کۆماری ئیسلامیى ئێران، شوناس یان ناسنامەی سیاسیی تایبەت به‌ خۆی هەیە. ئەم ناسنامەیە، سێ ڕەهەندی سەرەکیی هه‌یه‌‌ (بێجگە لە مێژووگەرایی و بڕوابوون بە ئێرانشار)، كه‌ بریتین له جیهانى سێیەم-گەرایی (Third World-ism)، شۆڕشگێڕی و ئیسلامى- شیعی، کە لە سیاسەتى نێودەوڵەتیدا ڕێنیشاندەریەتى. ڕەفتاری دەرەکیی ئێران لەسەر بنەماى جۆرێک لە عەقڵانیەتى ئەخلاقی- پەیوەندى و ڕەخنەیی و ئایدیالیستى پێناسە دەکرێت.

دەتوانین بڵێین کە لە کۆماری ئیسلامیى ئێران، سیاسەتى دەرەوە، پەیوەندیی بە سیستەمى ئابووری و پەیوەندیی دەرەکیی ئابووری لەگەڵ وڵاتان نییە و به‌ هۆی ئه‌وه‌ی كه‌ سروشتی هێز لە کۆماری ئیسلامى، بڕوایییە (عەقیدەتییە)، لە ئەنجامدا سیاسەتى دەرەوەى ئێرانیش عەقیدەتییە و پاراستنى هێز لە ئێران، پەیوەندیى بە پاراستنى سیستەمى عەقیدەتییه‌وه‌ هه‌یه‌ لە ناوخۆ و دەرەوەدا. هەروەها پاراستنى دەسەڵاتداریەتیى حوکمڕانانی ئێران، پەیوەندیی بە پاراستنی ئەم ستراتیژییەوه‌ هه‌یه‌ لە سیاسەتی دەرەوەی ئێراندا؛ بۆ نموونە چۆنیەتیی پەیوەندیى ئێران لەگەڵ ئیسڕائیل.

 لە ڕوانگەیەکی ترەوە، دەتوانین بڵێین کە گۆڕانکارییه‌كانی سیاسەتى دەرەوەى ئێران، گۆڕانکاریى ڕیشەیى و پێکهاتەیى، یان گۆڕانکارى لە ئامانج و بەرژەوەندییەکانی ئێراندا نەبوونە، بەڵکوو هەوڵدان بووە بۆ دروستکردنى جۆرە هاوسەنگییەک لە نێوان بەها، پێوەر و بەرژەوەندییەکانى کۆمارى ئیسلامى لەگەڵ گۆڕانکارییەکان لە ژینگەى نێونەتەوەیى و ناوچەیی و، هەروەها خوڵقاندنى جۆرە هاوسەنگییەکى نوێ لە ناوخۆ و دەرەوەدا. لە گرنگترین دەرهاوێشتە و تایبەتمەندییەکانى ئەم نموونەیەی ڕەفتاری ئێران، پشتیوانیكردنه‌‌ لە بزووتنەوە ئیسلامییەکان و بزووتنەوە توندڕەوەکان، بە تایبەت ئەوانەى دژی وڵاتانی نەیاری ئێران و بەرژەوەندیی وڵاتانی ڕۆژئاوان.

