پێنووس

كۆنفڕانسی ئاسایشیی میونشن (Munich Security Conference /MSC) كه‌ به‌ "داڤۆسی ئاسایشی" ناسراوه،‌ یان بەپێی هەواڵدەریی ئەڵمانیا "كۆنفڕانسی ئاسایشیی میونشن یەکێکه‌ لە گرنگترین کۆنفڕانسە ئاسایشییەکانی جیهان کە میوانداریی نوێنەرانی وڵاتانی جیهان دەکات"، له‌ شاری میونشنی ئه‌ڵمانیا بە بەشداریی 35 سەرۆک و نزیکەی 100 وەزیری دەرەوە و بەرگریی وڵاتان لە 18 تاوەکوو 20ی شوبات بەڕێوە چوو. ئه‌م كۆنفڕانسه‌ له‌ ئاستی نێوده‌وڵه‌تییشدا له‌ژێر ڕۆشناییی گۆڕانكارییه‌ ناوچه‌یی و جیهانییه‌كان و پرسی ئاسایشی نێوده‌وڵه‌تیدا ڕه‌نگدانه‌وه‌ی زۆری هه‌بوو. قەیرانی ڕووسیا و ئۆکراینا و زیندووکردنەوەی ڕێککەوتنی ئەتۆمیی ئێران و ئەمریکا، هەروەها ڕۆڵی چین و بریتانیا لەپاڵ قەیرانە مرۆیییەکان و پێشێلکردنی مافی ئافرەتان، کێشەکانی ئەفریقا و بەتایبەتی پرسی تیرۆر، پەیوەندییەکانی وڵاتانی ڕۆژاوا و ڕۆژهەڵات، دۆخی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، دۆخی ناوخۆی بێلاڕووس، گۆڕانکاریی هێزەکان لە زەریای هیندی- ئارام، داهاتووی زیرەکیی دەستکرد و ڕووبەڕووبوونەوەی پەتای کۆڕۆنا و هاوشێوەکانی، پرسی ئەفغانستان و کاریگەرییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا و کۆچ و پەنابەران، لە گرنگترین تەوەرەکانی کۆنفڕانسەکە بوون.

ده‌توانین بڵێین پرس و بابه‌ته‌كان به‌ شێوه‌یه‌كی زۆر ئاڵۆز پێكه‌وه‌ گرێ دراون، بەتایبەت ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست له‌ چه‌قی ئه‌م گۆڕانكاری و نیگه‌رانییه‌ ئاسایشی-ستراتیژییانه‌دایه‌. له‌م نێوه‌نده‌دا كورد به‌گشتی و هه‌رێمی كوردستان به‌تایبه‌ت، له‌ هاوكێشه‌ سیاسییه‌كانی وڵاتانی ناوچه‌كه‌ وه‌كوو ئه‌كته‌ر و بكه‌رێكی سه‌روو-نه‌ته‌وه‌یی ده‌ركه‌وتووه‌. ئه‌وه‌ی جێگه‌ی سه‌ر‌نجه،‌ شاندی هه‌رێم و به‌غدا به‌جیا به‌شدار بوونە و ئه‌م خاڵه،‌ ده‌ربڕی ڕاستییه‌كه‌ كه‌ تا ئێستا له‌ عێراق لانی كه‌م دوو ئه‌كته‌ر (كورد و حكوومه‌تی ناوه‌ندی) هه‌ن كه‌ له‌ هاوكێشه‌كاندا له‌وانه‌یه‌ دوو ڕۆڵ، پێگه‌، ئه‌جێندا و به‌رنامه‌ی كاری جیاوازیشیان هه‌بێت.

