 |
رۆڵی ڕاگەیاندن لە پتەوكردنی ئاسایشی نەتەوەیی دەروازەیەك بۆ دامەزراندنی ڕاگەیاندنی ئاسایش لە هەرێمی كوردستان
یەكەم: پێشەكی
بە هۆی ئەو هەموو پێشكەوتنەی بواری تەكنەلۆژیی ڕاگەیاندن، ڕۆڵ و پێگەی ڕاگەیاندنی، یه‌كجار كاریگەر وهەستیار كردووە و، توانای بەرجەستەكردن و دەرخستنی زۆربەی هەرە زۆری سەكتەرەكانی ژیانی مرۆڤی هەیە. جگە لەوەیش كاریگەریی یه‌كجار زۆری لە بواری ململانێی سیاسی و تەنانەت سەربازیشدا پەیدا كردووە و، بەڵكوو بۆتە چەكێكی گرنگ لە كاتی جەنگدا. هەموو ئاژانسەكانی ئاسایش لەم سەردەمە، پێگەیەكی گرنگ بۆ ڕاگەیاندن دادەنێن و بایەخ دەدەن بە چەشن و ئاراستەی سیاسەتی دەزگاكانی ڕاگەیاندن لە بواری ئاسایش، بە ئاراستەیەكی دوولایەنە دەتوانین بڵێین دەزگاكانی ئاسایش سەكتەرێكی گرنگن لە سیاسەتی ڕاگەیاندنی ئاسایش، لە ڕێگای گەلاڵەكردن و دانانی بونیادی تیۆریی بواری ئاسایش بەشێوەیەكی سەرەكی. ئەویش دیارە لە لایەكی دیكەیشەوە، دەگەڕێتەوە بۆ ئەو گۆڕانكارییە ڕیشەییەی كە لەسەر چەمكی ئاسایشی هاوچەرخ، كە هاوشانی هەموو چەمكەكانی دیكە گۆڕانكاریی زۆری بەسەردا هاتووە.
ئاسایش لەم سەردەمەدا، جیاواز لە هەموو چەمكەكانی دیكە، بە شێوەیەكی یه‌كجارەكی بایەخ و گرنگیی پەیدا كردووە. هیچ كات لە مێژوودا، ئاسایش ئەوەندە گرنگ نەبووە وەك ئەوەی ئێستا گرنگە، چونكە ڕاستەوخۆ بەستراوەتەوە بە ژیان و كەرامەتی تاك و گرووپەكان و، بەستراوەتەوە بە سەلامەتیی مەدەنییەت و بەردەوامبوونی. لەنێو ئەم گرنگییەی ئاسایشدا پەیوەندییەكی بەتین لە نێوان ڕاگەیاندن و ئاسایش دروست بووه، تاوەكو ئەو ئاستە كە بۆتە هۆی ئەوەی بوارێكی پسپۆری بەرهەم هێناوە، ئەویش بواری ڕاگەیاندنی ئاسایشە Security Media كە بە ئاست و پێویستیی جیاجیا لە جیهاندا گەشە دەكات. لە پاراستنی بنەماكانی ئاسایشی نەتەوەیی و نیشتمانی، بە مامەڵەكردنێكی ئەرێنی لەگەڵ هەڕەشەكانی سەر ئاسایشی نەتەوەیی National Security و پاراستنی هەستی بەرپرسیارێتیی ئاسایشی وڵات لە لای تاكەكاندا، ڕۆڵێكی گرنگ دەگێڕێت.
