 |
پەرویز ڕەحیم قادر/ مامۆستای زانستە سیاسییەكان لە زانكۆی سەڵاحەددین
پێشەكی
سەرهەڵدانی ڕێكخراوی تیرۆریستیی دەوڵەتی ئیسلامی ناسراو بە "داعش"، چەندین هۆكاری ئاشكرا و شاراوە یاخود نهێنیی هەبووە. بەڵام لە ڕاستیدا گرنگترینیان، دەگەڕێتەوە بۆ بۆشاییی دەرچوونی هێزەكانی ئەمریكا لە عێراق و پاشان بوومەلەرزەكەی بەهاری عەرەبی و، هەروەها شكستی سیاسی و سەربازی و ئاسایشی و... لە وڵاتانی ناوچەكە و دەستێوەردانی وڵاتان لە كاروباری وڵاتانی لاوازتر وەكوو عێراق و سووریا و یەمەن و... بە بیانووی پاراستنی بەرژەوەندی و ئاسایش و، لەمەیش گرنگتر جەنگی بەوه‌كاله‌تی دوو بەرەی شیعی و سوننە لە ناوچەكەدا. ئەوەی كە پەیوەندیی بە عێراق و هەرێمی كوردستانەوە هەیە، كۆی ئەم هۆكارانە لە پاڵ خراپ بەڕێوەبردنی دەسەڵات لە بەغدا و جیاكاری و هەڵاواردنی مەزهەبی و ناكۆكی و ململانێی توندی سیاسی و ڕوانگەی مەزهەبی و ئایدیۆلۆژی بۆ پێكهاتە و هاووڵاتیان لەگەڵ بوونی گەندەڵیی فرەئاست و فرەجۆر و، هەروەها جیاكاریی بەرفراوان لە ناوچە جیاجیاكان و، هەروەها شكستی عێراق وەكوو دەوڵەت لە گرنگترینی ئەو هۆكارانەن. بەڵام شاراوە نییە بۆ هەرێمی كوردستان سەرەڕای خوڵقاندنی تراژیدیای جینۆسایدی ئێزدییەكان و هەڕه‌شە و مەترسییە ئاسایشی و سەربازییەكانی، هەڵگری چەندین دەرفەتی جۆراوجۆری هەرێمی و نێودەوڵەتییش بوو. پاش گۆڕانی هاوسەنگی لە عێراق و سووریا و لاوازبوونی ئەم ڕێكخراوە و ڕۆڵی گەورەی هێزەكانی پێشمەرگە لە جەنگی دژی داعش و لەدەستدانی زۆرینەی ڕووبەری جوگرافیای ژێر كۆنترۆڵی داعش و تەنانەت ڕاگەیاندنی كۆتاییی جەنگی دژی داعش و سەركەوتن بەسەر ئەو ڕێكخراوە لە لایەن عێراق و وڵاتانی هەرێمی وەكوو ئێران، دووبارە سەرنجەكان بۆ چۆنێتیی چالاكیی ئەو ڕێكخراوە تیرۆریستییە و هەڕەشە و مەترسییەكانی چووە/ دەچێت.
بە واتایەكی دیكە، بەگشتی پرسی ئاسایشی بۆ وڵاتانی هەرێمی و سەرووهەرێمی لە ئێستادا ئەوەیە، كە داعش بە چ شێوەیەك لە كارە تیرۆریستییەكانی بەردەوام دەبێت و، بەتایبەتی هەڕەشە و مەترسییە ئاسایشییەكانی چین بۆ هەرێمی كوردستان؟ هەروەها بەپێی ئەو مەترسییانە هەرێمی كوردستان پێویستە/دەبێت چ ستراتیژی و سیاسەت و ڕێوشوێنێكی ئاسایشی و سیاسی بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئەو مەترسییانە، بگرێتە بەر و پەیڕەو بكات؟ لەم نووسینەدا هەوڵ دەدەین بەكورتی ئەم پرسە تاوتوێ بكەین.