سیاسەتی ئێران لە ناوچەکە، پەیوەندیی ڕاستەوخۆی بە جۆری سیستەمی سیاسیی کۆماری ئیسلامی و چۆنیەتیی ڕوانینی بۆ دابەشبوونی هێزەوه‌ هه‌یه‌ لە ئاستی نێونەتەوەیی و ناوچەییدا و، لەم سۆنگەیەوە ئێران هەوڵ دەدات سیاسەتی دەرەوەی خۆی لەسەر ستراتیژیی پێداچوونەوەخوازی، لانی کەم لە ڕووی پراکتیکییەوە، لە ئاستی ناوچەیی بەڕێوە ببات. بۆ ئەم مەبەستەیش، بۆ ئەوەی ئێران بتوانێت لە لایەک کێشەکانی لەگەڵ ڕۆژئاوا بەڕێوە ببات و لە لایەکی دیكه‌وه‌ مەترسییەکان لەسەر کۆی سیستەمی سیاسیی خۆی دوور بخاتەوە، هەوڵ دەدات نفووزی خۆی لە وڵاتانی ناوچەکە بە میکانیزم و ئامرازی جۆراوجۆر دەستەبەر بکات. بە واتایەکی دیكه‌، پرس و گۆڕانکارییە ناوچەیییەکان بۆ کۆماری ئیسلامی، ڕەهەندی ئاسایشیی هەیە.

ئەمەیش دەگەڕێتەوە بۆ ناسنامەی ئەم سیستەمە سیاسییەی ئێران و ئامانجە باڵاکانی و، بەم پێیەش پێناسەکردن و دەستنیشانکردنی سنووری دۆست و دوژمنەکان و هەروەها بەرژەوەندییەکانی. لێرەوەیە کە ئێران بۆ دروستکردنی هاوسەنگییەکی نوێ، بەپێی بەرژەوەندییە پێناسەکراوەکانی ئاسایشی خۆی، لە نێوان ململانێ و هاوکاری و تەنانەت دوژمنایەتی لە نێوان وڵاتانی ناوچەکە ڕەفتار دەکات.

بۆ نموونە، ئێران هەوڵ دەدات کە لە ڕێگەی بزووتنەوەکانی دژی وڵاتانی هاوپەیمانی ڕۆژئاوا، گوشار بخاتە سەر حکوومەتە هاوپەیمانەکانی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا و وڵاتانی سوننە، وەکوو (بزووتنەوەی ئیسلامی و حەماس لە فەلەستین و حیزبۆڵڵا لە لوبنان، یاخود شیعە حوسییەکان لە یەمەن). بەپێچەوانەوە، لە سووریا و عێراقدا هەوڵ دەدات کە دژی بزووتنەوەکانی دژە حکوومەت، پاڵپشتی لە حکوومەتی ناوەندیی سووریا و عێراق بکات؛ هەرچەندە لە عێراق یارمەتیی چەندین ڕێکخراوی سەربازیی وەکوو حەشدی شەعبی دەدات بۆ ئەوەی کۆنترۆڵی بارودۆخی ئاسایشی و تەنانەت سیاسی لە عێراق و ناوچەکە بکات.

سیاسەتی سەرەکیی ئێران لە ناوچەکە، ئەوەیە کە بتوانێت لە ڕێگەی فاکتەری ئایین، هێڵێک بۆ گوشارخستەسەر دەوڵەتانی ناوچەکە، کە بە "هیلالی شیعی" ناسراوە، دروست بکات. ئەم هێڵە، وەکوو بەرەیەکی بەرگری، مەترسی و هەڕەشەکانی سەر ئێران دوور دەخاتەوە و لەم ڕێگەیەوه‌ پێگەی ژیۆپۆلێتیکیی ئێران بەرزتر دەکاتەوە. کۆماری ئیسلامی، بەم ڕێگەیەوە نەبێت ناتوانێت لە گۆشەگیربوونی ژیۆستراتیژی و تەنانەت ژیۆئێکۆنۆمیک ڕزگاری بێت، بە هۆی ئەوەی کە لە ژینگەی ئاسایشیی خۆیدا هەست بە بوونی ئاسایش ناکات.

 ئه‌مه‌یش به‌ هۆی ئه‌وه‌ی كه‌ یەکێک لە گەورەتـرین کێشەکانى کۆماری ئیسلامیی ئێران لە سیاسەتى دەرەوەدا ئەوە بووە کە، لە ناوچەکەدا هاوپەیمانى ستـراتیژیکى نەبووە؛ بەم واتایەى کە ئێران كه‌وتووه‌ته‌ نێوان عەرەبەکان، تورکەکان و دەوڵەت-نەتەوەکانى تـردا، بەڵام بەشێک نەبووە لە هیچ کامیان.