لەناو كوردستاندا و لە ماوەی ژێردەستەییی دەستی داگیركەرانی كوردستاندا، ئاسایشی ئەو وڵاتانە بە خوێنی كوردستانییەكان وشەكانی خۆیان دەنووسییەوە. ئەزموونێكی تاڵ بوو بۆ كوردستانییەكان لەگەڵ دامەزراوەكانی ئاسایشی ئەو وڵاتانە كە كوردستانیان داگیر كردبوو، چونكە ئەو دەزگه‌یانە بە هەموو ئامرازێك و تێگەیەك، ئاسایشیان كردبووە هاوتای لەناوبردن و سەرشۆڕكردنی كوردستانییەكان. هەر ئەمەیش وەهای لێ كردبوو كە لە گەیاندن و گەڵاڵەكردنی تێگەیشتنێكی دروست و تەندروست بۆ چەمكی ئاسایش بۆ هەموو كوردستانییەكان، زۆر لاواز و ناڕاستگۆ بن. چونكە ئەوان ترس و تۆقاندن، تەنیا ئامرازیان بوو كە لەناو هەست و یادەوەریی كوردستانیان جێگای خۆی گرتبووە، چەندان چیرۆكی تاوانەكانی دەزگه‌كانی ئاسایشی وڵاتە داگیركەرەكانی كوردستان هێشتا ئارامیی خەڵكی كوردستان دەتلێنێتەوە وئازاریان دەدات. وڵاتێكی وەكوو عێراق، چەمكی ئاسایشی نەتەوەییی خۆی لە بەرامبەر بوونی كورد بونیاد نا. ئاسایشی نەتەوەییی عێراقی، خسته بەرامبەر لەناوبردنی كورد. عێراقییەكانی تێ گەیاند، كە بوونی كوردستانی ئازاد، بە مانای داڕمانی ئاسایشی نەتەوەییی عێراق دێت.
لە بەرامبەردا، كوردستانیان و لە ڕێگه‌ی بزووتنەوەی ڕزگاریخوازی كورد و، بەتایبەت لەسەر دەستی هێزی پێشمەرگەی كوردستان لەناو شاخەكانی كوردستان، چەمكی ئاسایشی نەتەوەییی كوردستانیان گەڵاڵە دەكرد و، خەباتی بێوچانیان دەكرد بۆ ئەوەی ئاسایشی نەتەوەییی كوردستان بپارێزن. دوای ڕاپەرینی بەهاری 1991یش و ڕزگاربوونی بەشێك لە كوردستانی باشوور، لە ناو كوردستان دامەزراوەی ئاسایش دانرا و، چەمكی ئاسایش و چەمكی بەرگریی نیشتمانی، بوون بە دووانەیەكی بونیادنەر بۆ ئاسایشی نەتەوەییی كوردستانی. دامەزراوە نیشتمانییە شەرعییەكانی كوردستان لەو ماوەیەوە تاوەكوو ئێستا، بۆ پاراستنی ئاسایشی كوردستان لە هەموو ڕوویەكەوە، خەبات و تێكۆشان دەكه‌ن.
ئەم بابەتە بەشێكە لە هەوڵی بونیادنانی ڕاگەیاندنی ئاسایش لە كوردستان، تاكوو ئاسۆی كاریگەریی دەزگه‌كانی ڕاگەیاندن لە بواری پاراستنی ئاسایشی نەتەوەییی كوردستان و، هه‌روه‌ها بەرپرسیارێتی لەم بوارەدا، بەهێزتر بكات.
دووەم: چەمكی ڕاگەیاندنی ئاسایش Security Media
چەمكی ڕاگەیاندنی ئەمنی (ڕاگەیاندنی ئاسایش- میدیای ئەمنی) Security Media بەشێوەیەكی بەرچاو لە كۆتایییەكانی سەدەی بیستەمەوە گەشەیەكی بەرچاوی بەخۆیەوە بینی، وەك چەمكێكی نوێ لە چەمكەكانی بواری ڕاگەیاندنی گشتی و بوارێكی نوێیە لە بوارەكانی ڕاگەیاندنی تایبەتمەند، تاوەكوو ئێستایش بۆچوون و ئاراستەی جۆراوجۆر هەن بۆ ناساندنی زانستیی ئەم چەمكە؛ هۆكەیشی دەگەڕێتەوە بۆ جۆراوجۆریی تیۆری و هزریی بواری ئاسایش. بۆیە پێناسەكان بۆ چەمكی ڕاگەیاندنی ئاسایش جۆراوجۆرن، بەڵام بەگشتی دەتوانین ئاوا پێناسەی بكەین كه " لقێكە لە لقەكانی ڕاگەیاندنی تایبەتمەند و، كار دەكات بە ئامانجی گەیاندنی تێگەشتنی ئەمنی بۆ تاكەكانی كۆمەڵگه لە ڕێگه‌ی ڕاگەیاندنه‌وه، بۆ ئەوەی ئاستی ڕۆشنبیریی ئاسایش لای تاكەكانی كۆمەڵگه بەرز بكاتەوە و، بەرپرسیارێتیی پاراستنی ئاسایش لای هاووڵاتی گەڵاڵە بكات".
