پێشهكی:
یهكێك له خهساره مهزنهكانی بهشێك له نوخبهی هزری، ڕۆشنبیری و تهنانهت ئهكادیمیی كورد ئهوهیه، دهیههوێت واقع و ڕووداوهكان تهنیا له چوارچێوهی تیۆرییەکی باو و دڵخوازی دیاریكراودا بخوێنێتهوه و زۆربهی كاتهكانیش ڕووبهڕووی ئاڵۆزی و خوێندنهوهی ڕووكهشیانه دهبێتهوه. بۆیه پێویسته ئێمه ههوڵ بدهین ئهم واقع و ڕووداو و، بهگشتی گۆڕانكارییانهی كوردستان و تهنانهت ناوچهكهش بهپێی ڕاستییه ناوخۆیی- خۆماڵی و بابهتییهكانهوه به سوودوهرگرتن له هزر و زانست "تیۆریزه" بكهین.
ههروهها لێرهدا ئامانجی ئهم نووسینه ئهوهیه، نیشانی بدات كه بهپێی تیۆرهكانی دهوڵهتتهوهر (ماركسیستی، پلۆرالیستی، نوخبهوی و جیهانی سێههم) و سیستهمتهوهر (بهتایبهت سیستهمی سیاسی) ناتوانین خوێندنهوه بۆ گرنگیی گرتنهوهی شنگال و تهنانهت ڕهفتار، گوتار و زمانی سیاسیی بارزانی بكهین.
بۆ ئهم مهبهسته دهمهوێت سوود له چهمك و تیۆریی "پارادایمی تۆماس كۆهین" له بواری فهلسهفهی زانست و مێژووی زانست وهربگرم، تاوهكوو تووشی گرفتی بوونناسانه و مهعریفهناسانه و میتۆدۆلۆژیك نهبین، چونكه بەپێی ڕوانگهكانی ناسنامهتهوهر به تایبهت "كۆنستراكتیڤیزم" ههموو دیارده كۆمهڵایهتییهكان دروستكراوی كۆمهڵایهتین و بهم پێیهش زانست، عهقڵانییهت و تهنانهت چهمكی بهها و بهرژهوهندی، ڕێژهیین و به پێی پارادایمی زاڵی ههر سهردهمێك مانای تایبهتی دهبهخشێت و مانای تایبهت بهرههم دێنێت، كهواته پێوهری دروستی و تێگهیشتن له ڕهفتار و ماناكان ههتاههتایی نین.
ڕووداوی ئازادكردنهوهی "شنگال" به دهستی پێشمهرگهی كوردستان و لهژێر سهرپهرشتی و بهڵێنیی بارزانی هاوسهنگیی هێزی ناوخۆیی و ناوچهیی و تهنانهت نێونهتهوهییی له بهرژهوهندی و قازانجی هێزی دیسكۆرس، و سیاسهتی بهڕێزیان و بهگشتی گوتاری پارتی دیموكراتی كوردستان (ههرچهنده دواتر باس له ڕۆڵی لاوازی پارتیی دیموكراتی كوردستان وهكوو بكهرێكی لاوهكی لهم پارادایمهدا دهكهم) گۆڕی و له داهاتووشدا شوێندانهری و گرنگیی ئاسهوارهكانی ئهم ڕووداوه زیاتر بهرجهسته دهبێت.
پارادایمی هێز و رهگهزهكانی:
ههر "پارادایمێكی هێز" بۆ جێگیربوون و دووباره بهرههمهێنانهوهی خۆی، پێویستیی به "بكهر و بونیاد" ههیه. لێرهدا ئهگهر بۆ نموونه له گۆرهپانی سیاسی كوردستاندا بهرێز مهسعود بارزانی وهربگرین، ئهوه وهكوو "بكهر"ی سیاسیی سهرهكی و تهنانهت ههڵگری ڕهوایهتی مێژوویی (له ڕووی بنهماڵهیییهوه) لهم پارادایمهدا ئهم ڕۆڵه دهبینێت. بكهره لاوهكییەکانی تر بۆ نموونه وهكوو پارتیی دیموكراتی كوردستان و ئهكتهرهكانی تری ناو ئهم پارادایمه چ وهكوو حزب و چ وهكوو تاك و كهسایهتییهكان، بەپێی دووری و نزیكی و ڕۆڵ و قورسایییان، دهكرێت وهكوو دامهزرێنهر، شیكهرهوه و داكۆكیكار و تهنانهت جێبهجێكهری ئهم پارادایمه (پارادایمی هێز) سهیر بكرێن.
