پێشەكی:

بەڵگەنامەی 68 لاپەڕەییی ستراتیژیی ئاسایشی نەتەوەییی ئەمریكا لە كۆتاییی مانگی دێسەمبەری 2017 وەكوو یەكەمین بەڵگەنامەی ستراتیژیی ئاسایشی نەتەوەییی ئەمریكا لە سەردەمی سەرۆكایەتیی "دۆناڵد ترامپ" خرایە ڕوو. ئەم بەڵگەنامەیە بە هەفدەیەمین بەڵگەنامەی ستراتیژیی ئاسایشی نەتەوەییی ئەمریكا لە پاش یاسای ناسراو بەGoldwater-Nichols Defense Department Reorganization Act of 1986  لە ساڵی 1986ەوە دادەندرێت. لەم نووسینەدا هەوڵ دەدین تیشك بخەینە سەر گرنگترین خاڵەكانی ئەم ستراتیژییە نوێیەی ئەمریكا لە ئیدارەی دۆناڵد ترامپ. بە هۆی ئەوەی كە ئەم بەڵگەنامەیە ڕەنگرێژی هەموو سیاسەتەكانی دەرەكی، ئابووری، بەرگری و هەوڵگری و... ئەمریكا وەكوو گەورەترین هێزی ئابووری و سەربازی و سیاسیی جیهان لە ئاستی ناوخۆیی و نێودەوڵەتیدا دەكات كە كاریگەریی لەسەر كۆی هاوكێشە ئابووری و سیاسی و ئاسایشییەكان و تەنانەت ململانێیە جیۆسیاسییەكانی ناوچە گرنگەكانی جیهاندا دەبێت. بۆ نموونە ترامپ لە یەك ڕستەدا كۆی ستراتیژیی ئەمریكا، بەتایبەت لە بواری دەرەكی و لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا خستە ڕوو: "ئێمە چیتر نەتەوەسازی ناكەین، بەڵكوو ئێمە تیرۆریستەكان دەكوژین!"

ئایدیا و ڕوانگەی دۆناڵد ترامپ لەم بەڵگەنامەیەدا

لەم بەڵگەنامەیەدا "دۆناڵد ترامپ" باس لەوە دەكات كە بۆیە ئەمریكییەكان ئەویان وەكوو سەرۆككۆماری ئەمریكا هەڵبژاردووە، كە دووباره‌ ئەمریكا بەهێز و گەورە ببێتەوە. بۆیە لە ڕوانگەی ترامپەوە ئاسایش و بەرژەوەندی و خۆشگوزەرانیی هاووڵاتیانی ئەمریكا لە پلەی یەكەمدایە. بۆ ئەم مەبەستەیش دۆناڵد ترامپ ئەوە دووبارە دەكاتەوە كە هەوڵی دووبارە بنیاتنانەوەی ژێرخانی ئابووری و سەربازی دەدات و پارێزگاری لە سنوورەكان و سەروەریی ئەمریكا دەكات؛ هەروەها پەرە بە بەها و نۆرمە ئەمریكییەكان دەدات و بڵاویان دەكاتەوە.

دۆناڵد ترامپ لەم بەڵگەنامەیەدا سیاسەتی دەرەكیی ئەمریكا لە سەردەمی سەرۆكایەتیی خۆیدا بە بەڵگە و شاهیدی ئەوە دێنێتەوە، كە بە ئاراستەی ئەم ستراتیژی و سیاسەتە كاری كردووە كە ترامپ بەڵێنی بە ئەمریكییەكان داوە بۆ ئەوەی ئەمریكا جارێكی تر لە پلەی یەكەمدا بێت. هەر بۆ ئەم مەبەستەیش ترامپ بەڵێنی ئەوە دووپات دەكاتەوە كە جاریكی تر ئەمریكا ڕێبەرایەتیی جیهان بگرێتە ئەستۆ. دۆناڵد ترامپ دان بە بوونی كێشە و گرفت و بەربەستی ناوخۆیی و نێودەوڵەتیدا لە بەردەم ئەم سیاسەت و ستراتیژییەی ئەمریكادا دەنێت، بەڵام باس لەوە دەكات كە نابێت كێشەكان بشاردرێنەوە، بەڵكوو پێویستە بۆ پێشكەوتن و گەشە و پەرەپێدانی زیاتری ئەمریكا لە دەرفەتەكان كەڵك وەربگیرێت. دۆناڵد ترامپ لەم بەڵگەنامەیەدا باس لە مەترسی و هەڕەشەی ڕژێمە سەرەڕۆكان (وەكوو كۆریای باكوور و كۆماری ئیسلامیی ئێران) دەكات كە پەرەیان بە توانا ئەتۆمی و مووشەكییەكانیان داوە؛ كە ئەمەیش نەم هەر بۆ ئاسایشی ئەمریكا، بەڵكوو مەترسییە بۆ ئاسایشی هەموو جیهان. لە لایەكی تریشەوە دۆناڵد ترامپ ئاماژە بەوە دەكات كە گرووپە ڕادیكاڵە ئیسلامییەكان گەشەی زیاتریان كردووە و، بەتایبەت تیرۆریستە ئیسلامییەكان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا زاڵ بوونە.