هەروەها ئێران بۆ زیاتـرکردنى نفووز و بەرزکردنەوەى پێگە و زیادکردنى هێزى خۆى، زۆر گرنگیى بە فاکتەرى ئایین، بەتایبەت شیعەگەرایى دەدات؛ باشترین بەڵگەیش وڵاتانی دراوسێی ئێرانن کە بە ئاستی جیاواز ململانێی لەگەڵیاندا هەیە. لێرەدا هەوڵ دەدەین گرنگترین خاڵەکانی ململانێ  و هاوکێشە سیاسییەکانی نێوان ئێران و وڵاتانی ناوچەکە بخەینە ڕوو و پاشان پەیوەندی و کاریگەرییان لەسەر هەرێمی کوردستان-عێراق:

یەکەم: مەترسیی تورکیا و وڵاتانی ناوچەکە، لە پڕچەکبوونی ئێران و دەستپێڕاگەیشتنی ئێران بە توانای بەرهەمهێنانی چەکی ئەتۆمی.

دووەم: ناکۆکیی نێوان تورکیا و ئێران لەسەر هێڵی گواستنەوەی وزە بۆ ئەوروپا.

سێیەم: ململانێ و ناکۆکی لەسەر پێشکەشکردنی مۆدێلی حوکمڕانی( بەتایبەت ئێرانی شیعە و تورکیای سوننە) و، هەروەها ناکۆکی لەگەڵ سعوودیا لەم بوارەدا.

چوارەم: ناکۆکیی قووڵ لەسەر داهاتووی ڕژێمی بەشار ئەسەد لە سووریا و دەستێوەردانی ڕاستەوخۆی ئێران لە سووریا و پاڵپشتیی ڕژێمی ئەسەد و، بەم پێیەش، هاوکاریی گرووپ و لایەنەکانی پەیوەندیدار لە قەیرانی سووریا و گرووپەکانی ئۆپۆزسیۆنی سووریا، لە لایەن وڵاتانی سوننەی ناوچەکەوه‌.

پێنجەم: پرسی کورد لە هەردوو وڵاتی تورکیا و ئێران و یارمەتیدانی پارتی کرێکارانی کوردستان لە باکووری کوردستان و، پارتەکانی کوردی ڕۆژئاوا لە لایەن ئێرانەوە کە بەپێچەوانەی پێشووتر، کە دۆزی کورد وەکوو مەترسییەکی ئاسایشی، خاڵی هاوکاریی ئێران و تورکیا بوو، ئەوە ئێستا خاڵی ناکۆکی و ململانێیە لە نێوان ئەم دوو دەوڵەتەدا.

شەشەم: دروستکردنی بەرەیەک لە وڵاتانی ناوچەکە لە دژی بەرژەوەندییەکانی یەکتر، کە بە بەرەی وڵاتانی سوننە و وڵات و لایەنە شیعەکان ناسراوە.

حەوتەم: ناکۆکی لەگەڵ وڵاتانی بەرهەمهێنەری نەوت و غاز، بەتایبەت سعوودیا، لەسەر ڕێژەی بەرهەمهێنانی ڕۆژانەی نەوت و دابەزینی نرخی نەوت، بە هۆی پێویستیی ئێران بە دابینکردنی سەرچاوەی دارایی، لە پاش هەڵگرتنی ئابڵوقە ئابوورییەکانی سەر ئێران.

هەشتەم: دەستێوەردانی ئێران لە کاروباری وڵاتانی عەرەبی سوننە، لە ڕێگەی پاڵپشتی لە گرووپ و لایەنە شیعەکان، وەکوو بەحرەین و سعوودیا و کوەیت و لوبنان و...هتد.