ههموو پارادایمێكی هێز بۆ چهسپاندن و جێگیركردنی خۆی له ڕووی عهینی و هزرییهوه پێویستی به بونیاد یاخود ستراكچهر ههیه. لێرهدا، دهكرێت دهسهڵاته فهرمی و نافهرمییهكان، یان دامهزراوه و دهسهڵاته حكوومی و ناحكوومییهكان له ژێر ناونیشانی چوار ڕهگهز یان بونیادی سهرهكی و بنهڕهتیدا پۆلێن بكهین:
بهگشتی ئهم چوار ڕهگهزهی سهرەوه كه ئاماژهمان پێ دا، وهكوو كاكڵ و ناوهڕۆكی ڕهقی پارادایمی هێز پێناسه دهكرێن و بهردهوام بكهری سهرهكی و بكهره لاوهكییهكان و له لایهكی ترهوه نهیارانی ئهم پارادایمه لهسهر پاراستن و بهردهوامی یان گۆڕانی ئهم پارادایمی هێزه له كێبڕكێ و ململانێدان، بۆ نموونه زمان و گوتاری بارزانی و لایهنگرانی له لایهك و زمان و گوتاری نهیارانی له لایهكی ترهوه. (ههرچهنده ئهم ململانێیه شاراوه بێت و له چوارچێوهی كێبڕكێدا خۆی بهرجهسته بكات).
پارادیمی هێز، زمان و بهرههمهێنانی مهعریفهی تایبهت:
لێرهوه ههر پارادایمێكی هێز بۆ مانهوه و بهردهوامیی خۆی، سیستهمێكی مهعریفی و هزریی تایبهت به خۆی بهرههم دههێنێت كه لێرهدا گرتنهوهی شنگال و پێشكهشكردنی وتهی بارزانی لهسهر چیای شنگال له ڕۆژی ئازادكردنهوهی شنگال و جهختكردنهوه له سهر ڕهسهنایهتیی كورده ئێزییدیهكان و كوردستانیبوونی شنگال و ههروهها ڕۆڵی پێشمهرگهی كوردستان لهم پرۆسهیهدا لهم چوارچێوهیهدا دهخوێندرێتهوه و مانا وهردهگرێت و ڕهفتارهكانی ئێستا و دواتریش ئاڕاسته و دیاری دهكات. لێرهوه هێڵهكانی وهفاداری و لایهنگری له لایهك و، هێڵهكانی نهیاری و تهنانهت دوژمنایهتی (ناوخۆیی و دهرهكی) بهرجهسته و ڕوون دهبێتهوه.
لێرهدایه كه ڕۆڵی زمان له دروستكردنی بونیادی هزری و زهینیی پارادایمی هێز بهرجهسته دهبێت و گهڕانهوه بۆ وتهكانی بارزانی له ڕابردوو و ئێستا لهسهر چیای شنگال لهسهر مافی چارهنووسی گهلی كوردستان و جهختكردنهوه لهسهر ڕۆڵ و پێگه و قورساییی پێشمهرگەی كوردستان و ڕووداو و كارهساتی جینۆسایدی ئێزیدییهكان و ...هتد، ئهمه بهڕوونی ئاشكرا دهكات.
بهتێپهڕبوونی كات، ئهم زمان و زهنییهت و ئهزموونه مێژوویی و تاكهكهسییانه دهبنه بنهمایهكی ڕهفتاری و، نوخبه سیاسییهكان و تاكهكان و دامهزراوه فهرمییهكان و دروستكهرانی بڕیار ناتوانن لێی لابدهن و دژایهتیی بكهن، دژایهتیی پێكهاته و بونیادهكانی پارادایمی هێزی بارزانی لهم قۆناغهدا زۆر ئاسان نییه، چونكه ههم ڕهوایهتیی له ئاستی كۆمهڵگا و نێونهتهوهییدا ههیه و ههم گوتاری بارزانی ههڵگری ڕهگهزهكانی ناسنامهیییه و ماناشی لێ وهردهگرێت، ههروهها ماناشی بۆ ساز دهكات و بهم پێیهش هێژمۆنیی ههیه. له لایهكی تریشهوه بونیادی كهڵهكهبوونی (وهكوو خاڵێكی جهوههری) ئهم پارادایمه له دهست دامهزراوهكانی ژێر كۆنترۆڵی بارزانیدایه.