مەترسییە ئاسایشییەكانی داعش
١- لە گرنگترین مەترسییە ئاسایشییەكانی داعش، هێرش بووه بۆ سه‌ر هەرێمی كوردستان؛ بەو واتایەی كە لە لایەك هەوڵی كۆنترۆڵی هەرێمی كوردستانی داوە و، لە لایەكی تریشەوە ئەو ناوچانەی كە بە ناوچە سوننەنشینەكان ناسراوە، لە لایەن داعش كۆنترۆڵ كرا و ئەمەیش بوو بە مەترسیی بەردەوام بۆ هەرێمی كوردستان. لە ڕوانگەیەكی ترەوە، هەرێمی كوردستان پاش ساڵی 2003 بۆ مانەوەی و پاراستنی ئاسایشی خۆی، پێویستیی بە قووڵاییی ستراتیژی هەبووە؛ ئەم قووڵایییەیش ناوچە سوننەنشینەكانی عێراق بووە. بەڵام سەرهەڵدانی داعش ئەم قووڵایییەی لەناو برد و هەر بۆیەیش مەترسی كەوتە سەر خودی هەرێمی كوردستان. بێجگە لەمەیش، لە ڕووی سیاسییەوە هاوسەنگیی هێزی لە عێراق لە نێوان سێ پێكهاتە سەرەكییەكە (كورد و سوننە و شیعە) تێك دا. بۆیە دەبینین كە دەركەوتنی داعش و گوشارەكانی بەغدا لە ڕووی سیاسی و ئابوورییه‌وه تا ڕاددەیەك هاوكات بوونە. بۆیە هیچ كیانێكی سیاسی بەبێ بوونی قووڵاییی ستراتیژی، ناتوانێت بەردەوام بێت و مەترسییەكان ڕاستەوخۆ ڕووبەڕووی دەبێتەوە. بەم پێیە، ناوچە سوننییەكان بۆ پاراستنی ئاسایشی هەرێمی كوردستان گرنگییەكی ژیانیی هەیە. بۆیە ئاسایشی هەرێمی كوردستان بەبێ بوونی نفووز لەو قووڵایییە ستراتیژییە، ناپارێزرێت.
٢- مەترسیی دووەم، كردەوە تیرۆریستییەكانی ئەم ڕێكخراوە لە ناوخۆی هەرێمی كوردستان بووە/ دەبێت. داعش بێجگە لەوەی لە لووتكەی دەسەڵاتی خۆی بە ڕێگەی دزەكردنەوە، هەوڵی داوە كار و كردەوەی جۆراوجۆری تیرۆریستی بۆ تێكدانی ئاسایش و سەقامگیریی سیاسی و ئابووری و كۆمەڵایەتی و... لە هەرێمی كوردستان جێبەجی بكات، لە ئێستایشدا كە خاك و دەسەڵاتی لەدەست داوە، زیاتر هەوڵ دەدات مانەوەی خۆی بەم ڕێگەیەوە دەستەبەر بكات. هەر بۆیە دەبینین بەردەوام لە هەرێمی كوردستان و ناوچەكانی دیكەی عێراق، شانەی نووستوو یاخود ئەندامانی داعش قۆڵبەست دەكرێن و ئۆپه‌راسیۆن و پلانەكانیان پووچەوڵ دەكرێتەوە. ڕێگەگرتن لە داعش لەم بوارە زۆر گرنگ و لە هەمان كاتیشدا بە هۆی نهێنیبوونی چالاكییەكانیان تاكوو پێش ڕوودانی زۆر ئەستەمە؛ چونكە ئەم گرووپە كەڵك لە خاڵی لاوازی ئاسایشی و كۆمەڵایەتی و سیاسی و تەنانەت ئایینی و مەزهەبیی هەرێمی كوردستان وەردەگرن.
٣- مەترسیی سێیەم كە گرێدراوی مەترسیی دووەمه، دەتوانێت ئەوە بێت كە داعش هەوڵ بدات پاش نەمانی دەسەڵاتەكەی لە هەر ناوچەیەك، بەپێی بارودۆخی كۆمەڵایەتی و سیاسی و ئابووریی ئەو ناوچەیە لق و تۆڕی تایبەت پێك بێنێت. بەم واتایە كە داعش بۆ چالاكی و كردەوە تیرۆریستییەكان كەڵك لە تۆڕی ڕێكخراو و ئەندامانی خودی ئەو ناوچەیە وەربگرێت. لێرەوە ئەو ڕێكخراوە بۆ هەرێمی كوردستان زۆر مەترسیدار دەبێت. لە ڕابردوویشدا داعش هەوڵی دابوو/ داوە كە لەم میتۆدە بۆ تێكدانی ئاسایشی هەرێمی كوردستان و نیشاندانی نفووزی خۆی كەڵك وەربگرێت. بەڵام لە ئێستادا ئەم ئەگەرە زۆرتر بەهێز دەبێتەوە، چونكە ئەو كاتە بەپێی ستراتیژیی نوێی داعش، خودی تاكەكان و، هەروەها تۆڕەكانی هەر ناوچەیەك، سەربەخۆ دەبن لە ئەنجامدانی كردەوە و چالاكییە تیرۆریستییەكان. بەم پێیەیش بە هۆی ئەوەی كە چیتر وەكوو پێشووتر لە سەردەمی جەنگی دژی داعش هەڕەشەكان ڕاستەوخۆ و سەربازی و دەرەكی نین، ڕووبەڕووبوونەوەیان زۆر ئەستەمتر دەبێت. هەر ئەوەیش وا دەكات كە لەمەو بەدواوە داعش لە ناوچە جیاجیاكان لەژێر ناونیشانی "گورگی تەنیا" چالاكییەكانی ڕێك بخات. بەم واتایە كە چیتر داعش پێویستی بە فەرمان و ڕیزبەندە فەرماندەیییەكان بۆ ڕێكخستنی "ستوونی" نییە و زیاتر لە چوارچێوەی بڕیاری خودی تاك و ئەندامەكان و، هەروەها ڕێكخستنی "ئاسۆیی" كار و چالاكی بكات.
