(شرۆڤەی نامەکەی سەرۆک بایدن بۆ سەرۆکی هەرێمی کوردستان)

پێنووس

لە ڕێکەوتی 2022/3/30 سەرۆک نێچيرڤان بارزانى، سه‌رۆكى هه‌رێمى ‏كوردستان، لە ڕێگەی ماتیو تولەر، باڵیۆزی ئەمریکاوه لە عێراق، نامه‌يه‌كى له‌ به‌ڕێز جۆ بايدن، سه‌رۆكى وڵاته‌ يه‌كگرتووه‌كانى ئه‌مريكاوه‌ ‏پێ گه‌يشت.‏ لە نامەکەدا سه‌رۆك بايدن هێرشه‌ مووشه‌كييه‌كه‌ى سه‌ر هه‌ولێرى سه‌ركۆنه‌ كردووه‌ و ‏ستايشى خۆى بۆ هه‌ماهه‌نگيى پته‌و و دوورودرێژى هه‌رێمى كوردستان و ئه‌مريكا ‏نيشان داوه‌؛ هه‌روه‌ها پابه‌نديى ئه‌مريكاى به‌ به‌رده‌واميى پشتگيريى هێزه‌ ‏ئه‌منييه‌كانى عيراق و پێشمه‌رگه‌، دووپات كردووه‌ته‌وه‌.‏

بەپێی ڕاگەیەنراوی سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستان: "له‌ نامه‌كه‌يدا جۆ بايدن جه‌ختى كردووەته‌وه‌ کە هه‌رێمى كوردستان هاوبه‌شێكى ‏گرنگى ئه‌مريكايه‌ و پابه‌نديى به‌رده‌وام و دوورمه‌وداى وڵاته‌كه‌ى به‌ ئارامى و ‏سه‌قامگيريى عێراق و هه‌رێمى كوردستان ده‌ربڕيوه‌."[1]

لە ڕووداوێکی سەرنجڕاکێشیشدا، لە هەمان ڕۆژ و بۆ نیشاندانی جددییەتی ئەمریکا، وەزارەتی گەنجینەی ئەمریکا لە ڕاگەیەنراوێکدا دەڵێت، لە بەرامبەر هێرشە مووشەکییە بالیستییەکەی 13ی ئەم مانگەی ئێران بۆ سەر هەولێر، هێرشی مووشەکیی حووسییەکان بۆ سەر کۆمپانیای ئارامکۆی سعوودیا، کە بە گوتەی خۆی بە "پاڵپشتیی ئێران کراوە"، هەروەها هێرشەکانی دیکەی حووسییەکان بۆ سەر سعوودیا و ئیمارات، محەممەد عەلی حوسێنی و تۆڕی کۆمپانیاکانی "جستار صنعت دلیجان"، "صنعتی عمرانی پارس بنای صدر"، "سایه بان سپهر دلیجان" و "سینا کامپوزیت دلیجان"ی خستووەتە لیستی سزاکانی. ئەمە لە کاتێکدایە کە دانوستانەکانی نوێکردنەوەی ڕێککەوتنی ئەتۆمی لە نێوان ئێران و وڵاتانی ٤+١ و بەناڕاستەوخۆ لەگەڵ ئەمریکا بەردەوامە و مەرجی سەرەکییش لەلایەن ئێرانەوە ئەمەیە کە ئەمریکا سزا و ئابڵووقەکانی سەر ئێران لا ببات و تەنانەت سوپای پاسدارن لە لیستی ڕێکخراوە تیرۆریستییە بیانییەکانی ئەمریکا دەربهێنێت. بەپێى بەیاننامەیەکى وەزارەتى گەنجینەی ئەمریکا، ئۆفیسى کۆنتڕۆڵى دارایییە دەرەکییەکانى گەنجینەی ئەمریکا (ئۆفێک)[2]، محەمەد عەلى حوسێنیى بەهۆى پەیوەندییەکانى لەگەڵ ڕێکخراوى جیهادى سەربەخۆییی سوپاى پاسدارانى کۆماری ئیسلامی خستووەتە لیستى گەمارۆکانى ئەمریکاوە.[3]

نێچيرڤان بارزانى، سه‌رۆكى هه‌رێمى ‏كوردستان و ماتيو توله‌ر باڵيۆزى ئه‌مريكا له‌ عيراق