ململانێی دیسكۆرسهكان بۆ هێز و هێژموونی و ئهگهری گۆڕانكاری:
لێرهوهیه كه دهتوانین پهراوێزكهوتنی گوتاری "گۆڕان" و نوخبه سیاسییهكانی له ئێستای كوردستاندا (سهرهڕای خاڵه بههێز و ڕهواكانی، بۆ نموونه له ڕووی هاتنهكایهی دادپهروهری، پرۆسهی چاكسازی له حكوومهت و پرۆسهی دیمۆكراتیزاسیۆن له كوردستان) خوێندنهوهی بۆ بكهین و هۆكارهكانی بۆمان ئاشكرا بێت.
ههر پارادایمێكی هێز له ڕێگهی گوتاری تایبهت به خۆی كه ههڵی گرتووه، ههروهها ئهو سیستهمه جێگیر و بهڵێنپێدراوه ویستراو و دڵخوازهی كه ههیهتی، سیستهمی یاسایی و تهنانهت سیاسیی خۆی دهستنیشان دهكات. بهگشتی، لادان یان گۆڕینی ئهم سیستهمه یاسایی و سیاسییه زۆر ئهستهمه و وهكوو ڕووخاندن و شۆڕش ههژمار دهكرێت و له لایهكی ترهوه له لایهن بهشێكی زۆری كۆمهڵگا ڕهوایهتی وهرناگرێت و تووشی شكست دهبێت.
لێرهوهیه كه هۆكارهكانی شكستی ناوخۆیی و دهرهكیی ڕهفتار و ههوڵهكانی بزووتنهوهی گۆڕان (سهرهڕای سهرنجڕاكێشبوونی بۆ بهشێك له تاك و هێزه سیاسییهكان) چ له ڕووی سیاسی و چ له ڕووی یاسایییهوه ئاشكرا دهبێت. باشترین نموونهش ههوڵی گۆڕان بوو لهسهر پرسی سهرۆكایهتیی ههرێم بۆ ههمواركردنهوهی یاسای سهرۆكایهتیی ههرێمی كوردستان بهبێ بهشداریپێكردنی پارتی دیموكراتی كوردستان یاخود ههوڵدان بۆ دروستكردنی بهرهیهك و گوشاری جهماوهری لهسهر پارتی دیموكراتی كوردستان كه كاردانهوهی پارتی دیموكراتی كوردستانی به ههڵپهساردنی سهرۆكایهتیی سهرۆك پهرلهمان و وهزیرهكانی گۆڕانی له حكوومهتدا لێكهوتهوه.
بۆ گۆڕینی ههر پارادایمێكی هێز، پێویسته چ له ڕووی بكهرایهتییهوه و چ له ڕووی بونیادییهوه جێگرهوه یان ئهلتهرناتیڤی گونجاو و ویستراو و بههێز ههبێت و پارادایمی هێزی جێگیر، تووشی قهیرانی عهینی و مانایی بێت و، پارادایمی زاڵ نهتوانێت چیتر هێژمۆنیی ههبێت و ڕهگهزه بونیادییهكانی، چیتر وڵامدهری داواكاری و ویستی كۆمهڵگای كوردستان نهبێت. ئهم بابهتهش سهرهڕای ڕهخنهی تاكهكانی كوردستان له ئهدای حكومهت و پارتهكانی دهسهڵاتدار و قهیرانی داراییی حكومهتی ههرێمی كوردستان له ئێستادا زۆر لاوازه و جهنگی سهركهوتووانه دژی داعش بهگشتی و گرتنهوهی شنگال به تایبهت (به هۆی كاریگهری لهسهر دووباره بهرههمهێنانهوهی ڕهوایهتی و هێژمۆنی و ههروهها بههێزتركردنی ڕهگهزه ناسنامهیییهكان) ئهگهرهكانی لاوازتر كرد و، بۆیه وهكوو له سهرهتادا وهكوو گریمانهیهك خستمهڕوو و ئاماژهم پێ دا، هاوسهنگیی هێزی له بهرژهوهندیی بارزانی گۆڕی و لێرهوهیه كه خاڵه بههێزهكانی سیاسهت و دیسكۆرسی بارزانی خۆی مانیفێست یاخود ئاشكرا كرد.