٤- مەترسیی چوارەم كە چ پێش لەناوچوونی دەسەڵاتی داعش لە عێراق و سووریا و چ پاش ئەوە بەردەاوم لە ئارادا بووە و پێشبینی دەكرێت چڕتر بكرێتەوە، بریتییە لە كاری هزری و ئایدیۆلۆژیی ئەم گرووپە تیرۆریستییە. ئەزموونی ڕابردووی ئەم ڕێكخراوە تیرۆریستییە دەری خست، كە یەكێك لە هۆكارەكانی سەركەوتنی داعش لە ئەندامگیریی بەربڵاو و بەرفراوان لە هەموو ناوچەكانی جیهان، بوونی تۆڕێكی ڕاگەیاندن و بانگەشەی بەهێز و گوتارسازی (دیسكۆرس)ی ئەم ڕێكخراوە بووە. بە واتایەكی تر، داعش بێجگە لە بواری چەك و تەقەمەنی و ستراتیژی و پلان و كەلوپەلی سەربازی و...، هەوڵی داوە كەڵك لە هەموو ئامرازە مۆدێرنەكانی ڕاگەیاندن بۆ كاریگه‌ریخستنە سەر ڕای گشتی و كەڵكوەرگرتن لە بۆشایی و لێكترازانە جۆراوجۆرەكان نەك لە جیهانی عەرەبی و ئیسلامی، بەڵكوو لە وڵاتانی ئەوروپی و ڕۆژهەڵاتی ئاسیا و ناوچەی قەوقاز و ئاسیای ناوەڕاست و باكووری ئەفریقا و... وەربگرێت. ئەمەیش بە بەكارهێنانی نوێترین تەكنیكەكانی ئەم بوارە و كەسانی شارەزا كراوە. بۆیە هێزی "نەرم" لە ڕابردوو و بەتایبەتی لە ئێستا و داهاتووی ئەم ڕێكخراوەدا گرنگیی زیاتری لە هێزە ڕەق و سەربازییەكەی هەیە. بەم پێیە، هەم بەهێزبوونی داعش و هەم مانەوە و بەردەوامی لە پاش لەدەستدانی ناوچەكانی لە عێراق و سووریا، پەیوەندیی بەم فاكتەرەوە هەیە. لەم ڕووەوە، ئەم مەترسییەی داعش ڕووبەڕووبوونەوە یاخود بەرەنگاربوونەوەی، زۆر ئەستەم و مەترسیدارتر و هەڕەشەكانی زۆر بەردەوامتر و جێگیرترە. بەگشتی یەكێك لە گرنگترین هۆكارەكانی سەرنجراكێشی "داعش" لە هەموو جیهان، میدیا و تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان و چالاكیی ڕاگەیاندن و تەكنه‌لۆژیی پەیوەندی بووە. ئەمەیش بۆتە هۆكارێك بۆ بەهێزیی ئەم ڕێكخراوە لە ڕووی نفووز و هێزی نەرمەوە. بەم پێیە، پلان و ڕێوشوێنە سەربازییەكانیش و تەنانەت لەدەستدانی دەسەڵات لەسەر زەوی لە عێراق و سووریا بۆ بەرەنگاربوونەوەی داعش وڵامدەر نین، چونكە بەستێنی سەرهەڵدان و چالاكی و ڕێكخستنی تیرۆریزمی ناسراو بە تیرۆریزمی پۆست-مۆدێرن زیاتر ناسنامەیی-ئایینی و مەجازییە.
پێویستییەكانی ستراتیژیی ئاسایشی هەرێمی كوردستان لە هەمبەر داعش
داڕشتنی هەر ستراتیژییەكی ئاسایشی بێجگە لە خوێندنەوە و شرۆڤە و ناسینی دروستی هەڕه‌شەكان و دیاردە و مەترسییە ئاسایشییەكان، پێویستی بە چەندین هەنگاو و ڕێوشوێن لە هەموو ئاست و بوارەكانی كۆمەڵایەتی و سیاسی و كەلتووری و ئابووری و سەربازی و... هەیە. لەم پەیوەندییەدا، پێویستە هەرێمی كوردستان سیاسەتێكی تۆكمەی ئاسایشی لە هەمبەر ئەو مەترسییانەی سەردەمی پۆست-داعش بگرێتە بەر.
یەكەم: پێویستیی داڕشتنی ستراتیژی
پێویستە لە یەكەم هەنگاودا حكوومەتی هەرێمی كوردستان لە ڕێگەی دامودەزگه هەواڵگری و ئاسایشییەكانه‌وه میكانیزمێكی تۆكمەی ئاسایشی بۆ ڕێگەگرتن لە چالاكیی ئەو گرووپانە لە ناوخۆ و دەرەوەی سنوورەكانی هەرێمی كوردستان بە هاوكاریی بەغدا و، هەروەها هێزە هاوپەیمانەكان دابڕێژێت. بەم واتایە لە چوارچێوەی جەنگی دژەتیرۆر كه له ئەولەوییەتی ئەمریكا و هێزە هاوپەیمانەندایە و تەنانەت بە هاوكاریی هێزە هەرێمییەكان و ئاڵوگۆڕی زانیاری و هاوكاریی چڕی هەواڵگری، بەتایبەتی لە عێراق و دراوسێیەكان، ئەم ستراتیژییە دابڕێژێت.