نۆێەم: پرسی ئاسایشی کەنداو و مەترسیی وڵاتانی عەرەبی لە کۆنترۆڵی گواستنەوەی وزە لە لایەن ئێرانەوە لەلایەک و مەترسیی ئێران لە هاتنی زیاتری هێزی ڕۆژئاوایی بۆ کەنداو.

دەیەم: هاوپەیمانیی وڵاتانی ناوچەکە لەگەڵ وڵاتانی ڕۆژئاوا لە ڕووی سەربازییەوە و، دڵەراوکێ ئاسایشییەکانی ئێران لەم بوارەدا. و لە کۆتاییدا، ناکۆکی و دوژمنایەتیی ڕیشەییی ئێران لەگەڵ بوونی دەوڵەتی ئیسڕائیل.

کۆماری ئیسلامیی ئێران و هەرێمی کوردستان-عێراق:

گۆڕانکارییە نێونەتەوەیییه‌كان بەگشتی و ناوچەکە بەتایبەتی، بووه‌تە هۆی ئەوەی کە ڕۆڵی ئەکتەرە نادەوڵەتییەکان لە هاوکێشە سیاسییە ناوچەیییەکاندا بەرجەستەتر بێت. بەم پێیەش هەرێمی کوردستان-عێراق لە پێگەی تەنیا "فاکتەرێکی کاریگەر" دەرچووە و بووه‌تە ئەکتەر یاخود "بکەرێکی شوێندانەر" لە گۆڕانکارییە ناوچەیییەکاندا. بەم مانایەی کە ئەم بکەرە (هەرێمی کوردستان)، خۆی هەڵگر و خاوەن چەندین خاڵی لاواز و فاکتەری بەهێزە بۆ ڕۆڵبینین و کاریگەری، یان کارتێکەری لە هاوکێشەکاندا. ئەم دۆخە نوێیەش، لە لایەک دڵەراوکێی ئاسایشیی بۆ ئێران دروست کردووە و لە لایەکی تریشەوە بە هۆی نفووز و پەیوەندەکانی ئێران لە عێراق، دەرفەتی بۆ هێناوەتە ئاراوە.

1-    فاکتەری وزە (نەوت و غاز) ، بووه‌تە هۆی ئەوەی کە پێگەی هەرێم بەرز ببێتەوە و لە هاوکێشە ژیۆئێکۆنۆمیک و ئاسایشییە ناوچەیی و تەنانەت نێونەتەوەیییه‌كاندا (بەتایبەت بۆ داهاتوویەکی نزیک) حیسابی بۆ بكرێت. ئەمەیش بۆ هەرێم بووه‌تە خاڵێکی بەهێز (ئەمە بێجگە لە ئاستی دوورمەودا و چۆنیەتیی وەبەرهێنانی ئەم سەرچاوە گرنگە لە پرۆسەی ئابووریی کوردستان)، بەڵام لە هەمان کاتدا لە لایەن ئێرانەوە بە هەڕەشە و دەرفەت هەژمار دەکرێت.

 ئابووریی ئێران گرێدراوی داهاتی هەناردەکردنی نەوت و غازە و، هەندێک جار ئەمەی وەکوو کارتی گوشار لە هاوکێشە سیاسییەکاندا بەکار هێناوە.  بەڵام بە هۆی ئابڵوقەکانی سەر ئێران و بارودۆخی ناڵه‌باری ئابووریی ئێران لە ناوخۆ و تێچووە سەربازییەکانی ئێران لە ئاستی ناوچەیی، ئەوە پێویستیی بە داهاتی زیاترە لەم بوارەدا.  بەڵام بە هۆی ئەوەی کە سەرەکیترین سەرچاوەی داراییی ئێران هەناردەکردنی نەوت و غازە، ئەوە ده‌وڵه‌تانی تر ئەم خاڵە وەکوو کارتی گوشار دژی ئێران بەکار دێنن. باشترین نموونەش سیاسه‌ت و هەڵوێستی سعوودیایە له‌ هه‌مبه‌ر سیاسه‌تی نه‌وتی كۆماری ئیسلامی ئێران.