بۆ دیفاکتۆ-دەوڵەتی وەک هەرێمی کوردستان ئەو کۆنفڕانسانە چەندان جار گرنگترن. هەرێمی کوردستان پێویستی بە چالاکیی دیپلۆماسی هەیە لەگەڵ دونیای دەرەوەدا، بەتایبەت لەگەڵ وڵاتانی بڕیاربەدەست و بەهێزی ڕۆژاوا، چونکە فاکتەرێکی سەرەکیی مانەوەی هەرێمی کوردستان، پەیوەستە بە پاڵپشتیی نێودەوڵەتی، بەتایبەتیش پاڵپشتیی وڵاتانی ڕۆژاوا. نابێت لەبیرمان بچێت کە ئەم کۆنفڕانسە هاوشێوەی کلابێکی وڵاتانی ڕۆژاوایییە؛ هەروەک نوێنەری وەزارەتی دەرەوەی ڕووسیا گوتی کە، کۆنفڕانسی ساڵانەی میونشن بووەتە شوێنێک بۆ گردبوونەوی وڵاتە ڕۆژاوایییەکان (Transatlantic Forum). بەشداریکردنی هەرێمی کوردستانیش دەچێتە خانەی ئەو پەرۆشی و ڕوانگەیەی کە وڵاتانی ڕۆژاوا بۆ پرسە جیهانییەکان هەیانە، بەتایبەتیش نەزمی جیهانی (world order) و پرسە ئاسایشییەکان.

بەم پێیەیش هه‌ر جۆره‌ هاوكێشه‌یه‌كی ستراتیژی له‌ ناوچه‌كه‌ له‌لایه‌ن ده‌وڵه‌تانی ناوچه‌یی و سه‌رووناوچه‌یی، شوێندانه‌ریی له‌سه‌ر پێگه‌ و ڕۆڵ و داهاتووی كورد ده‌بێت و، له ‌لایه‌كی تریشه‌وه‌ كورد كاریگه‌ری و شوێندانه‌رییشی له‌سه‌ر هاوكێشه ستراتیژییه‌كانی‌ هه‌رێمی له‌ ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاستدا ده‌بێت. لێدوان و گۆڕانكاری و جموجۆڵه‌ دیپلۆماسییه‌كانی به‌رپرسانی باڵای وڵاتانی ناوچه‌كه‌ له‌م دوایییه‌دا له‌ كۆنفڕانسی ئاسایشیی میونشن، هێما و ده‌ربڕی گۆڕانكارییه‌ له‌‌ هاوكێشه‌‌ سیاسی و ستراتیژییه‌كانی وڵاتانی ناوچه‌كه‌دا‌. كوردیش وه‌كوو ئه‌كته‌رێكی ناده‌وڵه‌تی، له‌وانه‌یه‌ زیاتر له ‌جاران گرنگیی پێ دراوه‌ و خۆیشی ڕۆڵی بینیوه‌. پرسه‌كانی ئاسایش، چه‌قی ئه‌م ڕۆڵبینینه‌ بوونه‌.

بۆیە یەکێک لەو گۆڕانکارییانەی کە لە چوارچێوەی سیسته‌می نێودەوڵەتی و هەرێمیدا ڕووی داوە، بریتییە لە فراوانبوونی ڕۆڵی ئەکتەر و هێزە هەرێمییەکان لە لایەک و، هەروەها هێزە نا-دەوڵەتییەکانیش لە لایەکەی ترەوە. لەم چەند ساڵەی دواییدا، بەتایبەت لە دوای ٢٠١٤، هێزە هەرێمییەکان (regional powers)ی وەک ئیسڕائیل و تورکیا و ئێران و سعوودیا و وڵاتانی کەنداو، ڕۆڵێکی جەمسەری دەگێڕن لە دیزاینکردنی هاوسەنگیی هێز و ئاسایش لە ڕۆژهەڵاتی نزیکدا (Levant). لە بەرامبەریشدا دەوڵەتێكی دیفاکتۆی وه‌ك هەرێمی کوردستان لەم چەند ساڵەی دواییدا ڕۆڵێکی سەرەکیی بینیوە لە پاراستنی ئاسایشی نێودەوڵەتی لە ڕێگه‌ی  جەنگی دژی داعش و بەگشتی جه‌نگی دژەتیرۆرەوە. هەرێمی کوردستان لە دوای ٢٠١٤ بەشێکی سەرەکی بووە لە دابینکردنی ئاسایشی جیهانی؛ ئەو پاڵپشتی و هاوکارییە نێودەوڵەتییەی تا ئێستایش هەیە بۆ هەرێمی کوردستان، پەیوەندیی بەو ڕایەڵە ئاسایشییەوە هەیە کە هەرێم لەگەڵ سیسته‌می جیهانی و وڵاتانی ڕۆژاوادا هەیەتی. وەک سەرۆکی هەرێمیش ئاماژەی پێ دا، بەشێکی زۆری گفتوگۆکانی شاندی هەرێم لەگەڵ وڵاتانی ڕۆژاوا، تایبەت بووە بە دژایەتیکردنی تیرۆر و شەری داعش.