لاوازییهكانی دیسكۆرسی بارزانی بهپێی پارادایمی هێز:
بهم پێیه ئهوهی ئاشكرا دهبێت (سهرهڕای لهژێردهستبوونی دامهزراوه فهرمییهكانی هێزی رهق و دهسهڵاتداریهتی له كوردستان) خاڵی لاوازی پارادایمی هێزی بارزانی، خودی "پارتیی دیموكراتی كوردستان"ه، چونكه پارتی وهكوو حزب خۆی، بهم مانایه كه له لایهك ئهوهی هۆكار و خاڵی جێگهی سهرههڵدانی ناڕهزایهتی و ڕهخنهی تاكهكانی كوردستانه ڕهفتاری بكهره بچووكهكانی ئهم پارادایمهیه (وهكوو بكهری حكومی و حزبی)، ههر له بوونی نادادپهروهریی سیستهمی، تاوهكو بوونی گهندهڵیی بهرفراوان و بهفێڕۆدانی سامان و دهستێوهردانی حزبی و...هتد، كه بووهته خاڵی بههێزی گوتاری سیاسی و كۆمهڵایهتیی پارادایمی هێزی لایهنه سیاسییهكانی تر.
لهلایهكی ترهوه خودی ئهم بكهرانه (حزبی و حكومی) تهنیا "بهكاربهری ئامرازی"ی ئهم پارادایمه هێزهی بارزانین به ئاراستهی قازانج و بهرژهوهندیی تاكهكهسی و گرووپی، نهك نهتهوهیی و تهنانهت پارتیی دیموكراتی كوردستان، بهم مانایه كه ناتوانن یارمهتیدهری چهسپاندن و جێگیربوونی ئهم پارادایمی هێزه بن، بهڵكوو خۆیان هۆكاری لاوازیی پارادایمهكه و بههێزتركردنی پارادایمی جێگرهوهی لایهنهكانی ترن و كاریگهریی نهرێنی (سلبی)یان ههیه لهسهر چهسپاندن و جێگیركردن و بهرههمهێنانهوهی ڕهگهزهكانی بونیادی "ڕهوایهتی" و "هێژمۆنی" و "ناسنامه"ییی پارادایمی هێزی بارزانی، بهڵام ئهوهی خوێندنهوهی بۆ دهكرێت ئهوهیه كه ئهم بكهرانه بهتهنیا ههوڵی قۆرخكردن و كۆنترۆڵكردنی ڕهگهزی "كهڵهكهبوون"ی بونیادی ئهم پارادایمه هێزهی بارزانی دهدهن، كه ئهمهش ههمدیس له زیانی هێزی پارادایمهكهی بارزانییه و له بهرژهوهندی و سوودی پارادایمهكانی تردایه.
لێرهوه كه بارزانی وهكوو سهرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان زیاترین زیان له ههر ڕهفتارێكی دژه ڕهگهزهكانی پارادایمی بكهرهكانی ناو پارتی و وهكوو سهرۆكی ههرێمی كوردستان له بكهرهكانی ناو حكومهت دهبینێت، تهنانهت ههڵكردنی ئاڵایهكی حزبی له بهرهكانی جهنگ، یاخود بۆ نموونه ئاڵای پارتیی دیموكراتی كوردستان له ساتهوهختی ئازادكردنهوهی شنگال كه چهند وێنهیهكیش له ڕاگهیاندنهكانهوه (بهمهبهست یان بێ مهبهست) پێشان درا.