بۆ ڕووبەڕووبنەوەی داعش، پێوستە حكوومەتی هەرێمی كوردستان پەیوەندییەكی توندوتۆڵی سیاسیی لەگەڵ بەغدا و دراوسێیەكان و لەمەیش گرنگتر ئەمریكا هەبێت. بەم واتایە كە حكوومەتی هەرێمی كوردستان، پێویستە بەردەوام لە ڕووی مەیدانی و پاشان دیپلۆماسییەوە مەترسی و هەڕەشە جۆراجۆرەكانی داعش لە ناوچەكه و كاریگەرییان لەسەر ئاسایشی وڵاتانی دراوسێ و هاوپەیمانەكانی ئەمریكا و پاشان خودی وڵاتانی یەكێتیی ئەوروپا بەرجەستە بكاتەوە. ئەمەیش لە ڕێگەی كەناڵە فەرمییەكانی پەیوەندی و، هەروەها دەزگه میدیایی و هەواڵگرییەكانەوە دەبێت. تەنانەت ناوەندە ئەكادیمییەكانی تایبەت بە كاروباری ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە وڵاتانی ئەوروپی و ئەمریكا، دەتوانن بەشێك بن لەم ستراتیژییە. لە ڕوانگەیەكی ترەوە، نابێت جەنگی دژی داعش كەمڕەنگ بكرێتەوە و بچێتە ژێر كاریگەریی لەدەستدانی ناوچەی جوگرافی لە ڕووی سەربازییەوە. هەروەها كاركردن لەسەر جۆری هەڕەشە و مەترسییە نوێیەكانی ئەم ڕێكخراوە و، هەروەها گۆڕان لە تاكتیكی داعش، بەشێكە لەم ستراتیژییە ئاسایشییە.
دووەم: لەبەرچاوگرتنی هۆكارەكانی سەرهەڵدانی داعش
لە ڕاستیدا هیچ ستراتیژییەتێكی ئاسایشی، بەبێ ڕەچاوكردن یاخود گەڕانەوە بۆ هۆكار و ڕەگ و ڕیشەی سەرهەڵدانی دیاردەی تیرۆر و بەتایبەتی لێرەدا "داعش"، سەركەوتوو نابێت. بەم واتایە كە پێویستە لە ئاستی ناوخۆیی و پاشان هەرێمی و سەرووهەرێمی، كارێكی بەكۆمەڵ لە هەموو ئاست و بوارەكاندا بۆ دەستنیشانكردنی هۆكارەكانی سەرهەڵدان و بەهێزبوونی داعش، بكرێت. ئەم بنەما ئاسایشییە دەربارەی داعش، دەبێت چەندین ئاست و بوار بگرێتەوە و كاری لەسەر بكرێت، بۆ نموونە:
١- كاركردن لەسەر وشككردن و دۆزینەوەی هۆكارەكانی سیاسی و سەربازی و ئاسایشیی ئەو وڵاتانەی -سووریا و عێراق- كە تیایدا داعش توانی گەشە بكات و تەنانەت ئەگەر بە شێوەیەكی كاتییش بووبێت، ڕەوایەتی وەربگرێت. ئەمەیش دەتوانێت چارەسەرییەكان بۆ دوورمەودا و درێژخایەن بخاتە ڕوو و ئەم ستراتیژییە تەنیا سەربازی نەبێت.
٢- هەوڵدان بۆ دەستنیشانكردنی هۆكارەكانی پشتیوانیی بەشێك لە خەڵكی لەو ناوچانەی كە سوننەنشین بوون، بەتایبەتی لە عێراق؛ كە ئەمەیش دەبڕی سیاسەتی هەڵەی حكوومەتی ناوەندیی بەغدایە لە پاش ساڵی 2003 و پەراوێزخستنی سوننەكان لە دەسەڵات و پەیڕەوكردنی سیاسەتی هەڵاواردنی مەزهەبی. لە ڕوانگەیەكی دیكەوە، شكستی دەوڵەت لە دابینكردنی پێداویستییە سەرەتایییەكان و، هەروەها سیاسەتی جیاكاری و پەیڕەونەكردنی دیموكراسیی تەوافوقی و كاركردن بە بنەمای "زۆرینەی شیعە و كەمینەی سوننە و كورد" لە عێراقی فرەپێكهاتە، بە هۆكاریكی سەرەكیی سەرهەڵدانی داعش دادەندرێت.