وەرچەرخان لە هەڵوێست و سیاسەتی ئەمریکا

ئەم نامەیەی سەرۆکی ئەمریکا بۆ سەرۆکی هەرێمی کوردستان و ئەو سزا و گەمارۆ نوێیانەی ئەمریکا، دەربڕی هەڵوێستێکی نوێی ئەمریکایە لە هەمبەر گۆڕانکارییەکانی ئەم دوایییەی جیهان و ناوچەکە؛ لە لایەک ئەمریکا سەرقاڵی سزادان و گەمارۆخستنەسەر و کۆنترۆڵکردنی ڕووسیایە بەهۆی جەنگی ڕووسیا و ئۆکراینا و، لە لایەکی تریشەوە خەریکی هەڵگرتنی سزاکانی ئێران و بەئەنجامگەیاندنی دانوستانە ئەتۆمییەکانە لەگەڵ ئێران بە مەبەستی پڕژانە سەر ڕووبەڕووبوونەوەی هەڕەشە و مەترسییە گەورەترەکان، بەتایبەتی لە ئێستادا کاروباری ڕووسیا و چین. بەڵام ئەم سەرقاڵییەی ئەمریکا و هەوڵدان بۆ دوورخستنەوەی ئێران لە ڕووسیا و چین لە ڕێگەی هەڵگرتنی سزاکان و لادانی گەمارۆکانی سەر کەرتی وزەی ئێران بە ئامانجی خستنەبازاڕی بەرهەمەکانی نەوت و گازی ئێران وەکوو جێگرەوەیەک بۆ وزەی ڕووسیا یاخود لانی کەم ڕێگری لە بەرزبوونەوەی نرخی نەوت و گاز لە ئاستی جیهانی وای کردووە کە، ئێران خوێندنەوەیەکی نوێ بۆ بارودۆخەکە بکات و پێی وابێت کە ئەمریکا بەهۆی پێویستی بە وزەی ئێران و چارەسەرکردنی کێشەی ئەتۆمیی ئەو وڵاتە ناتوانێت یاخود نایەوێت وەڵامی ئێران بداتەوە و، ئەمەیش دەرفەتە بۆ سوپای پاسداران کە گوشارەکانی زیاتر بکات و بەتەواوی بەسەر هاوکێشە نوێیەکانی ناوچەکەدا زاڵ بێت.

لەم چوارچێوەیەدایە ئەم سیاسەت و هەڵوێستەی ئەمریکا و نامەکەی جۆ بایدن بۆ سەرۆکی هەرێمی کوردستان گرنگیی تایبەتی هەیە و، دەتوانین بڵێین کە پاشگەزبوونەوەیە لە فەرامۆشکردنی هەوپەیمانەکانی لە ڕۆژهەڵاتی ناوین، بەتایبەت کە هێرشە مووشەکییەکانی ئێران بۆ سەر هەرێمی کوردستان نیگەرانیی زۆری لای سەرکردایەتیی سیاسیی هەرێم دروست کرد؛ ئەم پەیامە لە هەمان کاتدا دەڕبری گرتنەبەری ستراتیژییەتێکی نوێی ئەمریکایە لە ناوچەکەدا لە بەرامبەر نەیارەکانی بە مەبەستی پاراستنی هاوپەیمان و دۆستەکانی. جێگەی ئاماژەیە کە لە ماوەی ڕابردوودا سیاسەت و هەڵوێستەکانی ئەمریکا لە ناوچەکە، بووە هۆی ناڕەزایەتی و دوورکەوتنەوەی وڵاتانی کەنداو، بەتایبەتی سعوودیا و ئیمارات و تەنانەت ئیسرائیل.

هەر بۆیە ئەو وڵاتانە هەڵوێستێکی پارێزگارانەیان لە بەرامبەر ڕووسیا هەبوو و تەنانەت وەڵامی داواکارییەکانی ئەمریکایان سەبارەت بە بەرزکردنەوەی ئاستی خستنەبازاڕ و ڕێژەی بەرهەمهێنانی نەوت نەدایەوە، چونکە ئەم بابەتە بۆ ئەمریکا و ئەوروپییەکان لە ڕووی ئاسایشی وزەوە هەستیار و تەنانەت مەترسیداریشە و، ڕووسیا لەم ڕێگەیەوە توانیویەتی مەودا و سنووری جووڵە و کاردانەوەی ئەمریکا و ئەوروپا لە دژی خۆی کۆنترۆڵ بکات بەهۆی بەرزبوونەوەی نرخی سووتەمەنی و درووستبوونی ناڕەزایەتی لە ناوخۆی ئەمریکا لە دژی ئیدارەی بایدن. هەروەها ڕووسیا کاریگەریی گەمارۆ و سزاکانی لاواز کردووە چونکە تاوەکوو ئێستا وڵاتانی ئەوروپی ناچارن کە گاز و نەوتی ڕووسیا هاوردە بکەن و گرێدراوی سیاسەتەکانی وزەی ڕووسیان و، لە هەمان کاتیشدا بەرزبوونەوەی نرخەکەیشی لە زیانی ئابووریی ئەو وڵاتانە بووە کە لە پاش قەیرانی بڵاوبوونەوەی کۆڕۆناوە ئابووریی ئەو وڵاتانەی لاواز و گەشەی ئابوورییانی هێواش کردووە.