سێیەم: ڕاگەیاندنی ئاسایش؛ چەكی بەرگری بەرامبەر ڕاگەیاندنی ئاراستەكراو وپرۆپاگه‌ندە:
١- ڕاگەیاندنی ئاراستەكراو هەڕەشەیە لەسەر ئاسایشی نەتەوەیی
ڕاگەیاندنی ئاراستەكراو دەبێتە هەڕەشەیەك بۆ سەر ئاسایشی نەتەوەیی، كاتێك هەڵگری وتارێكی ئاراسته‌كراو بێت بۆ مەبەستی لێدانی بنەماكانی ناسنامه‌ی نەتەوەیی و كۆڵەكە گرنگەكانی. ڕاگەیاندنی دەرەكیی ئاراستەكراو، یان هەندێك لە دەزگا ڕاگەیاندنە ناوخۆیییەكانی بەستراو بە ئەجێندای دەرەكی، وەك هەڕەشەیەك لەسەر ئاسایشی نەتەوەیی (هەموو، یان له یەكێك لە بنەماكانیدا) كار دەكەن. ڕاگەیاندنی دەرەكیی ئاراستەكراو وەك هێزێكی گوشار و كاریگەر لەسەر پرۆسەی بڕیار لەناو دەوڵەتدا بەكاردەهێنرێت، ئامانجی ئەوەیە سه‌قامگیری و جێگیریی لەناو ئەو وڵاتە تێك بدات، چونكە كاردەكات لەسەر دروستكردنی هۆكارەكانی لاوازی و خوڵقاندنی بێئومێدی لەناو خەڵكدا؛ ئەمەیش وای لێ دەكات ئەو كۆمەڵگەیە لەیەك بترازێت و تووشی بەڵای پەرتەوازی و داڕمانی ئەخلاقی بێت. لە ڕووی زانستییه‌وه، ڕاگەیاندنی ئاراستەكراو بە یەكێك لە بەهێزترین ئامرازەكانی جەنگی دەروونی هەژمار دەكرێت. هەموو لایەنەكانی كاری ڕاگەیاندن بەكاردەهێنێت و لە لایەن چەندین دەزگه‌ی پسپۆر بە پرۆپاگه‌ندە و جەنگی دەروونی پیلانی بۆ دادەنرێت، دەیانەوێت ئاسایشی ناو وڵاتێك تێك بدەن. ئامانجی سەرەكییان ئەوەیە سۆزی كۆمەڵانی خەڵك بۆ لای چەندین پرس ڕابكێشن و، بە كۆی هەموویانەوە ئاسایشی ئەو كۆمەڵگەیەی پێ تێك دەدەن. گرنگترین دیاردەكانی ئەو ڕێكارانە ورووژاندنی تۆقاندن و ترس و دڵەراوكێ و نائومێدی و، كاركردنه لەسەر خوڵقاندنی جەمسەرگیری و جەنگی سارد لە نێوان هەموو گرووپەكان و تەنانەت تاكەكانیش. لە كۆتاییدا ڕاگەیاندنی ئاراستەكراو، دەبێتە ئامرازی جێبەجێكردنی ئامانجی سیاسی و ئایدیۆلۆژی و ئابووری و سەربازی و كەلتووری. كاریگەریش لەسەر بەرژەوەندی و ئاكاری سەرەكیی ئەو میللەتە دروست دەكات، تاوەكوو ئەخلاقی نەتەوەییی خۆی لەدەست بدات.