لێرەوە ئەم خاڵە بووه‌تە هۆی ئەوەی کە هەرێمی کوردستان وەکوو ڕكابه‌ری ئێران و فاکتەرێک بۆ زیانی زیاتری ئابووریی ئێران لە لایەک و، لە لایەکی تریشەوە وەکوو جێگرەوە (بەدیل) بۆ وڵاتانی بەکارهێنەری نەوت و غازی ئێران، بەتایبەت تورکیا و یەکێتیی ئەوروپا لە ڕووی غازی سروشتییەوە ڕۆڵ دەبینیت. ئەم فاکتەرە وا دەکات کە ئێران بێجگە لە زیانی ماددی، لە ڕووی سیاسی و تەنانەت ئاسایشییەوە زەرەرمەند بێت (یەکێتیی ئەوروپا پێویستیی بە ئێران نامێنێت (کەمتر دەبێتەوە) و هەروەها تورکیایش، کە ئێستا به‌ قه‌باره‌ی ساڵانە 13.7 ملیار دۆلار ئاڵوگۆڕی بازرگانیی لەگەڵ ئێراندا هه‌یه‌، لە ڕووی هاوسەنگییەوە لە ناوچەکە پێگەی بەرزتر دەبێتەوە).

بۆیە، ئێران هەوڵ دەدات بە هەموو شێوەیەک لە ڕێگەی بەغداوە ڕێگری لە هەرێمی کوردستان بکات و بەربەستی بۆ دروست بکات بە مەبەستی گوشارخستنەسەر هەرێمی کوردستان. بەڵام ئێران تا ڕادەیەک لە ڕووی ئابووری و تەنانەت سیاسییەوە سوودمەند دەبێت، ئەگەر بەشێک لە هێڵی گواستنەوەی وزەی هەرێم بە خاکی ئێراندا تێپەر ببێت (هەرچەندە ئەمە بۆ هەرێمی کوردستانیش، سەرەڕای مەترسییەکانی، دەتوانێت دەرفەت بێت ئەگەر تاکە بەدیل نەبێت). ئەمە بێجگە لەوەی کە ئێران پێشتر هەوڵی دەدا لە ڕێگەی عێراق و سووریاوە، کە دوو وڵاتی لایەنگر و هاوپەیمانی بوون، هێڵێکی گواستنەوەی غاز بۆ دەریاری ناوەڕاست ڕابکێشێت کە پێگەی ئێرانی زۆر بەرز دەکردەوە و ئاسایشی وزەی دەخستە ژێر کۆنترۆڵی خۆی و پێگەی وڵاتانی کەنداوی لاوازتر دەکرد.

2-    بە هۆی هاتنەئارای هاوکێشەی نوێ لە ناوچەکە و بەرزبوونەوەی ڕۆڵ و پێگەی کورد بەگشتی و هەرێمی کوردستان-عێراق بەتایبەتی، کۆماری ئیسلامی، ترسی لە بەرزبوونەوەی داواکاریی کورد لە ئێراندا هەیە. بەم مانایە کە بەهێزبوونی هەرێمی کوردستان، دەبێتە مۆدێڵێکی سەرەنجڕاکێش بۆ کوردەکان لە ئێران و، ئەمەیش وا دەکات کە ئێران هەوڵ بدات هەرێم بخاتە ژێر کۆنترۆڵی خۆیەوە و ئەم سیاسەتەیش بە دوو ستراتیژی سەرەکی بەڕێوە دەبات:

 یەکەم: دژایەتی و هەوڵی دروستکردنی کێشەی ناوخۆیی لە ناوخۆی هەرێم و هەروەها گوشارخستنەسەر هەرێم لە لایەن بەغداوە و، تەنانەت دروستکردنی هەڕەشەی ئاسایشی لەسەر سنوورەکان بە بیانوی جۆراوجۆر.