كۆنفڕانسی ئاسایشیی میونشن یه‌كێك له‌و ڕووداوه‌ گرنگانه‌ بوو كه‌ هه‌رێمی كوردستان به‌ سه‌رۆكایه‌تیی نێچیرڤان بارزانی، تێیدا به‌شدار بوو. ئه‌م كۆنفڕانسه‌ ئاماژه‌یه‌ك بوو بۆ نیگه‌رانیی ده‌وڵه‌تان، هه‌روه‌ها پرس و بابه‌ته‌ هه‌ستیاره‌ ئاسایشییه‌كان؛ له ‌لایه‌كی تره‌وه‌ دابه‌شكردنه‌وه‌ی ڕۆڵ و پێگه‌ و گۆڕانگارییه‌ چاوه‌ڕوانكراوه‌كان له‌ ئاستی هه‌رێمی و نێوده‌وڵه‌تیدا.

ئەوەی کە سەرنجراکێش بوو ئەوەیە کە نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان، کۆبوونەوەی یەکەمی لە کۆنفڕانسی میونشن لەگەڵ پۆڵ ڕيچارد گالاگێر، وەزیری دەرەوەی ڤاتیکان بوو. بەپێی ڕاگەیه‌نراوی سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستان، له‌ كۆبوونه‌وه‌ی سەرۆکی هەرێمی کوردستان و وەزیری دەرەوەی ڤاتیکان، دوايين پێشهاته‌ سياسى و ئه‌منييه‌كانى عێراق، پرۆسه‌ى سياسى، دۆخى پێكهاته‌كان، په‌يوه‌ندييه‌كانى نێوان هه‌ردوو لا، دوايين سه‌ردانى قه‌داسه‌تى پاپا بۆ عێراق و هه‌رێمى كوردستان، ڕه‌وشى ئاواره‌ و په‌نابه‌ران له‌ هه‌رێمى كوردستان و دۆخى ده‌شتى نه‌ينه‌وا و شنگال تاوتوێ كران. هەر ئەمەیش ڕەهەندێکی تری گرنگی سیاسەتی هەرێمی کوردستان، کە لە ڕووی پرسی پێکەوەژیان و فرەیی لە هەرێمی کوردستان جێگەی بایەخی وڵاتانە، ئاشکرا دەکات.

هه‌ينى 2022/2/18، کۆبوونەوەی نێچيرڤان بارزانى، سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان له‌گه‌ڵ پۆڵ ڕيچارد گالاگێر وه‌زيرى ده‌ره‌وه‌ى ڤاتيكان