بۆیە ترامپ، پێی وایە كە پێویستە بەرەیەك دژ بە سەرەڕۆییی كۆریای باكوور پێك بێت و، هەروەها ترامپ پێی وایە كە پێویستە ڕووبەڕووی مەترسیی دیكتاتۆریی كۆماری ئیسلامیی ئێران ببینەوە كە بە هۆی ڕێككەوتنیكی لاواز و زیانبارەوە نفووزی خۆی لە ناوچەكەدا زیاتر كردووە. بۆیە بە بڕوای ترامپ، پێویستە كە ئەمریكا دووبارە پەرە بە دۆستایەتییەكانی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بدات و، گرنگی بە ڕۆڵی سەركردە كاریگەرەكان لەم ناوچەیە بدات بە مەبەستی وەدەرنانی تیرۆریستان و توندڕۆكان لە ناوچەكە و بڕین و پچڕاندنی سەرچاوە دارایییەكانیان. هەروەها ترامپ ئاماژە بەوە دەكات كە بۆ ڕووبەڕووبوونەوە لەگەڵ تیرۆریستان، پێویستە ئایدیۆلۆژییه‌ شەڕەنگێزەكانیان بێبەها بكرێن. سەرۆككۆماری ئەمریكا لەم بەڵگەنامەیەدا ئاماژە بەوە دەكات، كە دەوڵەتی ئیسلامی (داعش) لە عێراق و سووریا لە ڕێگەی جەنگەوە تێك شكاوە و شكستی خواردووە، بەڵام ترامپ ده‌ڵێ كە پێویستە ئەمریكا لە جەنگی ئەم تیرۆریستانە بەردەوام بێت تاوەكوو بەتەواوی لەناویان بەرین.

خاڵێكی تری گرنگ كە ترامپ لەم بەڵگەنامەیەدا ئاماژەی پێ دەدا و پێداگریی لەسەر دەكات، ئەوەیە كە ئەمریكا چیتر لە هەمبەر هەڕەشە و مەترسییەكانی سەر ئەو وڵاتە لێبووردە نییە، بەتایبەت مەترسی و هەڕەشە ئاسایشییەكانی بواری ئابووری و بازرگانیی نادادپەروەرانە. ئەمەیش دەرخەری كرۆكی ستراتیژیی ئاسایشی نەتەوەییی ئیدارەی ترامپە كە ئاسایشی ئابووری، بە كرۆكی ئاسایشی نەتەوەییی ئەمریكا و دروشم و سیاسەتی "ئەمریكا لە پلەی یەكەم" دادەندرێت. لە ئاستی ناوخۆییشدا "ترامپ" باس لە بنیاتنانەوەی بەها و پرەنسیپە ئەمریكییەكان دەكاتەوە كە دەبێتە هۆی سەركەوتووبوونی بنەماڵە و كۆمەڵگەی ئەمریكا. لە لایەكی تریشەوە "ترامپ" كۆچی نایاسایی بە مەترسی بۆ سەر ئاسایشی ئەمریكا و هەڕەشە لە كۆمەڵگەی ئەمریكا دزانێت. لە لایەكی تریشەوە "ترامپ" نادادپەروەری لە كاروباری بازرگانی بە هۆكارێكی سەرەكیی مەترسیی دەزانێت كە ئابووریی ئەمریكا و، هەروەها دروستبوونی دەرفەتی كاری لەم وڵاتە خستۆتە ژێر هەڕەشەوە. بۆیە ئەم فاكتەرەیش بۆتە هۆكاری ئەوەی كە متمانە و بڕوای هاووڵاتیانی ئەمریكا بە حكوومەت و بەهاكان و تەنانەت داهاتوو لاواز و لەرزۆك ببێت.