 دووەم: کارکردن لەسەر لێکترازانی گوتاری یەکگرتووی کورد و زەقکردنەوەی کێشەکان، لە ڕێگەی کاریگەریدانان لەسەر لایەنێک لە لایەنه‌ سەرەکییەکانی هەرێمی کوردستان و دەستێوەردان لە کاروباری ناوخۆی کوردستان.

سێیه‌م: ئێران هەوڵ دەدات بە هەموو شێوەیەک ڕێگە لە سەربەخۆییی هەرێمی کوردستان و دروستبوونی دەوڵەتی کوردستان- باشوور بگرێت. بۆ ئەم مەبەستە، هەموو ئامرازە نەرم و ڕەقەکانی بەکار دێنێت. لەم نێوەندەدا، گوشارەکانی بەغدا (سیاسی و ئابووری) و هەروەها سەربازی، وەکوو پێکدادان لە نێوان شیعە-کورد و هەروەها لە ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی هەرێم، سوننە-کورد، چاوەڕوانکراوترین سیناریۆکانن لە داهاتوویەکی نزیکدا. ئەمە بێجگە لەوەی کە "سوپای قودسی" کۆماری ئیسلامیی ئێران (بەپێی شارەزایی و ئەو ئەرکانەی کە پێی سپێردراوە) دەتوانێت هەڕەشەی ئاسایشی لە ناوخۆی هەرێمی کوردستان دروست بکات، کە ئەمەیش کاریگەریی سلبی لەسەر سەقامگیری و ئاسایش و کەرتی ئابووری و پێگەی سیاسیی هەرێمی کوردستان دروست دەکات.

چواره‌م: کۆماری ئیسلامی، جگە لە ئامانجەکانی تری بەڕێوەبردنی ململانێ ناوچه‌یییه‌كانی خۆی لەگەڵ ئەکتەرەکانی تردا، لە یارمەتیدانی پارتە کوردییەکانی باکوور و ڕۆژئاوای کوردستان، هەوڵ دەدات لە ڕێگەی ئەم پارتانەوە (بەتایبەت په‌كه‌كه‌)، کێشە و گرفتی ئاسایشی بۆ سەقامگیریی سیاسی و ئابووریی هەرێمی کوردستان دروست بکات. تەنانەت ئەگەر بتوانێت، هەوڵ دەدات تورکیایش بێنێتە ناو ئەم هاوکێشەیه‌وە و بەم پێیەش، تورکیا لە هەرێم دوور بکاتەوە و ئەمەیش پێگەی سیاسی-ئابووریی هەرێمی کوردستان لاواز دەکات.

پێنجه‌م: ئێران بە بیانووی بوون و چالاکیی پارتە سیاسییە دژبەرەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان لە باشووری کوردستان، هەوڵی گوشارخستنەسەر هەرێمی کوردستان دەدات. بەڵام بەپێچەوانەوە، هەرێمی کوردستان دەتوانێت بوونی ئەم هێزانەی ڕۆژهەڵاتی کوردستان وەکوو دەرفەت و کارتێکی گوشاری سیاسی و تەنانەت سەربازی بۆ سەر ئێران بەکار بێنێت و، هەروەها ڕۆژهەڵاتی کوردستان (ئەمە جگە لە باکوور و ڕۆژئاوای کوردستان لە هاوکێشە سیاسییەکانی ناوچەکە) وەکوو "قووڵاییی ستراتیژیک"، دەتوانێت گەرەنتیی پووچەڵکردنەوەی هەڕەشە و مەترسییەکانی ئێران بێت بۆ سه‌ر هەرێمی کوردستان، بە مەرجێک هەرێم بتوانێت بە ستراتیژییه‌کی فرەڕەهەندی (سیاسی، ئابووری و کەلتووری) لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان نفووزی هەبێت. بۆیە، بەهێزبوونی پارتە سەرەکییەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان، مانای گەرەنتیکردنی ڕاگەیاندنی دەوڵەتی باشووری کوردستان لە هەمبەر هەڕەشەکانی کۆماری ئیسلامییە و هەروەها فاکتەری بەهێزی بەردەوامی و مانەوەیەتی. بۆیە لە ئەگەری لاوازیی بزووتنەوەی ڕزگاریخوازی لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان، ئەوە بەدڵنیاییەوە هەرێمی کوردستانیش لە هاوکێشەکانی ناوچەکە لە هەمبەر ستراتیژیی کۆماری ئیسلامیدا پێگەی لاواز دەبێت و ئاسایشه‌كه‌ی لەبەردەم هەڕەشە و مەترسیدایە.