پێگە و دیپلۆماسیی هەرێمی کوردستان لە ئاستی هەرێمایەتی

ڕاستییەکەی، هه‌رێمی كوردستان و پێگه‌ی جیۆپۆلیتیكی كورد وا ده‌كات كه‌، له‌ چه‌قی گۆڕانكارییه‌كاندا بێت. ئاسایشی ناوچه‌كه‌ له ‌لایه‌ك له ڕێگه‌ی بكه‌رایه‌تیی كورد و  له ‌لایه‌كی تره‌وه‌ له ڕێگه‌ی  دروستكردنی به‌ربه‌ست و پچڕاندنی هێڵه‌كانی په‌یوه‌ندی و گه‌یاندنی وڵاتانی ناوچه‌كه‌، دابین ده‌بێت. عێراقیش له‌م ستراتیژییه‌ نوێیه‌دا كلیلی هاوسه‌نگی و ئاڵوگۆڕ و گۆڕانكاری و هاوكێشه‌كانه‌. هەر بۆیە، لە ئاستی هەرێمایەتیدا نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان، لەگەڵ خولوسی ئاکار، وەزیری بەرگریی تورکیا و حوسێن ئەمیر عەبدوڵڵاهیان، وەزیری دەرەوەی ئێران، لە پەراوێزی کۆنفڕانسی ئاسایشیی میونشن کۆ بوونەوە. هەر ئەمەیش دەرخەری ئەوەیە کە هەرێمی کوردستان دەتوانێت لە پرس و بابەتەکانی پەیوەست بە ناوچەکە ڕۆڵی هەبێت و لە چوارچێوەی گرتنەبەری سیاسەتی هاوسەنگیی ئەرێنی لە نێوان ئەکتەرە ڕکابەر و تەنانەت دژبەیەکەکانیشدا به‌شدار بێت.

لە ئاستی هەرێمییشدا، هەرێمی کوردستان ئێستا لە پەیوەندییه‌کی باشدایە لەگەڵ هێزە هەرێمییەکانی ناوچەکه‌دا؛ بەتایبەت ئەو هێزە هەرێمییانەی کە بەشێکن لە چوارچێوەی ئاسایش و سیاسەتەکانی ڕۆژاوا لە ناوچەکەدا. لە چەند ساڵی ڕابردوودا هەرێمی کوردستان هەوڵی داوە پەیوەندییەکانی لەگەڵ بەشێک لە وڵاتانی کاریگەری عەرەبیی ناوچەکە پەرە پێ بدات؛ لەوانەیش سعوودیا، قەتەر و ئیمارات.

ئەم پەیوەندییە هەرێمییانە گوزارشت لە ڕەزامەندیی سیاسەتی ئەو وڵاتە هەرێمییانە دەکەن بەرامبەر بە هەرێمی کوردستان. بە واتایەکی تر، هەرێمی کوردستان سەرەڕای ئەو ژینگە سەختە هەرێمییەی کە لە ناوچەکەدا هەیەتی، بەڵام توانیویەتی خۆی لەگەڵ ئەو هێزانەدا بگونجێنێت؛ ئەمە دیدگه‌ و ڕوانینی زیرەکانەی پێویستە و لەخۆوە دروست نابێت.  هەر یەکە لە ئێران و تورکیایش بە حوکمی ئەو کاریگەرییە سیاسی و جیۆپۆلۆتیکییەی لەسەر هەرێمی کوردستان هەیانە، هەمیشە هەرێم هەوڵی داوە پەیوەندییەکی بەهێزی لەگەڵ ئەم دوو وڵاتە هەبێت.

هه‌ينى 2022/2/18، کۆبوونەوەی نێچيرڤان بارزانى، سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان له‌گه‌ڵ محه‌مه‌د بن عه‌بدولڕه‌حمان ئال سانى، جێگرى سه‌رۆكوه‌زيران و ‌وه‌زيرى ده‌ره‌وه‌ى قه‌ته‌ر