 بۆیە لە ڕوانگەی ترامپەوە، پێویستە هەلی كار بۆ ئەمریكییەكان بڕەخسێت. ئەمەیش لە ڕێگەی دروستكردنی پەیوەندیی دەرەكیی دوولایەنە و دادپەروەرانەی ئابوورییه‌وه‌ دەستەبەر دەكرێت. بۆیە ترامپ باس لەوە دەكات كە پاش تێپەڕینی ساڵێك بەسەر سەرۆكایەتییەكەیدا، هەموو جیهان دەزانێت كە ئێستا ئەمریكا بەهێز و سەركەوتوو و ئەمنە. لە ڕاستیدا ئەمە ئاماژەیە بۆ باشتركردنی دۆخی ئابووریی ئەمریكا كە گەشەی ئابووری و بەرهەمهێنانی ناوخۆییی ئەمریكا گەیشتۆتە ڕێژەی 3.3% كە بەرزترین ئاستە لە 17 ساڵی ڕابردوودا و، لە سەردەمی  سەرۆكایەتیی "ئۆباما"دا نەگەیشتە 3% و، هەروەها پێشبینی دەكرا كە ئەگەر كارەساتی سروشتی ڕووی نەدابووایه‌، ئەگەری گەیشتن بە 4% مسۆگەر دەكرا.  لە لایەكی تریشەوە ڕیژەی بێكاری لە ئەمریكا دابەزیوە بۆ 4.1%، كە ئەمەیش بە نزمترین ئاست لە دوو دەیەی ڕابردوودا دادەندرێت. بۆیە ترامپ ئەمە بە سەركەوتنی خۆی دەزانێت كە بە سیاسەتەكانی لە ناوخۆ و دەرەوەدا بەدەستی هێناوە. لە نموونەی ئەم سیاسەتانەیش كە بۆ ترامپ جێگەی شانازی بووە و، بۆتە هۆكارێك بۆ ئەم گەشە ئابوورییە، دەتوانین ئاماژە بە دەرچوونی ئەمریكا لە ڕێككەوتننامەی كه‌شوهەوای پاریس بكەین كە لەم بەڵگەنامەیەدا گۆڕانكاریی ژینگە و كه‌شوهەوا وەكوو هەڕەشە و مەترسی بۆ سەر ئاسایشی نەتەوەییی ئەمریكا دانەنراوە.

دۆناڵد ترامپ گەشەی ئابووری و سەركەوتنی خۆی لەم یەك ساڵەدا لە ڕێگەی ڕووبەڕووبوونەوە لەگەڵ كێشە و گرفتەكان دەزانێت، كە هەوڵ دەدەن هەڕەشە و مەترسی بن بۆ سەر گەلی ئەمریكا. بۆیە ترامپ پاراستنی ئاشتی لە ڕێگەی هێزەوە، دەكاتە كرۆكی ئاسایشی نەتەوەییی ئەمریكا و، ئەمەیش نفووزی ئەمریكا لە بەرژەوەندیی گەلی ئەمریكا و خۆشگوزەرانیی ئەم دەوڵەتەدا زیاتر دەكات. بۆیە لە ڕوانگەی ترامپەوە ئاشتی و ئازادی و خۆشگوزەرانی لە ساڵانی داهاتوودا ئەو خاڵانەن، كە بەپێی ئەم ستراتیژییەی ئاسایشی نەتەوەییی ئەمریكا بەدواداچوونی بۆ دەكات. ترامپ لەم بەڵگەنامە ستراتیژییەی ئاسایشی نەتەوەییدا گرنگییەكی زۆری بە "باڵانسی هێز"ی ویستراو یاخود دڵخوازی ئەمریكا داوە، كە ئەمەیش لە ڕیگەی هاوپەیمانەكان و هاوبەشەكانی ئەمریكاوە دەبێت. ڕاستییه‌كه‌ی، لەم بەڵگەنامەیەدا ئەمریكا مەترسییەكانی "چین" وەكوو هەڕەشە و مەترسیی جددی دەبێنێت. ئەمەیش لە ڕوانگەی "ئابووریتەوەر"ی ترامپەوە سەرچاوە دەگرێت.