شه‌شه‌م: کۆماری ئیسلامی، گرنگیی زۆر بە جەنگی سایبری و هەڕەشە سایبرییەکان دەدات و سوپای سایبریی دامەزراندووە. هەروەها چەندین بەشی دەرەوەی سنووره‌کانی هەیە کە لەم ڕووەوە کار دەکەن. بەم پێیەیش ئێران لە ڕێگەی تۆری ڕاگەیاندنەکانییەوە لە ئێران و هەروەها ڕاگەیاندنە سێبەرەکانی لە هەرێمی کوردستان، هەوڵی دروستکردنی ناڕەزایەتیی هاووڵاتیانی هەرێم دژی حکوومەتی هەرێمی کوردستان و پرسیارخستنەسەر "ڕەوایەتی"ی دەسەڵاتدارانی هەرێم دەدات. بەم پێیەیش، هه‌م لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان وێنایەکی نەخوازراو لە هەرێمی کوردستان و ئەزموونی دەسەڵاتداریەتیی کوردی پێشکەش دەکات، کە ئەمەیش قووڵاییی ستراتیژیی هەرێمی کوردستان دەخاتە مەترسییەوە و هه‌م لە ئاستی ناوخۆییشدا سەقامگیریی سیاسیی هەرێم دەخاتە ژێر هەڕەشەوە.

حه‌وته‌م: کۆماری ئیسلامی، دەتوانێت لە ڕێگەی ناڕاستەوخۆوه‌، کاریگەری لەسەر ئاسایشی کۆمەڵگەییی کوردستان دابنێت. باشترین نموونەیش، لە ڕێگەی ئاسانکاریکردن بۆ "باندەکانی لەشفرۆشی" و "ماددەی هۆشبەر" و هاتنیان بۆ هەرێمی کوردستان و ئالوودەکردنی گەنجان، ئەم سیاسەتە بەڕێوە دەچێت. چونکە ئێران توانای بەدەستهێنانی زانیاریی وردی لەسەر هاووڵاتیانی لە ده‌رەوەی سنوورەکانی و کۆنترۆڵکردنیانی لە هاتنەوە بۆ ئێران هەیە، بەڵام دەبینین ئەم جۆرە کەسانە بەئاشکرا هاتووچۆی ئێران و کوردستان دەکەن.