هەر بۆیە نێچيرڤان بارزانى، سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان، له‌گه‌ڵ محه‌ممه‌د بن عه‌بدولڕه‌حمان ئال سانى، ‌جێگری سه‌رۆکوه‌زیران و وه‌زيرى ده‌ره‌وه‌ى قه‌ته‌ر و ئه‌يمه‌ن ئه‌لسه‌فه‌دى، جێگرى سه‌رۆكوه‌زيران و وه‌زيرى ده‌ره‌وه‌ى ئوردن و فەیسەڵ فەرحان، وەزیری دەرەوەی سعوودیا و سوڵتان ئه‌حمه‌د ئه‌لجابر، وه‌زيرى پيشه‌سازى و ته‌كنه‌لۆژياى پێشكه‌وتووى ئيمارات و نەجیب میقاتی، سەرۆکوەزیرانی لوبنان کۆ بووەوە. ئەمەیش دەتوانێت لە لایەک کاریگەری لەسەر بەرەوپێشچوونی پەیوەندییەکانی هەرێمی کوردستان و وڵاتانی ناوچەکە لە بوارە جۆراوجۆرەکاندا هەبێت و، لە لایەکی تریشەوە دەتوانێت لە هاوکێشەکانی عێراق ڕۆڵ و پێگەی هەرێمی کوردستان بەرز بکاتەوە؛ چونکە لە لایەک هەرێمی کوردستان لەژێر گوشاری ناڕاستەوخۆی تورکیادایە سەبارەت بە چالاکییەکانی پەکەکە و لە لایەکی تریشەوە لەژێر گوشاری ئێران و شیعەکانی لایەنگریدایە سەبارەت بە بەشدارییان و پێکهێنانی حکوومەتی نوێی عێراق لە پاش هەڵبژاردنەکانی ١٠-١٠-٢٠٢١. جگە لەمانەیش، بڕیاری دادگای فیدڕاڵ سەبارەت بە یاسای نەوت و غازی هەرێمی کوردستان و گرێبەستەکانی کۆمپانیاکانی ئەم بوارە، پێویستی دانوستان و دۆزینەوەی پاڵپشتیی نێودەوڵه‌تی بۆ حکوومەتی هەرێمی کوردستان لەم کەرتەدا، گرنگی و نرخی ئەم چالاکییە دیپلۆماسییانە چەندقات دەکاتەوە. بۆیە ئەم کۆنفڕانسە دەرفەتێکی زێڕین بوو بۆ هەرێمی کوردستان کە لە کەمترین ماوەدا زیاترین چالاکیی دیپلۆماسیی هەبێت؛ چونکە پرس و هاوکێشەکانی ناوخۆیی و دەرەکیی عێراق، ئیمتیدادی هەرێمایەتی و تەنانەت نێودەوڵەتییان هەیە و تەنانەت لایەنە سیاسییەکان لەژێر کاریگەریی ئەجێندای وڵاتاندان. بۆیە ئەمە دەرفەتێکە کە هەرێمی کوردستان بتوانێت لە ڕێگەی ئەو ئەکتەرانەوە کە کاریگەرییان لەسەر عێراق هەیە، بچێتەوە ناو ئەو هاوکێشە ناوخۆیییانە.

هه‌ينى 2022/2/18، کۆبوونەوەی نێچيرڤان بارزانى، سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان له‌گه‌ڵ نه‌جيب ميقاتى، سه‌رۆكوه‌زيرانى لوبنان