٢- پرۆپاگه‌ندە؛ چەكی هێرشكردنە سەر ئاسایشی نەتەوەیی
پرۆپاگه‌ندە ئامرازێكە لە ئامرازەكانی ڕاگەیاندنی دەرەكیی ئاراستەكراو و، بەكار دەهێنرێت بۆ ئەوەی ڕای گشتی كۆنترۆڵ بكرێت. شێوازی ڕەفتاری تاك و گرووپەكان دیاری بكرێت بۆ ئەوەی لەیەك بچێت ئەو كات زۆر بەئاسانی ئاراستە دەكرێت و، كۆمەڵگە دەبێت بە بەرەی ململانێ دژی یەكتریدا. چونكە پرۆپاگه‌ندە پرۆسەیەكی گەیاندنە و، مەبەسته سەرەكییه‌كه‌ی، دواندنی ڕەفتاری غەریزییە لە ناخی مرۆڤەكاندا؛ بە شێوەیەك كە لە بەرژەوەندیی ئەو لایه‌نە بێت كە پرۆپاگه‌ندەكە دەكات. ئەوەی جێگه‌ی سەرەنجە، هەموو ڕژێمەكان ئێستا ناوی پرۆپاگه‌ندە ناهێنن، بەڵكوو دەیگۆڕنەوە بە ڕاگەیاندن؛ چونكە دەزانن پرۆپاگه‌ندە لای زۆربەی خەڵك وێنایەكی نەرێنیی هەیە و، بۆ بەخشینی تێگەشتنێكی ئەرێنی سەبارەت بە هەر هەنگاوێك هەرگیز گونجاو نابێت، چونكە پرۆپاگه‌ندە لەسەر بونیادی ئەخلاقی ڕەفتار ناكات و، هەرگیز بە ئەقڵانییەته‌وه وابەستە نابێت، به‌ڵكوو ئامانجەكەی دروستكردنی قین و ترس و دڵەراوكێ و تووڕەیییە. پرۆپاگه‌ندە بە هۆی تۆڕەكانی پەیوەندیی كۆمەڵایەتی و ئامرازەكانی پەیوەندیی ئه‌لكترۆنییه‌وه، لە مەودای دامەزراوەكانی ڕاگەیاندن دەرچووە بۆ مەودای تاكەكان، كە بوونەتە لایەنێكی پەخش و گەیاندن لەناو بازنەیەكی دیاریكراودا.
بەم پێیەیش ڕاگەیاندنی ئاسایش، دەبێتە چەكێكی نیشتیمانی بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ڕاگەیاندنی ئاراستەكراو و پرۆپاگه‌ندە، كە بە هەموو جۆرێك دژی ئاسایشی نەتەوەییی ئەو میللەتە، بەكار دەهێنرێت. بەمەیش ڕاگەیاندنی ئاسایش گرنگی و هەستیارییەكی زۆری دەبێت و، لە هەمان كاتیشدا لە بازنەی بەرپرسیارێتیی دەزگه‌كانی ڕاگەیاندن دەمێنێتەوە و، بە هەمان شێوەیش لە بەرپرسیارێتیی تاكەكانی كۆمەڵگەیش دەبێت، بەڵام ئەمە مانای ئەوە ناگەیەتێت كە پێویستی بە پلاندانانی دامەزراوەییش نابێت، بەڵكوو زۆرێك لە وڵاتان دەزگه‌ی پەیوەست بە جێبەجێكردن و گەشەكردنی ڕاگەیاندنی ئاسایش دادەمەزرێنن.