هه‌شته‌م: ئێران دەتوانێت/توانیویەتی، بە هۆی توانا زۆرەکانی لە بواری ئەکادیمی، کەلتووری و مێژوویییدا، ناسنامەی کوردی، وەکوو لق یاخود بەشێک لە ناسنامەی گەورەتری ئێرانی پێناسە بکات و کاری زۆریشی لەم بوارەدا بەهۆی ڕاگەیاندن و زانکۆ و...هتد، کردووە. بۆیە، ئەم خاڵە وەکوو ڕەگەزی لاوازی ناسیۆنالیزم و ناسنامەی نەتەوەییی کورد دادەندرێت  و بەم پێیەیش (بەپێی تیۆریی کۆنستراکتیڤیزم) درک و تێگەیشتنی تاک و نەتەوە و هێزە سیاسییەکانی کورد لە خۆی و جیهانی دەرەوەی و، هەروەها بەرژەوەندی و ئاسایشی نەتەوەییی خۆی لێڵ و لەرزۆک و شێوێندراوە و لەژێر کاریگەریی  گوتار، سیاسەت و بەرژەوەندیی ئێران و ئێرانیبووندا دەبێت.  ئەمە بە مەترسیی هەرە سەرەکی و شاراوە، یاخود خەساری بزووتنەوەی ڕزگاریخوازی و گوتاری دەوڵەت-نەتەوەسازیی کورد لە هەموو بەشەکان داده‌ندرێت. بۆیە پێویستە، کورد، خۆی لەم گوتار و ناسنامە ئێرانییە ڕزگار بکات کە لە قۆناغی یەکەمدا زیاتر کارێکی ئەکادیمی و تیۆریکە و پاشان شۆڕبوونەوەی بۆ کایە و بواری سیاسی و ڕۆشنبیری و کۆمەڵایەتی و کەلتووری و...هتد.

نۆیه‌م: کۆماری ئیسلامی، دەتوانێت ئاسایشی خۆراک و ئاوی هەرێم بخاتە مەترسییەوە: لە لایەک بە هەناردەکردنی بەرهەمی کشتوکاڵی بە نرخێکی کەم و، لە لایەک بە هەناردەکردنی کاڵای کواڵیتیی نزم. هەروەها، ئێران پلانی دروستکردنی دەیان بەنداوی هەیە کە بەشێکی زۆری دروست کراوە و ئەمەیش ئاسایشی ئاو و بەگشتی خۆراک دەخاتە مەترسییەوە، جگە لە مەترسیی پیسکردنی ئاو و ژینگە.

ده‌یه‌م: ئێران لە کاتی هەستکردن بە مەترسی لە پرسی بەدەوڵەتبوونی باشووری کوردستان، دەتوانێت لە ڕێگەی تێکدانی ئاسایشی ناوچەکە و بەرزکردنەوەی مەترسیی تێکچوونی هاوسەنگیی هێزەکان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست (لە ڕێگەی ئەکتەرە دەوڵەتی و نادەوڵەتییەکانەوە)، لە لایەک بە نزیکبوونەوە لە ئەمریکا لە ڕێگەی ئاڵۆزکردن و لێدان لە بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا و پاشان ڕێککەوتن لەگەڵی و تەنانەت لەگەڵ تورکیایش بە هەمان شێوە لە ناوچەکە، ئەمریکا و تورکیا لەسەر داهاتووی هەرێمی کوردستان لەگەڵ خۆی هاوڕا بکات.

لە کۆتاییدا دەتوانین بڵێین، ستراتیژیی سیاسەتی دەرەوەی ئێران لە هەرێمی کوردستان بریتییە لە ستراتیژیی باڵانسکەر  Balancer، بەم مانایە کە ڕێگە لە دروستبوونی هاوپەیمانیی توندوتۆڵ لە نێوان لایەنەکانی کوردستان دەگرێت و لە هەمان کاتدا لە کاتی بارگرژی، نێوەندگیری لە نێوان هێزەکاندا دەکات، بەتایبەت له‌ نێوان هاوپەیمانەکانی وەکوو یەکێتیی نیشتیمانیی کوردستان و په‌كه‌كه‌ و تەنانەت بزووتنەوەی گۆڕان و لایەنەکانی تردا، بۆ ئەوەی باڵانسی هێز تێک نەچێت. بۆیە ئەوەی هەرێمی کوردستان لە مەترسیی ئێران دەپارێزێت (لە شیکردنەوەی کۆتاییدا) سەرەڕای فاکتەر و بوارەکانی تر، ئەوە "قووڵاییی ستراتیژی"یه‌ لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان. ئەمە بۆ تورکیایش هەر ڕاست و کاریگەرە.