پێگەی هەرێمی کوردستان لە ئاستی نێودەوڵەتی

بۆ وڵاتانی ئەوروپی گرنگە کە لە ڕێگەی ئەکتەرە هەرێمییە نا-دەوڵەتییەکان سەقامگیری لە ناوخۆی وڵاتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەستەبەر بکەن و جگە لەمانەیش، بتوانن هەم جەنگی دژی تیرۆر بەبێ تێوەگلانی ڕاستەوخۆ بەڕێوە بەرن و هەمیش لەم ڕێگەیەوە بتوانن ڕێگە لە دروستبوونی شەپۆلێکی تری کۆچ و پەنابەر بۆ وڵاتانی ئەوروپی بگرن؛ ئەمە سەرەڕای ئەوەی کە پرسەکانی ئاسایشی وزە و دیموکراسی و پێکەوەژیان و پاراستنی مافی مرۆڤ بۆ ئەو وڵاتانە گرنگیی تایبەتی هەیە. بۆیە لە ئاستی نێودەوڵەتیدا نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان، لە پەراوێزی کۆنفڕانسی ئاسايشیى ميونشندا له‌گه‌ڵ مارگريتيس شيناس، جێگرى سه‌رۆكى كۆمیسيۆنى ئه‌وروپا و ژان ئيڤ لودريان، وه‌زيرى ده‌ره‌وه‌ى فه‌ره‌نسا و سۆفى ويڵمێز، جێگرى سه‌رۆكوه‌زيران و وه‌زيرى ده‌ره‌وه‌ى به‌لجيكا و لۆرێنزۆ گوێرينى، وه‌زيرى به‌رگريى ئيتاڵيا و ئاند ليندى، وه‌زيرى ده‌ره‌وه‌ى سوێد و مێرسيا گيۆنا، جێگرى سكرتێرى گشتيى ناتۆ كۆ بووه‌وه‌.

هەروەها بەو پێیەی کە ئەم کۆنفڕانسە لە ئەڵمانیا بەڕێوە دەچێت و ئەڵمانیایش گرنگییەکی زۆر بە پرسە ئاسایشییەکانی ناوچەکە دەدات و، لە لایەکی تریشەوە ئەڵمانیا تاوەکوو ئێستا یارمەتیی هێزەکانی پێشمەرگە دەدات لە جەنگی دژی داعش و، پرسەکانی کۆچ بۆ ئەم وڵاتە گرنگییەکی ئاسایشیی هەیە، وەڤدی هەرێمی کوردستان بە سەرۆکایەتیی سەرۆکی هەرێمی کوردستان زۆرترین گرنگییان لەلایەن ئەم وڵاتە پێ دراوە. بۆ نموونە، نێچيرڤان بارزانى، سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان دیداری له‌گه‌ڵ كلاوديا ڕۆت، وه‌زيرى ده‌وڵه‌تى ئه‌ڵمانى بۆ كاروبارى كه‌لتوور و ميديا و  تۆماس هيتشله‌ر، وه‌زيرى ده‌وڵه‌ت له‌ وه‌زاره‌تى به‌رگرى و نيلز ئه‌نين، وه‌زيرى ده‌وڵه‌ت بۆ هاريكاريى ئابوورى و گه‌شه‌پێدانى ئه‌ڵمانيا و نیڵس شمید، گوتەبێژی لیژنەی کاروباری دەرەوەی پەرلەمانی ئەڵمانیا؛ هەروەها لەگەڵ ئومێد نووريپوور، هاوسه‌رۆكى پارتى سه‌وزى ئه‌ڵمانيا و ئه‌ندامى ليژنه‌ى كاروبارى ده‌ره‌وه‌ى په‌رله‌مانى ئه‌ڵمانيا كۆ بووه‌وه‌. هەر لەم چوارچێوەیەدا سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان چاوى به‌ به‌ڕێز تۆمارس ئه‌رندل، سه‌رۆكى ليژنه‌ى كاروبارى ده‌ره‌وه‌ى په‌رله‌مانى ئه‌ڵمانيا و ژماره‌يه‌ك له‌ ئه‌ندامانى گرووپى په‌رله‌مانته‌رانى CDU و CSU كه‌وت.

شه‌ممه‌ 2022/2/19، کۆبوونەوەی نێچيرڤان بارزانى، سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان، له‌گه‌ڵ مێرسيا گيۆنا جێگرى سكرتێرى گشتيى هاوپه‌يمانيى باكوورى ئاتلانتيك (ناتۆ)

جگە لەمانەیش نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان له‌گه‌ڵ ئيليسا سلۆتكين، نوێنه‌ر و ئه‌ندامى كۆميته‌ى هێزه سه‌ربازييه‌كان له‌ كۆنگرێسى ئه‌مريكا، كۆ بووه‌وه‌. پاشان نێچيرڤان بارزانى، سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان و مه‌سروور بارزانى، سه‌رۆكوه‌زيرانى هه‌رێمى كوردستان، بەهاوبەشی له‌گه‌ڵ شاندێکی باڵاى کۆنگرێسمانەکانی ئه‌مريكا بە سەرۆکایەتيی لیندسی گراهام کۆ بوونەوە.

