌يان و بۆ ئه‌وه‌ى هه‌موو پێكهاته‌كان، به‌تايبه‌تى كريستيان و ئێزدييه‌كان هه‌ست به‌ متمانه‌ و دڵنيايى بكه‌ن له‌م وڵاته‌دا. بۆیە چاومان له‌ به‌رده‌واميى كارى پێكه‌وه‌يى و پشتگيريى فه‌ڕه‌نسايه‌. وا دیارە داواکارییەکەی سەرۆکی هەرێم تەنیا پشتیوانیی فەڕەنسا بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی داعش نییە، بەڵکوو باسەکە بۆ ناو بەشە سیاسی، ئابووری و دامەزراوەکانی حوکمڕانی لە هەرێمی کوردستان شۆڕ دەبێتەوە.

لە مەیدانی دیپلۆماسیدا ئەوە دەگەڕێتەوە سەر چالاکی و هەوڵدانی سەرۆکی هەرێمی کوردستان کە چۆن بتوانیت لەو عێراقە پڕ لە کێشە و قەیرانەدا، هەروەها بەرژەوەندیی وڵاتانی ناوچەکەیش لە عێڕاق، هاوسەنگییەک دروست بکات کە، فەڕەنسا دەوری خۆی لە عێراق و هەرێمی کوردستاندا بگێڕێت و هەرێمی کوردستانیش سوودمەند بێت. ئاماژەکان باس لەوە دەکەن کە دۆخی عێراق و ناوچەکە ئاڵۆزتر دەبێتەوە. هەر لەو سۆنگەیەوە کاری دیپلۆماتە گەنج و باڵابەرزەکەی هەرێمی کوردستان ئاسان نابێت، بەڵام دەکرێت. کۆدەنگیی ناوخۆیی لەو بوارەدا یارمەتیدەرێکی گەلێک باشە بۆ دەسکەوتی زۆرتر.

ئیمانوێل ماکرۆن سەرۆککۆماری فەڕەنسا و نێچێرڤان بارزانی سەرۆکی هەرێمی کوردستان

جا بۆ ئەوەی فەڕەنسا بتوانێت لەو مەیدانانەدا چالاک بێت و بەرهەمی هەبێت، پێویستە سەرەتا هەرێمی کوردستان خۆی بەهێز بکات؛ بەهێزیی هەرێمی کوردستان، بەهێزیی فەڕەنسای بەدوادا دێت، چونکە بەرژەوەندیی هاوبەش وا دەخوازێت. بەڵام ئەم بەرژەوەندیی هاوبەشەیش بێهەڕەشە نییە. کۆماری ئیسلامی و تورکیا دڵخۆش نین بە دەوری فەڕەنسا لە عێراق بەگشتی و هەرێمی کوردستانیش بەتایبەتی. هادی عامری، سەرۆکی هاوپەیمانیی فەتح لەو بارەیەوە ڕای گەیاند: "هیچ هێزێکی بیانی نامێنێت؛ نە فەڕەنسی و نە تورکی. ئەمە بڕیاری عێراقییەکانە، نەک بڕیاری سەرۆک ماکرۆن؛ لەگەڵ ڕێزم بۆی. "

پرسێکی تریش کە پێویستە لێی ورد ببینەوە، ئەزموونی ئەفغانستان و پاشەکشێی ئەمریکایە لە ئەفغانستان. کاتێک ئەمریکا لە ئەفغانستان پاشەکشێیەکی ناڕێکخراو و بێسەروبەر (هەڵاتن)ی کرد، هێزە هاوپەیمانەکانی ئەمریکایش بەدوای ئەودا بۆ چوونەدەرەوە سه‌رەیان گرت، کە ئەمەیان ڕێک باس لە خۆپێهەڵواسینی ئەوروپییەکان بە ئەمریکا دەکات. ئەو ڕووداوه‌ لە لای ئەوروپییەکان بۆتە جێی تێفکرین، چونکە بە چەشنێک هەست بە پەراوێز دەکەن. وەزیری بەرگریی ئەڵمانیا ئەو پرسەی ورووژاند: "پرسیاری سه‌ره‌كی ئەوە نییە کە ئاخۆ یەکێتیی ئەوروپا یەکەیەکی نوێی سوپایی دروست بکات یان نا؟ پرسیارە گرنگەکە ئەوەیە کە چۆن ئێمە لە کۆتاییدا کەڵک لە توانا سوپایییەکانی خۆمان بە شێوەیەکی هاوبەش وەر بگرین؟"

دیارە ئەو باسە نوێ نییە، چونکە ٢٢ ساڵ بەر لە ئێستا باس لە گەڵاڵەی پێکهێنانی هێزێکی بەرگریی هاوبەشی ئەوروپی کراوە. هەر ئەوکات باسەکە ئەوە بوو کە یەکێتیی ئەوروپا سوپایەکی ٥٠ تا ٦٠ هەزار کەسی لە ئەندامانی یەکێتیی ئەوروپا پێک بێنیت. هەر پاریش بوو کە ئیمانوێل ماکڕۆن و ئەنجێلا مێرکێل، ڕێبەرانی فەڕەنسا و ئەڵمانیا "پێشنیازی پێکهێنانی هێزێکی بەرگریی هاوبەشیان کرد؛ بەڵام بە لەبەرچاوگرتنی ڕووداوەکانی ئەفغانستان، وێدەچێت ئەو باسە بەجددی بکەوێتەوە گەر." تەنانەت هەندێک دیپلۆماتی ئەوروپی پێیان وایە کە "فەڕەنسا دەتوانێت دەوری سەرەکی لەو پرسەدا بگێڕێت، چونکە بەهێزترین سوپای لە یەکێتیی ئەوروپادا هەیە." ئەم بۆچوونانە دەرخەری ئەو ڕاستییەن کە، ئەوروپایش سەبارەت بە بەشێک لە سیاسەتەکانی ئەمریکا نادڵنیایییان هەیە و، هەر لەبەر ئەوەیە کە بیر لە سوپایەکی هاوبەشی ئەوروپی دەکەنەوە. ئایا فەڕەنسا بۆ پرۆژەکانی خۆی لە عێراق، هەرێمی کوردستان و لوبنان ئەو توانایەی هەیە یەکێتیی ئەوروپا بەدوای خۆیدا ڕاکێشێت؟ بەتایبەتی کاتێک باس لەسەر پێکهێنانی سوپایەکی ئەوروپی دەکرێت کە بێ شک، دەبێ سەرەتاکەی سیاسەتێکی ئەوروپی هەبێت تا هێزی ئابووری و سوپایی، پاڵپشتیی بڕیارە سیاسییەکان بکات.

هەرێمی کوردستان بەرژەوەندیی هاوبەشی لەگەڵ فەڕەنسادا زۆرە. ستراتیژیی فەڕەنسا بۆ عێراق ئەوەیە کە، عێراق وڵاتێکی بەهێز بێت و وڵاتانی دەوروبەر و دەرەکی دەست نەخە ناو کاروبارییەوە. سەردانی ماکڕۆن بۆ هەرێمی کوردستانیش باس لەوە دەکات کە دەبێ هەرێمی کوردستان لە عێراقدا بەهێز بێت.