 لە ڕووی سەربازی و ئاسایشییەوە ئەم بەڵگەنامەیە ڕووسیا و ململانێ جیۆسیاسی و ئاسایشییەكان بە مەترسی دەزانێت؛ بۆیە لە ڕوانگەی ئەمریكاوە پێویستە چین كۆنترۆڵ بكرێت. ئەمەیش لە ڕێگەی بەهێزبوونی ناوخۆیی لە ڕووی ئابووری و ئاسایشی و، هەروەها لە ڕێگەی هاوسەنگیی هێز و پەرەپێدانی توانا سەربازی و بەرگرییەكانی ئەمریكا دەبێت. بەڵام كرۆكی هەموو ئەمانەیش بۆ پاراستنی بەهێزبوونی ئابووریی ناوخۆییی ئەمریكایە كە لە ڕێگەی هەڵوەشاندنەوەی ڕێككەوتنە ئابووری و بازرگانییە نادادپەروەرانەكان دەبێت. بۆ نموونە دەتوانین ئاماژە بە دەرچوونی ئەمریكا لە ڕێككەوتنی بازرگانیی ترانس پاسێفیك (Trans-Pacific Partnership (TPP)) بكەین؛ هەرچەندە ئەمە ئیدارەی ترامپی تووشی ڕەخنەی زۆر كردووە، بەو پێیەی كە ئەم كارە دەستی چینی ئاوەڵاتر كردووە. بۆیە لە ڕوانگەی ترامپەوە ئەولەوییەتی ئاسایشی ئەمریكا بۆ پرسەكانی ئاسایش، خۆشگوزەرانی و بەرژەوەندیی گەلی ئەمریكا دەگەڕێتەوە؛ بەم پێیە لەم ستراتیژییەدا ئەمریكا لە پلەی یەكەمدایە. ئەمەیش ڕوانگەی ترامپ بۆ پرس و بابەتە ناوخۆیی و جیهانییەكان دەردەخات.

ناوەڕۆكی بەشەكانی بەڵگەنامە ستراتیژییەكەی ئاسایشی نەتەوەییی ئەمریكا

ئەم بەڵگەنامەیە بێجگە لە پێشەكی و دەرەنجام، لە چوار بەشی سەرەكی پێك هاتووە: بەشی یەكەم تایبەتە بە پارێزگاری و پاراستنی خەڵكی ئەمریكا و نیشتمان و میتۆد و ستایلی ژیانی گەلی ئەمریكا. لەم بەشەدا باس لە ستراتیژیی پاراستنی ئاسایشی سنوورەكانی ئەمریكا و، هەروەها چۆنێتیی بەرگری لە هەمبەر مەترسیی بڵاوبوونەوەی چەكە كۆكوژەكان و بەرەنگاری و ڕووبەڕووبوونەوە لە دژی هەڕەشە ژینگەیی و مەترسییە نەخۆشییە سنووربڕەكان لەسەر ئەمریكا كراوە. لە لایەكی ترەوە تیشك خراوەتە سەر سیاسەتی كۆچبەریی ئیدارەی ترامپ و بەهێزكردنی سنوورەكانی ئەمریكا بۆ ڕێگەگرتن لە كۆچبەریی نایاسایی و كاریگەرییەكانی لەسەر ئاسایشی ئەمریكا. هەروەها لەم بەشەدا باس لە ڕووبەڕووبوونەوە لەگەڵ تیرۆریستە جیهادییەكان و مەترسییەكانیان لەسەر ئاسایشی ئەمریكا كراوە. لە باسێكی تردا پێداگری لەسەر لەناوبردنی تاوانە ڕێكخراوەكان و، هەروەها ڕێكخراوە تاوانكارییە سەرووسنوورییەكان كراوەتەوە. ئەوەی جێگەی ئاماژەپێدانە كە لەم بەشەدا باس لە ئاسایشی سایبەری و هەڕه‌شەكانی بۆ سەر ئاسایشی نەتەوەییی ئەمریكا كراوە. سەرەڕای ئەمانەیش باس لە بەهێزكردنی خۆگونجاندن و تواناكانی ئەمریكا بە ڕووبەڕووبوونەوەی هەڕەشە و مەترسییە ئاسایشییەكان كراوەتەوە.

بەشی دووەم تایبەت كراوە بە پرسەكانی گەشە و پەرەپێدان و خوشگوزەرانی و سەركەوتنی ئەمریكا لە ڕێگەی بووژانەوەی ئابووریی ئەمریكا وەك كرۆكی ئاسایشی نەتەوەییی ئەمریكا و تەنانەت كرۆكی ئەم بەڵگەنامەیە ستراتیژییە. هەروەها لەم بەشەدا باس لە پەرەپێدان بە پەیوەندیی ئابووری و بازرگانیی ئازاد، بەڵام دوولایەنە و دادپەروەرانە كراوەتەوە؛ كە ئەمەیش وەكوو ئاماژەیەكه‌ بە بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا. هەروەها لەم بەشەدا گرنگیی تایبەت دراوەتە پرسی توێژینەوە و لیكۆڵینەوە زانستییەكان لە ڕووی تەكنەلۆژی و داهێنانەوە بۆ بەرزكردنەوەی تواناكان و ئاسایشی ئەمریكا. بۆیە لەم بەشەدا پاراستنی بەرەوپێشەوەچوون یاخود پێشكەوتنی ئەمریكا لە ڕێگەی داهێنان و دەستپێشخەریی ئەمریكا وەكوو بەرژەوەندیی نەتەوەیی و ئاسایشی نەتەوەییی ئەمریكا خراوەتە ڕوو. لە باسێكی تریشدا باس لە پرسی ئاسایشی وزە و پرسە پەیوەندیدارەكان و گرنگییان بۆ ئاسایشی نەتەوەیی و پێشكەوتنی ئابووریی ئەمریكا كرواەتەوە.

