هەڵکردنی ئاڵای کوردستان لە دامودەزگه‌کانی کەرکووکدا بە بڕیاری ئەنجومەنی پارێزگەی کەرکووک، ناڕەزایی و کاردانەوەی ناوخۆیی، هەرێمی و هێزە سیاسییەکانی لێ کەوتەوە. یەکێک لەو هێزانەی کە دژی هەڵکردنی ئاڵای کوردستانە لە کەرکووک، دەوڵەتی تورکیایە. ڕەجەب تەییب ئەردۆغان، سەرۆککۆماری تورکیا، بیناڵی یڵدرم، سەرۆکوەزیرانی تورکیا، مەولوود چاوشئۆغلۆ، وەزیری دەرەوەی تورکیا، کونسوڵی تورکیا لە هەولێر و، ئەرشەد ساڵحی سەرۆکی بەرەی تورکمانی، دژایەتیی خۆیان بۆ هەڵکردنی ئاڵای کوردستان لە کەرکووک دەربڕی و تەنانەت ڕەجەب تەییب ئەردۆغان هەڕەشەی تێکچوونی پەیوەندییەکانی لەگەڵ هەرێمی کوردستاندا کرد. لە ناوخۆی تورکیایشدا حزبی گەلی کۆماری/جەهەپە ناڕەزایی و دژایەتیی خۆی بۆ هەڵکردنی ئاڵای کوردستان پیشان دا و، پێیان وایە کە تورکیا بە هۆی ئەوەی سەرقاڵی ڕیفراندۆم و پرسە ناوخۆیییەکانە و، ناتوانێت لە ئێستادا خەریکی پرسە دەرەکییەکان و سیاسەتی دەرەوەی بێت، کوردانی باشوور (ئیدارەی باکووری عێراق) دەرفەتیان هێناوە و ئاڵای کوردستانیان لە کەرکووک هەڵکردووە.

جگە لەمە، بیناڵی یڵدرم پشتیوانیی خۆی بۆ تورکمانەکانی کەرکووک و بەرەی تورکمانی بەتایبەتی، دووپات کردۆتەوە و ئامادەییی تورکیای بۆ هەموو پاڵپشتی و پشتیوانییەکی دارایی و مەعنەوی، پیشان داوە. سەرەڕای ئەوەی دژایەتیی خۆی بۆ گەڕانەوەی کەرکووک بۆ سەر هەرێمی کوردستان دەربڕی و، ئاماژەی بەوەیشدا کە تەنیا کورد لە کەرکووکدا ناژی، بەڵکوو نەتەوەکانی تری وەک عەرەب و تورکمانیش لە کەرکووکدا دەژین و، ئەوانیش دەبێت مافیان لە بڕیاردان و بەڕێوەبردنی شارەکە هەبێت و، لە پیشاندانی ناسنامه‌ی نەتەوەیی و کەلتووریی خۆیاندا ڕۆڵیان پێ بدرێت.  

کەرکووک چ مانایەکی سیاسیی بۆ تورکیا هەیە؟

کەرکووک و مووسڵ وەک بەشێک لە ناوچە کێشەلەسەرەکان، هەروەک لە دەستووری هەمیشەییی عێراقدا ناودێر کراوە، تورکیا بە بەشێک لە جوگرافیای خۆی دەزانێت و دادەنێت و، بەردەوام هەوڵی زیادکردنی هێژموونی و بەهێزکردنی پێگەی خۆی دەدات، بەتایبەت لە کەرکووک؛ تەنانەت بە یەکێک لە پارێزگه‌کانی تورکیای دەناسێنێت و، پێیان وایە لە ڕابردوودا موڵکی دەوڵەتی عوسمانی بووە و، لە داهاتوویشدا دەبێت ببێت بە بەشێک لە تورکیای نوێ. ئەم دیدە، زیاتر هێزە نەتەوەپەرستەکان و ئیسلامییە موحافیزکارەکانی تورکیا پێداگریی لەسەر دەکەن و، هاوڕان لەسەر ئەوەی کە کەرکووک ناوچەیەکی تورکییە.