٣- وەبیرهێنانەوەی ئەو ڕاستییە بۆ كۆمەڵگەی جیهانی كە بۆشاییی دەسەڵات لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەتایبەتی لە لایەن ئەمریكاوە و پاشەكشەپێكردنی هێزەكانی لە عێراق، یەكێك لە هۆكارە سەرەكییەكان بووە؛ بەم پێیە گفتوگۆی بەردەوام لەگەڵ هێزە هاوپەیمانەكان لەم بارەیەوە.
٤- پێداگری لەسەر ئەوەی كە دەستێوەردانی وڵاتانی هەرێمی لە كاروباری ناوخۆییی عێراق، هۆكاریكی دیكەیە بۆ سەرهەڵدانی داعش. بەم پێیە هەم لەسەر ئاستی ناوخۆییی عێراق و هەم هەرێمی، پێویستە ئەم ستراتیژییە لەسەر بنەمای ڕەچاوكردنی دەستێوەرنەدان لە كاروباری ناوخۆییی وڵاتان بەتایبەتی عێراق ڕادەوه‌ستێت.
سێیەم: ئامادەكاری بۆ تەكتیك و ستراتیژیی داهاتوو و نوێی داعش
بەشێكی سەرەكی لەم ستراتیژییە، دەبێت لە دەرەوەی ڕێوشوێنە سەربازییەكان بێت. بەم واتایە كە پێویستە ستراتیژیی ئاسایشی لە هەمبەر داعش، تەنیا بەشێكی ڕووبەڕووبوونەوەی سەربازی بێت، بەڵكوو پێویستە پاش لەدەستدانی دەسەڵات لەسەر زەوی و شكستی داعش لە ڕووی سەربازییەوە، بیر لە سیناریۆ و ئەگەرەكانی پەیڕەوكردنی میتۆد و میكانیزمی نوێی تیرۆریستی لە لایەن داعشەوە بكرێت.
چونكە داعش نه‌ك هه‌ر جۆرێ له مانا به هه‌رزه‌كاران له هه‌ر دوو جيهانى عه‌ره‌بى و ئيسلاميدا ده‌دا، به‌ڵكوو ئه‌و مانايه به خه‌ڵكێكى زۆر عه‌ره‌ب و موسڵمانانيش ده‌دا كه له ڕۆژاوادا ده‌ژين. به لاى ئه‌وانه‌وه، داعش نوا و په‌نايه‌كه بۆ ڕاكردن له‌و بێئومێدييه كه‌ڵه‌كه‌بووه‌ى كه له ئه‌نجامى گرفته‌كانى تێكه‌ڵى له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵگه ڕۆژاوايى و ئه‌و فه‌زا كه‌لتوورييانه دروست بوون، له‌و ساته‌وه‌ى كه دایك و باوكيان له‌و كۆمه‌ڵگه ڕۆژاواييیانه‌دا جێگير بوون. داعش، وه‌كوو ئامرازێك بۆ ڕزگاربوون له نائومێدى، بۆ "قه‌ره‌بووكردنه‌وه"ى نامۆبوونى منداڵێتيى خۆيان دێته به‌كارهێنان. له‌م ساڵانه‌ى دوايى، به هه‌زاران موسڵمان كه له ئه‌ڵمانيا، بريتانيا، فه‌ڕه‌نسا و به‌لژيكاوه هاتوونه‌ته ناو ڕێزه‌كانى داعش، ڕه‌نگدانه‌وه‌ى ديارده‌يه‌كى قووڵى كه‌لتوورى كۆڕ و كۆمه‌ڵه موسڵمانه‌كانى ڕۆژاوايه، كه گرفتێكى جددى بۆ وڵاتانى ڕۆژاوايى دروست ده‌كه‌ن. ڕق و كینەی هه‌ندێ گه‌نجى موسڵمان ده‌رهه‌ق به‌و شوێن و جێيانه‌ى لێى هاتوونه‌ته دنيا و گه‌وره بوون و خوێندوويانه، له‌ناو گوتارى داعشدا وه‌كوو چاره‌سه‌رێكى به‌هێز ڕه‌نگى داوه‌ته‌وه. به هه‌مان مانا، ئه‌و بێزارى و كينه‌يه نيشانى ده‌دا كه سيسته‌مى خوێندن و په‌روه‌رده‌ى ڕۆژاوايى، كاريگه‌رييه‌كى سنوورداريان بۆ سه‌ر گه‌نجانى موسڵمان هه‌يه.
بۆیە پێویستە لەم ستراتیژییەدا هەموو ئەو ڕێكارە سیاسی، ئیداری، دارایی، ئابووری، هەواڵگری، سەربازی، كۆمەڵایەتی، كەلتووری و تەنانەت ئایدیۆلۆژی و ئایینی و مەزهەبییەی كە داعش لە ڕێگەوە دزە دەكات و هێز كۆ دەكاتەوە، دەستنیشان بكرێت. بۆیە پێویستە خوێندنەوە بۆ سیناریۆكان چالاكی و چارەنووسی ئەم ڕێكخراوە تیرۆریستییە بكرێت. بۆ نموونە:
١- كۆتاییهاتن و نه‌مانی داعش وه‌كوو ده‌وڵه‌تی ئیسلامی له عێراق و شام: ئه‌مه به‌و مانایه دێت كه پاش له‌ده‌ستدانی ناوچه و هه‌رێمی ژێر كۆنترۆڵی خۆی له سووریا و عێراق، كۆتایی بەم ڕێكخستنە تیرۆریستییە بێت، بەڵام ئەندامانی لە چوارچێوە و فۆرم و ڕێكخراویكی نوێدا چالاكی بكەنەوە.