هەروەها نێچيرڤان بارزانى، سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان، له‌گه‌ڵ سوبراهمانيام جايشانكار، وه‌زيرى ده‌ره‌وه‌ى هیندستان كۆ بووه‌وه‌. بە پێیەی کە لە هەرێمی کوردستاندا ڕێژە و ژمارەیەکی زۆر لە هاووڵاتیانی ئەو وڵاتە بوونیان هەیە و ئەو وڵاتەیش لە ڕووی سیاسی و ئابوورییەوە پێگەیەی بەهێزی لە گۆڕەپانی نێودەوڵه‌تی هەیە، دەتواندرێت ئەم پەیوەندییە لە بوارە جۆراوجۆرەکانەوە پەرەی پێ بدرێت کە لە قازانجی هەرێمی کوردستاندایە.

تەنانەت بەهۆی گرنگیی پێگە و ڕۆڵی ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکان به‌ڕێزان نێچيرڤان بارزانى، سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان و مه‌سروور بارزانى، سه‌رۆكوه‌زيرانى هه‌رێمى كوردستان، له‌گه‌ڵ به‌ڕێز ئه‌نتۆنيۆ گۆتێرێس، سكرتێرى گشتيى نه‌ته‌وه‌ يه‌كگرتووه‌كان كۆ بوونه‌وه‌. ئەمەیش دەتوانێت دەرفەتێکی باش بێت، بەو پێیەی کە تاوەکوو ئێستا یۆنامی ڕۆڵێکی گەورەی لە عێراق هەیە و تەنانەت ئەم چەشنە لە چالاکییانە دەتوانێت وەکوو دۆزینەوەی دەرچەیەکیش بێت بۆ چارەسەرکردنی ئەو پرسانەی کە جێگەی ناکۆکیی نێوان هەولێر و بەغدان لە ڕێگەی وڵاتانی ئەنجومەنی ئاسایشەوە؛ چونکە بۆ نەتەوە یەکگرتووەکان سەقامگیریی وڵاتان و بەتایبەتی عێراق کە لە زۆربەی پرسەکانی سیاسی و ئابووری و ئاسایشیی ئەو وڵاتە لە پاش ساڵی ٢٠٠٣وە بەشدار بووە، گرنگ و هەستیارە. هەرێمی کوردستانیش وەکوو کیانێکی دەستووری، ڕۆڵی سەرەکیی لەو سەقامگیرییەدا هەبووە. بۆیە وەرگرتنی پاڵپشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان دەتوانێت هەم پێگەی کوردستان بەرز بکاتەوە و هەمیش نەتەوە یەکگرتووەکان وەکوو لایەنێکی ناوبژیوان لە نێوان هەولێر و بەغدا ڕۆڵ ببینێت. هەروەها هەرێمی کوردستان چ لە ڕووی سیاسەتی سەرەکیی خۆی و بوون بە پەناگەیەکی ئارام بۆ پەنابەر و ئاوارەکان و چ لە ڕووی پێکەوەژیانی ئاشتییانە، پێویستی بە هاوکاریی ئه‌و ڕێکخراوە نێودەوڵەتییە هەیە. بۆیە کۆبوونەوەی نێچيرڤان بارزانى، سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان له‌گه‌ڵ پيته‌ر ماورێر، سه‌رۆكى خاچى سوورى نێوده‌وڵه‌تى، لەم ڕوانگەیەوە گرنگیی تایبەتی هەیە.