چوارەم: كاریگەریی ڕاگەیاندنی ئاسایش لە بەهێزكردنی ئاسایشی نەتەوەیی
ڕاگەیاندن بەستراوەتەوە بە هێزە گشتگیرەكانی دەوڵەت و، سیاسەتی ڕاگەیاندن بەستراوەتەوە بە دۆخی سیاسی و ئابووری و ئەمنی و كۆمەڵایەتی و سەربازیی ئەو وڵاتە و، لە كۆی گشتیدا بەناڕاستەوخۆیی بۆ بەدیهێنان و پاراستنی ئاسایشی نەتەوەیی هەوڵ دەدات. لە ڕێگه‌ی ڕووماڵی میدیایییه‌وه لەسەر بونیادنانی هاووڵاتی، بۆ پاراستنی لە هەر هێرشێكی پرۆپاگه‌ندەیی و میدیاییی دەرەكی، كار دەكات. هەر لەم بارەیەوە ڕاگەیاندن كاری گرنگ دەكات لەسەر گەشەكردنی هەستی نەتەوەخوازی لای هاووڵاتیان و، گەیاندنی وێنای ڕاستەقینەی وڵاتەكەیان بە جیهان و، دەرخستنی هەڕەشە و دەرفەتەكان بە ڕاستگۆیی بۆ ئەوەی هەستی هاووڵاتیان بە مەعقووڵییەت گەشە بكات. ئەم هەنگاوەیش هاووڵاتیان دەپارێزێت، چونكە ڕێگه نادات ڕاگەیاندنی ئاراستەكراو، ئەو هاووڵاتییە بكات بە ئامرازێك دژی وڵاتی خۆی و، بۆ بەرژەوەندیی لایەنی دەرەكی هەنگاو بنێت. بەم پێیەیش، ڕاگەیاندنی ئەمنی دەبێتە هۆكارێكی گرنگ بۆ جێگیری و دامەزراندنی ئاشتیی ناوخۆیی لە ڕێگه‌ی شرۆڤەكردنی پرسی نیشتمانی و باسكردنی بۆ تاكەكان و، شیكردنەوەی هەموو پرسەكان بەو ئاست و ئاراستەیەی تێگەیشتنێكی گشتی لەسەر ئاسایشی نیشتمانی دروست دەكات.
پێنجەم: كاریگەریی هۆكاری سیاسی و ئابووری و كۆمەڵایەتی و كەلتووری لەسەر چالاكیی ڕاگەیاندنی ئاسایش:
گومانی تێدا نییە ڕاگەیاندنی ئەمنی، ڕۆڵێكی سەرەكی و كاریگەر لە ڕووبەڕووبوونەوەی هەڕه‌شەكانی سەر پرسە نیشتمانییەكان (سیاسی، ئابووری، ئەمنی و كەلتووری) دەگێڕێت و، لە ڕێگه‌ی بەرنامەیەكی دارێژراو، لەگەڵیاندا مامەڵە دەكات، و لە كاتێكدا ئەم رۆڵە دەگێرێت، كاریگەری لەسەر برنامە دارێژراوەكانی دەزگه‌كانی ئاسایش دروست دەكات. ئەم كاریگەرییەیش دروست ده‌بێت، بە هۆی ئەو هەموو كاریگەرییانەی لەسەر هاووڵاتی لە ڕێگه‌ی ئامرازە جیاجیاكانی ڕاگەیاندنه‌وه دروست دەبێت. چەندین گۆڕاوی سیاسی و ئابووری و كۆمەڵایەتی و كەلتووری، ڕۆڵی گرنگ لە سەركەوتنی چالاكییە ئەمنییەكاندا دەگێڕن، بۆیە دەبێ گرنگیی پێ بدرێت و جەختی بەردەوام بكرێته سەر پێشەنگبوونی لە هەموو بوارەكان و، گرنترین ئەو هۆكارانە بریتین لە:
١- هۆكارە سیاسییەكان:
چاوەروان دەكرێت ڕاگەیاندنی ئەمنی، پرسەكانی ئاسایشی نەتەوەیی بۆ هاووڵاتیان پێناسه بكات، كە كاریگەری دەكاته سەر ئامادەییی سیاسیی دەوڵەت و، جەختكردنەوە لەسەر پەیوەندیی نێوان سیاسەت و ئاسایشی نەتەوەیی.
٢- هۆكاری ئابووری:
ڕاگەیاندنی ئەمنی، ڕۆڵێكی گرنگ و كاریگەر لەسەر پشتوانیكردنی تواناكانی گەشەپێدانی ئابووری لەسەر ئاستی نیشتمانی دەبێنێت و، لە هەمان كاتدا ڕۆڵێكی گرنگ دەگێرێت لەسەر جەختكردنەوە لەسەر ئەوەی ئاسایشی نەتەوەیی و پرسی دابینكردنی پێداویستییەكانی ئاسایش و بەرگری، هەرگیز نابن بە دژ لەگەڵ پرۆسەی گەشەپێدانی ئابووری، بەڵكوو بەپێچەوانەوە، هەر بە هەمان ئاراستە، گەشەپێدانی ئابووری دەبەستێتەوە بە ئەركی خەباتی نیشتمانی بۆ پاراستنی ئاسایشی نیشتمانی.