٢- لێكهه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی داعش وه‌كوو ده‌وڵه‌ت- ڕێكخراو: له‌م سیناریۆیه‌دا ئه‌ندامانی داعش به بڵاوبوونه‌وه له هه‌موو ناوچه‌كانی جیهان كرده‌وه‌ی تیرۆریستیی جۆراوجۆر ئه‌نجام ده‌ده‌ن، به‌بێ ئه‌وه‌ی كه له ڕووی ڕێكخراوه‌یییه‌وه چیتر ئه‌ندامی فه‌رمیی ئه‌م ڕێكخراوه بن.
٣- گواستنه‌وه‌ی چەكدارانی داعش بۆ ناوچه‌ی تر: له‌م سیناریۆیه‌دا، پاش شكستی داعش له سووریا و عێراق، ئه‌م ڕێكخراوه ده‌چێته شوێنی جوگرافیی دیكه كه پڕ له كێشه و پشێوین و ده‌وڵه‌تی به‌هێز بوونی نییه، وه‌كوو وڵاتانی ئیسلامی له ئه‌فریقا، به‌تایبه‌ت باكووری ئه‌فریقا یاخود وڵاتانی تری ئیسلامی له ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست و به‌تایبە‌ت ئه‌فغانستان و پاكستان و وڵاتانی ئاسیای ناوه‌ڕاست.
٤- چالاكیی پچڕپچڕ و پارتیزانی: یه‌كێك له سیناریۆكان ئه‌وه‌یه كه داعش له‌م ناوچانه‌ی ئێستای سووریا و عێراق بمێنێت، به‌ڵام له‌ناو شار و ده‌ره‌وه‌ی شاره‌كان به شێوه‌یه‌كی شاراوه و نهێنی به‌ڵام پچڕپچڕ كاری ڕفاندن، كوشتن، ته‌قاندنه‌وه و هێرشكردن و...، ئه‌نجام بدات.
٥- چوونه ناو جیهانی مه‌جازی و پێكهێنانی ده‌وڵه‌ت- خه‌لافه‌تی ئۆنلاین: به هۆی شاره‌زایی و ئه‌زموونی داعش له به‌كارهێنانی نوێترین ته‌كنیك و ئامرازه‌كانی ته‌كنه‌لۆژی و په‌یوه‌ندی، ئه‌گه‌رێكی به‌هێز ئه‌وه‌یه كه ئه‌م ڕێكخراوه له ڕێگه‌ی تۆڕه‌كانی ڕاگه‌یاندن و په‌یوه‌ندی و ئامرازه نوێیه‌كانه‌وه خه‌لافه‌ته‌كه‌ی بۆ جیهانی مه‌جازی بگوازێته‌وه و له هه‌موو شوێنێكی جیهان ڕاهێنان و ڕێكخستنی خۆی درێژه پێ ده‌دات.
٦- كاركردن به شێوه‌ی تۆڕه‌كی: له‌م سیناریۆیه‌دا داعش بۆ پڕكردنه‌وه‌ی بۆشاییی شكستی سەربازی له ناوچه‌كه‌دا و، هه‌روه‌ها بۆ تۆڵه‌كردنه‌وه، به شێوه‌ی "تۆڕ" كار ده‌كات و میتۆدی چالاكیی "ئه‌لقاعیده" بەكار دێنێت. بۆیە له‌م ئه‌گه‌ره‌دا تۆڕه ناوچەیییەكانی داعش لە ئەوروپا و ئاسیا و ئەفریقا و... چالاك دەبێت.
بەم پێیە دەكرێت هەرێمی كوردستان ڕەهەندەكانی ستراتیژییە ئاسایشییەكەی لە سەردەمی پۆست-داعش بەم شێوەیە بێت:
١- لە ڕووی میدیایییەوە بەرنامەیەكی ورد و زانستی و بەرفراوانی هەبێت. هەروەها كۆنترۆڵی گوتاری میدیا و ڕاگەیاندنەكان بكات لە بڵاوكردنەوەی هەر هزرێكی توندوتیژ و ڕێگە لە خۆڕێكخستنەوەی داعش لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان لە سنووری كوردستان بگرێت. لە بەرامبەریشدا چەندین بەرنامەی میدیایی و ڕاگەیاندنی بۆ پووچەڵكردنەوەی گوتاری داعش و هاوشێوەیەكانی هەبێت.