ئەم پێشهات و ڕووداوانە لە پاڵ مەترسیی ئەمریکا لەوەی کە وڵاتانی ناوچەکە بۆ پاراستنی خۆیان لە بەرامبەر هەڕەشەکانی ئێران زیاتر لە ڕووسیا و چین نزیک ببنەوە، وای کردووە کە ئەمریکا بە سیاسەتی خۆیدا بچێتەوە و ئاستێک لە پاڵپشتیی خۆی بۆ هاوپەیمانە ناوچەیییەکانی دووپات بکاتەوە. لەم نێوەندەیشدا هەرێمی کوردستان بەهۆی گوشارە سیاسییەکانی ئێران سەبارەت بە پێکهێنانی حکوومەت لە بەغدا و هێرش و هەڕەشە ڕاستەوخۆ سەربازییەکانی کۆماری ئیسلامی و نەبوونی کاردانەوەی گونجاوی ئەمریکا کەوتە مەترسییەوە. بۆیە ئەم گۆڕانکارییە بە وەرچەرخان دادەنرێت و دەتوانێت وەکوو گەرەنتییەک لە هەمبەر گوشار و هەڕەشەکانی ئێران دڵنیایی بداتە هەرێمی کوردستان لە بەردەوامبوون لەو ستراتیژییەی کە لە ڕووی سیاسی و وزەوە گرتوویەتییە بەر. هەرچەندە ئەم هەڵوێستەی ئەمریکا زۆر توند نییە، بەڵام دەتوانین گرنگی و پەیامی ئەم سیاسەتە نوێیەی ئەمریکا لە بەرامبەر هەرێمی کوردستان لەم خاڵانەدا کورت بکەینەوە:

١- ئەمە وەکوو دڵنیایییەک بوو بۆ هەرێمی کوردستان کە بەردەوام بێت لە سیاسەتی ئێستای لە عێراق و بەتایبەتی لە ڕووی پێکهێنانی حکوومەت و دوورکەوتنەوە لە بەرەی هێزەکانی سەر بە ئێران کە بە چوارچێوەی هەماهەنگی ناسراون.

٢- ئەم هەڵوێستە، پەیامی ڕاستەوخۆی دایە ئێران کە هەر هێرشێکی ڕاستەوخۆ بۆ سەر هەرێمی کوردستان یاخود هاوپەیمانەکانی ئەمریکا لە ناوچەکە، ئەوە ئەمریکا سەرەڕای جددیبوونی لە سەرکەوتنی دانوستانە ئەتۆمییەکان و گەیشتنە ڕێککەوتن لەگەڵ ئەو وڵاتە، بەڵام هەڕەشەکانی ئێران بێوەڵام ناهێڵێتەوە و ڕێگە نادات ئێران ببێتە مەترسی بۆ بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی.

٣- ئەم سیاسەتە، جۆرێکە لە گەرەنتیدان بە هەرێمی کوردستان کە بەردەوام بێت لە سیاسەتی خۆی سەبارەت بە پەرەپێدان و دەرهێنان و هەناردەکردنی نەوت و گازی خۆی بۆ بازارەکان؛ ئەمەیش بەهۆی ئەو قەیرانەی ئۆکراینا زیاتر پێگە و بایەخی هەرێمی کوردستان لە بازاڕە جیهانییەکانی وزە بۆ ئەمریکا و ئەوروپییەکان بەرز دەکاتەوە. لە ڕوانگەیەکی دیکەوە، ئەمریکا پەیامی دایە ئێران کە ناتوانێت بە ڕێگەی هەڕەشەی سەربازییەوە ڕێگری لە هەرێمی کوردستان بکات کە گازی خۆی هەناردەی بازاڕەکان بکات.

٤- ئەم نامەیە لە هەمان کاتیشدا بۆ ناوخۆی هەرێمی کوردستانیش گرنگە کە لەم ماوەیەی دواییدا هەڵوێست و سیاسەتی ئەمریکا بۆ پاراستنی هەرێمی کوردستان بە لاوازی لێک درایەوە و وا خوێندنەوەی بۆ کرا کە ئەمریکا عێراق جێ دێڵێت و هەرێمی کوردستان بەبێ پاڵپشتی دەمێنێتەوە و چیتر ئەمریکا خۆی لە کاروباری عێراق وەرنادات و  پرسەکانی هەرێمی کوردستان و عێراق گرنگیی جارانی بۆ ئەمریکا نەماوە.