دهرئهنجام:
له كۆتاییدا، دهتوانین بڵێین تیۆر یاخود ڕوانگهی "پارادایمی هێز" دهتوانێت ڕووداوهكانی ئێستای كوردستان باشتر تیۆریزه بكات، ههروهها لهم ڕوانگهیهوه خوێندنهوه بۆ گۆڕانكارییهكانی كوردستان و ناوچهكه بكهین. ههر بهم پێیهش دهتوانین بڵێین، سهركهوتنهكان له جهنگی داعش به گشتی و ئازادكردنهوهی شنگال به تایبهت، به هۆی قورسایی سیمبۆلیكی شنگال له ئاستی ناوخۆیی و نێونهتهوهیییهوه ڕهوایهتیی زیاتری داوهته دیسكۆرسی ناسنامهتهوهریی بارزانی و هێژمۆنیی ئهم گوتاره زیاتر دهكات و بهگشتی هاوسهنگی له بهرژهوهندیی هێزی دیسكۆرسی بارزانی له هاوكێشه ناوخۆیی و ناوچهیییهكاندا دهگۆڕێت. بهڵام لهلایهكی ترهوه لاوازییهكانی ئهم دیسكۆرسهی بارزانی بهردهوام ههڕهشه له هێژمۆنی و جێگیربوونی ئهم دیسكۆرسه ناسنامهتهوهر- سهروهریخوازییه دهكات.
بۆ بهردهوامی و جێگیربوونی ئهم دیسكۆرسه و دهستهبهركردنی ئامانجه بهڵێنپێدراوهكانی و دووباره بهرههمهێنانهوهی ڕهوایهتی بۆ ئهم گوتاره، پێویسته بارزانی خاڵه لاوازه یاخود ڕهگهزه لاوازهكانی ئهم دیسكۆرسه بهپێی تیۆری پارادایمی هێز، چارهسهر بكات. ههرچهنده ههوڵهكانی بهرێز بارزانی لهم دوایییه بۆ ڕاگهیاندنی پرۆژهی چاكسازی لهم چوارچێوهیهدا خوێندنهوهی بۆ دهكریت. شكست یاخود سهركهوتنی ئهم چاكسازییانهش داهاتووی هێزی ئهم دیسكۆرسه یان لاوازبوونی و بهم پێیهش ئهگهری لهدهستدانی ڕهوایهتی، ههروهها جێگۆڕكێ و جێگرتنهوهی لهلایهن دیسكۆرسێكی ترەوە دهستنیشان دهكات.
ههنگاوی كۆتاییی بارزانی بۆ بهدهستهێنانی هێژمۆنی تهواو و جێگیركردن و چهسپاندنی ئهم دیسكۆرسه له چوارچێوهی پارادایمی هێز، پرسی سهربهخۆیی-سهروهرییخوازی بارزانییه، كه گرێدراو و پهیوهندیداره لهلایهك به سهركهوتنی چاكسازی و لهلایهكی ترهوه ئاساییكردنهوهی بارودۆخی سیاسیی ناوخۆیی ههرێمی كوردستان و دروستكردنی یهكگرتوویییهك له ناوخۆ و سڕینهوهی بارگرژییهكان به ئاڕاستهی سهربهخۆییی كوردستان و دروستكردنی دهوڵهتی باشوری كوردستان. بهم مانایه كه له چوارچێوهی پارادایمی هێزدا، ئهم ڕهگهزه (سهربهخۆییخوازی) ههم هێز به بارزانی" وهكو بكهرێكی ئهم پارادایمه" و ههم به بونیادی ئهم دیسكۆرسهی بارزانی دهدات و ههمیش دووباره هێزی لێ وهردهگرێت.
تاوهكوو ئێستا هیچ دیسكۆرسێك نهیتوانیوه له پارادایمی هێزی ههرێمی كوردستان ببێته جێگرهوهی گوتاری بارزانی و ئهم دیسكۆرسه ڕهگهزهكانی ڕهوایهتی، هێژمۆنی و ناسنامهیی بههێزی ههیه، بهڵام تاوهكوو ئێستا ڕهگهزی كهڵهكهبوونی ئهم پارادایمه هێزهی بارزانی لاوازه و تهنانهت جێگهی ههڕهشهیه بۆ بونیادی ئهم پارادایمه و بهم پێیهش بكهرایهتیی بارزانی لاواز و سنووردار دهكات.