٢- لە ڕووی سیاسییەوە پێویستە لە ئاستی ناوخۆییی هەرێمی كوردستان و، هەروەها لەگەڵ عێراق، سەرچاوە سیاسییەكانی داعش بپووكێنێتەوە. لە لایەكی تریشەوە لە عێراق هەوڵ بدات بۆ ڕێگەگرتن لەو جیاكارییە بە لێكتێگەیشتن و دەستەبەركردنی میكانیزمی سیاسی بۆ بەشداریی یەكسان و گونجاو لە عێراق، ڕێگە لە دووبارەبوونەوەی هەڵەكان بگرێت. بێجگە لەمەیش، پێویستە هەماهەنگی و تێگەیشتنی هاوبەش لە هەرێمی كوردستان بۆ داڕشتن و جێبەجێكردنی ستراتیژیی ئاسایشی پێك بێت. توێژینەوەكان دەریان خستووە كە ناسەقامگیریی سیاسی و پشێوی و بۆشاییی سیاسی-سەربازی، بەستێنی سەرهەڵدانی گرووپە توندڕەو و تیرۆریستییەكانە، بۆیە لە كۆتاییدا ستراتیژیی سیاسیی دیموكراتیك و فرەڕەهەند لە پاڵ ستراتیژیی سەربازی و هەواڵگری بۆ بەرەنگاربوونەوەی داعش، گرنگترین خاڵی ستراتیژیی ئاسایشییە لە هەمبەر داعش.
٣- لە ڕووی كاروباری كەلتووری و كۆمەڵایەتی و تەنانەت مەزهەبی و ئاینییەوە، پێویستە هەرێمی كوردستان پەرە بە سیاسەتی پێكەوەهەڵكردن و لێبووردەیی لە نێوان نەتەوە و ئایین و مەزهەبەكان بدات. هەروەها لە ئاستی گوتاری ئایینی، هزری توندڕەوەی ڕەت بكرێتەوە و گوتاری ئایینیی فەرمی بەشێك بێت لەم ستراتیژییە و، بەم پێیە سەرچاوە هزرییەكانی سەرهەڵدان و ڕەوایەتیی داعش وشك بكرێت. بۆیە پێویستە لەم ستراتیژییەدا ڕەگ و ڕیشەی كۆمەڵایەتی و كەلتووری و هزری و ئایدیۆلۆژیی داعش دەكرێتە ئامانج.
٤- لە ڕووی ئاسایشی و سەربازییەوه، پێویستە هەرێمی كوردستان هێزێكی توكمە و یەكگرتوو و ڕێكخراوی سەربازی و هەواڵگری و ئاسایشی پێك بێنێت. هەروەها لەم بوارەدا لەگەڵ بەغدا و وڵاتانی ناوچەكە و هێزە هاوپەیمانەكان هەماهەنگیی توندوتۆڵی هەبێت. بێجگە لەمەیش ئاشناكردن و ڕاهێنانی هێزە سەربازی و ئاسایشییەكان بە میتۆدە نوێیەكانی تیرۆریستان و بەتایبەتی داعش و، هەروەها پڕچەككردنیان گرنگییەكی ژیانیی هەیە. بۆیە دەكرێت لەم بارەیەوە سوود لە هەستیاریی وڵاتانی ئەوروپی و ئەمریكا لە هەمبەر تیرۆر و داعش وەربگیرێت بە مەبەستی جێبەجێكردنی ئەم ڕەهەندە لە ستراتیژییە ئاسایشییەكەی هەرێمی كوردستان.
٥- لە ڕووی پەروەردەیییەوە، پێویستە لە وانەكانی سەرەتایی تا دواناوەندی و تەنانەت زانكۆكان ئەم پرسە بە شێوەیەكی گونجاو دابڕێژرێت و بخرێتە ڕوو. هەروەها لە ڕووی زانستی و ئەكادیمییەوە، پێویستە ئەم پرسە بە ڕێگەی توێژینەوەی زانستی و كۆنفڕانس و كۆڕبەند و... لە ئاستی ناوخۆیی و بە هاوبەشی لەگەڵ وڵاتانی هەرێمی و سەرووهەرێمی، تاوتوێ بكرێت. هەروەها لەم ڕێگەیەوە هۆكارەكان بەوردی دەستنیشان بكرێت و ڕێوشوێنی ئاسایشی و سیاسی و سەربازی و ئابووری و كەلتووری و... پێشنیار بكرێت.
٦- پێویستە لە ناوخۆی كوردستان و، هەروەها لە ئاستی عێراق و ناوچەكە سەرچاوە دارایی و ئابوورییه‌كانی داعش بكرێتە ئامانج. بەم واتایە كە بە هاوكاریی بەغدا و هاوپەیمانە نێودەوڵەتییەكان ئەو سەرچاوانە وشك بكرێت و، ئەمەیش دەتوانێت تا ئاستێكی بەرز چالاكییەكانی داعش بوەستێنێت.