٣- هۆكارە جەنگییەكان
ڕاگەیاندنی ئاسایش دەبێتە بونیادی بەرگری لە كاتی جەنگدا، بۆ ئەوەی هێز و وزەی بەرگریی نیشتمانی لە كاتی جەنگدا بەگڵپەیی لە ناخی هاووڵاتیاندا بهێڵێتەوە و، بۆ ئەم مەبەستەیش چەندان ئامرازی جۆراوجۆر بەكار دەهێنێت و، لە هەمان كاتدا دەبێتە بەرەیەكی دیكەی جەنگ بۆ ڕەتدانەوەی هێرشە ڕاگەیاندنەكانی دوژمنان.
٤- هۆکارە کۆمەڵایەتی و کەلتوورییەکان:
ڕاگەیاندنی ئاسایش، لە ڕێگه‌ی هەموو ئامرازەكانی ڕاگەیاندنه‌وه و، ناساندنی بونیادی كەلتووری و تەباییی كۆمەڵایەتی و بەئاگابوونی لە هەر هەوڵێك ئاراستەی یەكبوونی كۆمەڵایەتی و ئاشتیی كۆمەڵایەتی دەكرێتەوە، ئەركی بەهێزكردنی هەستی نیشتمانپەروەری لای تاكەكانی گه‌ل له ئه‌ستۆ ده‌گرێ. هه‌روه‌ها رێگر ده‌بێت لە بەردەم پەرتكردنەوەی كەلتووری و پەخشاندنی بونیادی كەلتووری دژ، یان گومانلێكراو، كە ببێتە مەترسی لەسەر ئاسایشی نەتەوەییی وڵات. هەر لە هەمان بوار، دەبێـتە بەرپرس لە بەتینكردنی هەستی یەكانگیریی كۆمەڵایەتی و دامەزراندنی متمانە لە نێوان تاكەكانی كۆمەڵگه‌دا.
شەشەم: دەروازەیەك بۆ گەڵاڵەكردنی بونیادی ڕاگەیاندنی ئاسایش لە هەرێمی كوردستان
ڕاگەیاندن لە كوردستان، وەك هەموو شوێنێكی دیكەی جیهان، كاریگەریی هەستیاری لەسەر هەموو سەكتەرەكانی ژیانی تاك و گرووپەكان هەیە و، بە هۆی هەستیاریی پرسی نیشتمانیی كوردستان ڕۆڵی ڕاگەیاندن یه‌كجار كاریگەر و ئاڵۆزتر دەبێت وەك ئەوەی لە شوێنێكی دیكەی جیهان بێت. هەر بۆیە پێویستیی بە ڕاگەیاندنی ئەمنی زۆرتر دەبێت وەك ئەوەی لە وڵاتێكی دیكەدا بێت.
لەم دۆخە ئالۆزەی كوردستان، لایه‌نی زۆر هەن لە ڕێگه‌ی پرۆپاگه‌ندە و ڕاگەیاندنی ئاراستەكراوه‌وه كار لەسەر تێكدانی ڕەوشی ئاسایشی نەتەوەییی كوردستان ده‌كه‌ن. بەڕوونی بەرجەستە دەكرێت هەڕەشەكان چەندە مەترسیدارن و، چەندە ئاڵۆزن و چەندان پرس و ئاراستە بەیەكەوە گرێدراون و هاووڵاتی بەزەحەمەت دەتوانێت جیاكاریی ئه‌قڵانی لە نێوان ڕاگەیاندنی نیشتمانیی بونیادنەر و ڕاگەیاندنی ئاراستەكراوی ڕووخێنەردا بكات. پسپۆرەكانی ئاسایشی نەتەوەیی و پسپۆرەكانی ڕاگەیاندن، دەتوانن ڕۆڵێكی یه‌كجار كاریگەر بۆ ڕەتدانەوەی هێرشەكانی جەنگی دەروونی، بگێڕن.