هه‌ينى 2022/2/18، کۆبوونەوەی نێچيرڤان بارزانى، سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان و مه‌سروور بارزانى، سه‌رۆكوه‌زيرانى هه‌رێمى كوردستان، له‌گه‌ڵ ئه‌نتۆنيۆ گۆتێرێس، سكرتێرى گشتيى نه‌ته‌وه‌ يه‌كگرتووه‌كان

کۆبەند

ڕاستییەکەی، ئەو کۆبوونەوە و دیدارانە بۆ هەرێمێکی نا-دەوڵەتیی سەر بە وڵاتێکی وەک عێراق جێگه‌ی بەرزنرخاندنە. هەڵبەتە نابێت ئەوەیش لەبیر بکەین کە پێگە و کاراکتەری خۆدی سەرۆکی هەرێمی کوردستان، چ لەو کاتەی سەرۆکی حکوومەت بوو، چ لە ئێستایشدا وەک سەرۆکی هەرێم، ڕۆڵێکی کاریگەری هه‌بووه‌ لە دروستکردنی ئەو پەیوەندییە سیاسی و ئابوورییانەدا؛ چونکە لە چوارچێوەی هەرێمی کوردستاندا دەرفەتەکان ئەوەندە لەبار نین وەک ئەوەی بۆ عێراق لەبارن. بۆیە بەشێک لەو پرۆفایلە دیپلۆماسییە دەوڵەمەندەی کە ئێستا لە نێوان هەرێمی کوردستان و دونیای دەرەوەدا جۆرێک لە متمانەی دروست کردووە، دەگەڕێتەوە بۆ خودی کەسایەتیی جێگەی متمانە و نەرم و میانڕەوانە و سەرکردایەتیی بەڕێز نێچیرڤان بارزانی.

لەم چوارچێوەیەدا دەتوانین بڵێین، بۆ ئەوەی هەرێمی کوردستان بەردەوام بێت لە پەیوەندی لەگەڵ ڕۆژاوا و سەکۆ دیپلۆماسی-ئاسایشییەکانی جیهان، پێویستە بەردەوام چاوێکی لەسەر ناوخۆ بێت؛ بەتایبەت لە ڕووی گەشەسەندنی سیاسی-ئابوورییەوە. چاکسازی و بەدامەزراوەییکردنی دەزگه‌کانی حکوومەت و پەرلەمان و دادوەری، بەشێکی گرنگی ئەو پڕۆسەیەن. لە هەموویشی گرنگتر، یەکخستنەوە و بەدامەزراوەییکردنی هێزەکانی پێشمەرگەیە. لە ئێستادا پێشمەرگە لە سیاسەتی وڵاتانی ڕۆژاوا و پەیوەندییەکانیان لەگەڵ هەرێمی کوردستاندا ڕۆڵێکی جەمسەری دەبینێت؛ چونکە ئێستا ئێمە تەنیا ئەو بوارەمان هەیە کە بتوانین یارمەتیی وڵاتانی ڕۆژاوا بدەین؛ لە بەرامبەریشدا ئەوان بەشدار دەبن لە پاراستنی ئاسایشی هەرێم و هاوکاریکردنی ئابووری و سیاسی بۆ هەرێمی کوردستان. تەوەرێکی تری هەرە گرنگ ئەوەیە کە، ئێمە لە ڕووی ئابوورییەوە بتوانین هەرێمی کوردستان بخەینە سەرپێ، بۆ ئەوەی لە ئاییندەییەکی نزیکدا بتوانێت بەبێ هاوکاریی دارایی و ئابووریی عێراق و وڵاتانی ڕۆژاوا خۆی لەسەرپێ ڕابگرێت؛ چونکە ئەم پشتیوانییە سیاسی و دارایییەی کە هەیە، چ لە عێراق و چ لە وڵاتانی ڕۆژاوایش، تاسەر نییە و ڕۆژێک دێت کۆتایی بێت!