تورکیا کۆمەڵێک ئامانج و ستراتیژیی سیاسی و جیۆسیاسی و جیۆمەزهەبیی لە کەرکووکدا هەیە و، بەردەوام هەوڵی جێبەجێکردن و فراوانکردنی دەدات. یەکێکە لەو ئامانجانە، گۆڕینی ناسنامه‌ی مەزهەبییە بۆ ناسنامه‌یه‌کی نەتەوەیی و تورکییانە و پەیوەستکردنی بە تورکیزم و تۆرانیزمەوە. بەشێک لە تورکمانەکانی کەرکووک و دەوروبەری شیعەن؛ تورکیا بە هۆی دژایەتیکردنی لە بەرامبەر هەڵکردنی ئاڵای کوردستان لە کەرکووک، مەبەستیەتی سەرنجی ئەو گرووپە تورکمانە شیعییانە بۆ خۆی ڕابکێشێت، لە بەرنامە و پڕۆژەی ئێرانیزم و هیلالی شیعی دووریان بخاتەوە، جوگرافیای سیاسیی ئێران تەسک بکاتەوە و دەرفەتی جووڵەی سیاسی و مەزهەبیی زیاتری پێ نەدات. بەتایبەت دوای دروستبوونی حەشدی شەعبی و بەیاساییکردنی لە پەرلەمانی عێراق، تورکیا هەستی بەوە کرد لە ڕووی جیۆستراتیژییەوە ئەو ناوچەیەی لەدەست دەچێت و بێهێز و بێکاریگەر دەبێت؛ ئەمە لە کاتێکدایە کەرکووک یەکێکە لە ناوچە هەرە دەوڵەمەندەکانی عێراق بە سامانی سروشتی و نەوت و، ڕێڕەوێکی گەورە و پڕبایەخیشە بۆ گەیشتن بە مووسڵ و لەوێیشەوە بۆ سووریا و دەریای سپیی ناوەڕاست.

تورکیا مەبەستیەتی بە هۆی کەرکووک و دژایەتی بۆ ئاڵای کوردستان، دوو کەناڵی پەیوەندی و نزیکبوونەوە بۆ خۆی بکاتەوە. لە لایەک خۆی لە بەغدا و، لەولاوەیش بەرەی تورکمانەکان زیاتر نزیک بکاتەوە و هێژموونی و هێزی خۆی لەو ناوچە دەوڵەمەند و پڕوزەیەدا بسەپێنێت و لە یارییە سیاسی و مەزهەبییەکەدا ڕۆڵ بگێڕێت. سەرەڕای ئەمانەیش، توركیا دەیەوێت لە قۆناغی دوای هەڵوەشانەوەی عێراق و پارچەپارچەبوونی عێراق، ئەو ناوچانە وەک کەرەستەیەک بەکار بێنێت و ئیدارەی کێشەکانی تێدا بکات بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ هەموو پارچەکان (حکوومەتی ناوەند، دەوڵەتی کوردستان و ناوچە سوننییەکان) و وەک نێوەندکارێک دەرکەوێت و مامەڵە بکات و، لە هەمان کاتیشدا بێهیزیان بکات و بیانکات بە پاشکۆ.

خاڵێکی گرنگتر، ڕێگریکردنە لە پڕۆژەی هیلالی شیعی و بەکارهێنانی کەرکووک و مووسڵ وەک کۆریدەرێک لە لایەن ئێران و شیعەوە بۆ گەیشتن بە دەریای سپیی ناوەڕاست لە ڕێگەی جوگرافیای سوننەوە و تێپەڕین بە زۆنی سوننەدا. ئەمە یەکێکە لەو بژاردە و ئەگەرە کراوانەی کە لە دوای قۆناغی ئازادکردنی مووسڵ و حەویجەوە، تورکیا ترسێکی زۆری لێی هەیە و هەوڵی دروستکردنی بەربەست و لەکارخستنی ئەم پڕۆژە سیاسی و مەزهەبییە دەدات. جیا لەمانەیش، تورکیا وا هەست دەکات بەم ڕێگه‌یە دەتوانێت خۆی لە پەراوێزبوون و پەراوێزخستنی لە لایەن ئەمریکا و وڵاتانی ڕۆژاوا و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەربهێنێت و مامەڵەیەکی تری لەگەڵدا بکەن و خوێندنەوەیەکی تر بۆ پێگە و هێژموونی لە عێراق و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا بۆ بکەن. لە ڕووی ناوخۆیییەوەیش ئەم هەڵوێستانەی تورکیا پاڵپشتی و دەنگی نەتەوەپەرستەکان و توندڕەوەکان بۆ ئەردۆغان بەرزتر و زیاتر دەکات؛ بەتایبەت لە ئێستادا لە بەردەم ڕیفراندۆمێکی چارەنووسساز و مێژووییدایە و، پێویستیی بە پشتگیری و دەنگە بۆ گەیشتن بە ئامانج و خەونەکانی.

بەگشتی ئاکپارتی و ئەردۆغان بەدوای ڕۆڵ و هێژموونیی سیاسی لە عێراقدا دەگەڕێن. بەدوای پاراستنی بەرژەوەندییەکان و دەسکەوتی سیاسی و ئابووریی گەورەن لە عێراقدا. کەرکووک و مووسڵ دوو ناوچەن كه‌ تورکیا بۆ ئەم مەبەست و خواستەی خۆی بەکاریان دێنێت و، لە ناویشیاندا تورکمانەکانی کردۆتە میکانیزمێک بۆ سنوردارکردنی هێزەکانی تر، بەتایبەت کورد و ئێران و هێزە شیعییەکانی عێراق.