جگە لەوەیش و، لەبەر ئەوەی كوردستان لە حاڵەتی جەنگدایە دژی تیرۆر و، هەزاران پێشمەرگە لە بەرەكانی جەنگی دژی تیرۆردا دەجەنگن، ڕۆڵی بەرگری و ئەمنیی ڕاگەیاندنی ئاسایشی، دەبێتە ڕۆڵێكی یەكلاكەرەوە لە زۆرێك لە لایەنەكانی ئەم جەنگە؛ لە پاڵپشتیی هێزی پێشمەرگە و بەرگریكردن لەو هێزە و ناوبانگ و سومعه‌تی لە كاتی جەنگدا و، ڕەتدانەوەی هەموو ئەو پرۆپاگه‌ندانەی لە لایەن ڕاگەیاندنی ئاراستەكراوه‌وه لەسەر هێزی پێشمەرگە دەكرێت، دەبێتە ئەركێكی زۆر گرنگ و هەنووكەییی ڕاگەیاندنی ئاسایش. لەگەڵ ئەوەیشدا چەندان نموونەی دیكەیش هەن، كه دەكرێت پسپۆران و ڕابەرانی ڕاگەیاندنی نیشتمانیی كوردستان لەسەری كار بكەن بۆ ئەوەی ببن بە هۆكارێكی ئەرێنی بۆ سەرخستنی جەنگی بەرگریی نیشتمانیی دژی تیرۆر، یان دژی هەر هێزی داگیركاری دیكە، كە نییەت و ئاراستەی نەگریسی له دژی كوردستان هەیە.
حەوتەم: ئەنجام و پێشنیارەكان
دەركەوت كە ڕاگەیاندنی ئاسایش ڕۆڵێكی گرنگ و كاریگەر دەگێڕێت و، دەبێتە هۆكارێكی تەندروست لەناو كۆمەڵگەدا و، پشتوانێكی ڕاستەوخۆ دەبێت بۆ هەست و سۆزی هاووڵاتیان لە نزیكەوە. لەم قۆناغە بەتایبەت، ڕاگەیاندن دەبێتە سەكۆیەك بۆ پاراستنی ئاسایشی وڵات، ئەگەر بەپێی پڵانێكی توكمە كارەكانی ئەنجام دات و، ئەگەر لەسەر بنەمایەكی هزری نیشتمانیی تەندروست بونیاد نرابێت.
لەم بارەیشەوە بە باش دەزانم چەند پێشنیارێك بخەمە ڕوو، ڕەنگە ببێتە هۆی ئەوەی یارمەتیدەر بێت بۆ بەهێزكردنی لایەنی ئاسایشی ڕاگەیاندن و، ڕۆڵی ڕاگەیاندن لە پاراستنی ئاسایشی نەتەوەییدا بەهێز ببێتەوە:
- دانانی ستراتیژێكی تۆكمە بۆ ڕاگەیاندنی ئاسایش لە كوردستاندا و، گەڵاڵەكردنی چوارچێوەیەكی گشتگیر بۆ ڕاگەیاندنی ئاسایش لە لایەن كەسانی پسپۆر و نیشتمانپەروەر بەرێوە ببرێت.
- بەهێزكردنی ڕۆڵی ڕاگەیاندنی ئاسایش، وەك ڕاگەیاندنی تایبەتمەند لە چارەسەركردنی پرسەكانی ئاسایش، بەتایبەت لە كاتی قەیران و كارەساتەكاندا.
- ڕاهێنانی كادیری ڕاگەیاندن لەسەر ڕاگەیاندنی ئاسایش، بۆ ئەوەی وەك پسپۆر و زانا بتوانن لەم بوارەدا كاری بەسوود و كاریگەر بكەن.
- گەشەپێدانی ڕۆشنبیریی ئاسایش لای كادیرانی دەزگه‌كانی ئاسایش و ڕاگەیاندكارەكان و هاووڵاتیی ئاسایی و، هەر یەك بەپێی ڕۆڵی خۆی لە پاراستنی ئاسایشی وڵاتدا.
- دروستكردنی كەناڵی پەیوەندی و هاریكاری لە نێوان چەند دامەزراوەیەكی ئاسایش و دەزگه‌كانی ڕاگەیاندن.
- ئاراستەكردنی ڕاگەیاندن بۆ پاراستنی ناسنامه‌ی نەتەوەیی و، وابەستەبوون بە سیمبۆله نیشتمانییەكانی وڵات.