كۆبەند
پاراستنی ئاسایشی هەرێمی كوردستان لە سەردەمی پۆست-داعش لە ڕێگەی داڕشتنی ستراتیژییەكی نوێ و بە لەبەڕچاوگرتنی گۆڕانكارییەكان لە عێراق و ناوچەكە لە لایەك و، گۆڕانی ستراتیژی و تاكتیكیی ئەم ڕێكخراوە لە لایەكی تره‌وە، پێویستییەكی ژیانییە. بۆ ئەمەیش پێویستە ناوەندە لێكۆڵینەوە ستراتیژی و ئاسایشییەكان هاوكاری دامودەزگه‌كانی ئاسایشی هەرێمی كوردستان بن. بێجگە لەمانەیش ئامادەكاری بۆ ڕووداوە ئاسایشییەكان لە عێراق و ناوچەكە لە ڕێگەی هاوكاری لەگەڵ دەزگه سەربازی و هەواڵگرییەكانی وڵاتانی هاوپەیمان، بە ڕێگەی دیپلۆماسییەكی كارا و چالاك دەكرێت. ئەوەی لەم نێوەندا پێویستە فەرامۆش نەكرێت، بەردەوامییه لە هەوڵە ئەكادیمی و زانیاری و هەواڵگری و دیپلۆماسییەكان لە پێویستی و وەبیرهێنانەوەی گرێدانی ئاسایشی هەرێمی كوردستان بە ئاسایشی وڵاتانی ناوچەكە و پاشان بەتایبەتی وڵاتانی ئەوروپا. ئەمەیش بە هۆی مەترسی و هەڕەشەی بەردەوام و سنووربەزێنی داعشە، كە پێشبینی دەكرێت لە پاش لەدەستدانی مۆڵگە و پێگەكان لە سووریا و عێراق هەموو وڵاتان بكەنە ئامانج، بەڵام بە ستراتیژیی نوێتر و مەترسیدارتر. بۆیە له ڕۆژاوا و هه‌م له جيهانى عه‌ره‌بيدا، هۆشدارى ده‌درێ كه هه‌ق نييه پێشوه‌خته و زوو جاڕى تێكشانى داعش بدرێ. ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر داعش به‌رده‌وام زه‌بر دواى زه‌برى سه‌ربازيیشى پێ بكه‌وێ و، هه‌موو نوا و لانه و كاشا‌نه‌كانى خۆى له‌ده‌ست بدات، هێشتا ئه‌و ئايديايه‌ى كه داعش نوێنه‌رايه‌تیى ده‌كا، له‌نێو هزر و بيرى خه‌ڵكێكى زۆرى نه‌وه‌ى نوێى ڕۆژهه‌ڵاتى ناوه‌ڕاستدا ده‌مێنێته‌وه و، ڕێكخراوى داعشيش هێز و توان و بڕست له گرفته جه‌وهه‌رييه كۆمه‌ڵايه‌تى و ئابوورييه‌كانى ناوچه‌كه وه‌رده‌گرێ، كه وێده‌چێ ئه‌و ئاريشه و گرفتانه خراتر و خراتريش ببن. ڕاماڵين و سڕينه‌وه‌ى ڕاسته‌قينه‌ى ديارده‌ى داعش، ته‌نيا به هێز و تواناى سه‌ربازى له جيهانى عه‌ره‌ب و كۆمه‌كى سه‌ربازيى بيانى به‌دى نايه‌ت.
Latest from پەرویز ڕەحیم
- یاسای بوودجەی ٢٠٢٣ی فیدراڵی: چیڕۆکی عێراقبوون لە هەمبەر گێڕانەوەی کوردستانیبوون!
- ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە بەردەم گۆڕانکارییەکی دیکەی جیۆسیاسی: ئاساییبوونەوەی پەیوەندییەکانی ئیسرائیل و سعوودیا و لێکەوتەکانی
- هەرێمی کوردستان و ئیتاڵیا: چی وا دەکات جۆرجیا مێلۆنی، ڕاستڕەوی ڕادیکاڵ، وەکوو سەرۆکی دەوڵەتان پێشوازی لە نێچیرڤان بارزانی بکات؟
- هاوکێشە جیۆپۆلیتیکییەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە ساڵی ٢٠٢٣: گۆڕانکاری و جەمسەربەندییەکان
- بزووتنەوەی ژینا و سیناریۆکانی داهاتووی کۆماری ئیسلامیی ئێران: هەڕەشە و دەرفەتەکان
- ١٠ مەترسیی سەرەکی بۆ سەر هەرێمی کوردستان لە ساڵی ٢٠٢٣دا
- ١٠٠ ڕۆژ پاش شۆڕشی "ژن، ژیان، ئازادی": شرۆڤە و هەڵسەنگاندن
- شۆڕشی ٢٠٢٢ی ئێرانییەکان و ستراتیژیی هاوبەشی تورکیا و ئێران: کورد وەکوو قۆچی قوربانی!
- شۆڕشی ژنانی ئێران: ژن، ژیان، ئازادی
- ئەگەرەکانی کاراکردنەوەی ڕێککەوتنی ئەتۆمیی نێوان ئێران و ئەمریکا: بەربەست و ئالنگارییەکانی ڕێکنەکەوتن!