٥- ئەم هەڵوێستەی ئەمریکا پەیامێکی ڕوونە بۆ گرووپەکانی لایەنگری ئێران لە عێراق، کە ئەگەر بیانەوێت هەمان سیاسەتی گوشاری سیاسی و هێڕشی سەربازی لە بەرامبەر هەرێمی کوردستان بگرنە بەر، ئەوە ڕووبەڕووی سزا و لەوانەیە کاردانەوەی توندتری ئەمریکا ببنەوە؛ ئەمەیش پێگەی هەرێمی کوردستان بەهێزتر دەکات.

٦- ئەم هەڵوێست و بڕیارەی ئیداری جۆ بایدن، پەیامێکیشە بۆ هاوپەیمانەکانی ئەمریکا لە ناوچەکەدا کە ڕێککەوتنی ئەتۆمی بە واتای ئەوە نایەت ئەمریکا ئەو وڵاتانە پشتگوێ دەخات و کاروباری ناوچەکە دەداتە دەست ئێران و لەم ڕێگەیشەوە ئێران بەسەر ناوچەکەدا زاڵ دەبێت و ئاسایشی وڵاتانی ناوچەکە دەکەوێتە مەترسییەوە؛ بەڵکوو لەم ڕێگەیەوە ئەمریکا هەم هۆشداریی دایە ئێران و هەمیش دڵنیاییی دایە وڵاتانی عەرەبی و ئیسرائیل کە ئەمریکا چاوپۆشی لە سیاسەتی تێکدەرانە و هێرشبەرانەی ئێران و لە بەرامبەریشدا ئاسایشی ئەو وڵاتانەی دۆست و هاوپەیمانی ئەمریکا لە ناوچەکەدا ناکات کە ئێستا بەهۆی پرسی نوێکردنەوەی ڕێککەوتنی ئەتۆمی لەگەڵ ئێران هەست بە مەترسی و پەراوێزکەوتن دەکەن.

کۆبەند

ئەم سیاسەت و هەڵوێستەی ئەمریکا، ئەو پەیامەی دایە لایەنەکانی ناوچەکە کە ڕێککەوتنی ئەتۆمی بە واتای جێهێشتنی ناوچەکە و پەراوێزخستنی هاوپەیمانەکانی نییە و، جگە لەمانەیش پەیامی دایە هەر یەکە لە چین و ڕووسیا و ئێران و گرووپە میلیشیایییە پرۆکسییەکانی کە بەرژەوەندییەکانی لە ناوچەکە و عێراق دەپارێزێت و گرنگی بە ئاسایشی هاوپەیمانەکانی دەدات. بۆیە بە شێویەکی گشتی ئەم بڕیارە سزادانەی ئیدارەی ئەمریکا و نامەکەی جۆ بایدن بۆ سەرۆکی هەرێمی کوردستان، پەیامێکی فرەڕەهەند و دڵنیایییە کە لە کات و دۆخێکی هەستیاردا دەرکراوە و دەتوانێت ئەو ڕەشبینییە بڕەوێنێتەوە کە لە ماوەی ڕابردوودا لە هەمبەر سیاسەتی ئەمریکا لە عێراق و ناوچەکەدا دروست ببوو. لە پاڵ ئەمانەیشدا، سەقامگیری و جێگیرییەک دەداتە بەردەوامیی سیاسەتی هەرێمی کوردستان لە گۆڕانکارییە چاوەڕوانکراو و تەنانەت پێشبینینەکراوەکانی سیاسی و ئاسایشی لە عێراق. تەنانەت ئەم نامەیە دەتوانێت پاڵپشتییەک بێت بۆ هەرێمی کوردستان لە بەغدا و، کاریگەری لەسەر قورساییی کورد و هاوسەنگی و پرۆسەی پێکهێنانی حکوومەت لە بەغدا دابنێت.

[1] -  ماڵپەری فەرمیی سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستان: سه‌رۆك نێچيرڤان بارزانى نامه‌يه‌كى له‌ سه‌رۆك بايدنه‌وه‌ پێده‌گات.

https://presidency.gov.krd/president-nechirvan-barzani-receives-a-letter-from-president-joe-biden/

[2] - Office of Foreign Assets Control (OFAC)

[3] - Treasury Sanctions Key Actors in Iran’s Ballistic Missile Program. https://home.treasury.gov/news/press-releases/jy0689