لە بەشی سێیەمدا باس لە پاراستنی ئاشتی بە ڕێگەی بەهێزكردنەوەی ئەمریكا یاخود هێز كراوە. لەم بەشەدا پرسەكانی دووبارە نوێكردنەوە و بنیاتنانەوەی توانا سەربازییەكان لە هەمبەر ڕكابەرەكانی ئەمریكا لەسەر بنەمای سەربازی و پیشەسازیی بەرگری و هێزی ئەتۆمی و بۆشاییی ئاسمان و فەزای سایبەری و هەواڵگریی ئەمریكا كراوەتەوە. بۆ ئەم مەبەستەیش ئەم بەڵگەنامەیە باس لە پەرەپێدانی تواناكانی ئەمریكا لە بوارەكانی دیپلۆماسی و دیپلۆماسیی ئابووری و حوكمڕانیی زانیاری كراوەتەوە؛ ئەمەیش وەكوو ئاماژەیەك بە هەڕەشە و مەترسییە سایبەرییەكانی ڕووسیا و چین و هتد.

لە بەشی چوارەمدا پرسی چۆنێتی پێشكەوتن و پەرەپێدانی توانا و نفووزی ئەمریكا خراوەتە ڕوو. ئەمەیش لە باسەكاندا لە ڕووی پاڵپشتی و هاندانی هاوبەش و هاوپەیمانەكانی ئەمریكاوە تیشكی خراوەتە سەر. هەروەها باس لە ڕێككەوتنی چەندلایەنە لەم بوارەدا كراوە، كە ببێتە هۆی بەرزكردنەوەی داهات یاخود دەستكەوتەكانی ئەمریكا. هەر لەم بەشەدا باس لە ستراتیژییە هەرێمییەكانی ئەمریكا و دەرفەت و هەڕەشە ئاساشییەكانی ئەمریكا لە ناوچە و هەرێمە جیاوازەكانی ئەمریكا كراوەتەوە. ئەم ناوچانەیش بۆ هەرێمەكانی ئاندۆ-پاسێفیك، ئەوروپا، ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، باشوور و ناوەڕاستی ئاسیا، نیوەی ڕۆژاوای زەوی و ئەمریكا دابەش كراوە.

ڕوانگەی ئەمریكا لەسەر پرسە ناوچەیی و جیهانییەكان

هەر لەم بەشەدایە كە ئیدارەی ترامپ ڕوانگەی خۆی لە هەمبەر پرسەكانی جیهان دەخاتە ڕوو؛ بەتایبەت هەڕەشەكانی چین و ڕووسیا و هەوڵدان بۆ كۆنترۆڵ و گەمارۆدان و لەخۆگرتنیان؛ بەتایبەت پرسی ئەتۆمیی كۆریای باكوور و كۆماری ئیسلامی و پرسی تیرۆریستە جیهادییەكان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست. بۆ نموونە دەربارەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، ئەمریكا باس لە دەرفەتەكان دەكات لەم ناوچەیەدا و، پێی وایە كە بۆ چەندین جیل (نه‌وه‌)، كێشەی فەڵەستین و ئیسڕائیل وەكوو بەربەست بۆ ئاشتی و خۆشگوزەرانی لە ناوچەكەدا سەیر كراوە؛ لە كاتێكدا ئیمڕۆكە ئەو مەترسی و هەڕەشانە لە لایەن ڕێكخراو و گرووپە جیهادی و تیرۆریستییەكان و، هەروەها هەڕەشەكانی كۆماری ئیسلامیی ئێرانەوە سەرچاوە دەگرن. ئەمەیش ئەوە ڕوون دەكاتەوە كە ئیسڕائیل هۆكاری كێشە نییە لە ناوچەكەدا، بەڵكوو دەوڵەتانی ناوچەكە ئیمڕۆكە لە ڕووبەڕووبوونەوە لەگەڵ ئەم مەترسییانەدا، بەرژەوەندیی هاوبەشیان لەگەڵ ئیسڕائیلدا هەیە. بۆیە پێویسته‌ ئەمریكا ڕیگە نەدات كە لە ڕێگەی بەهێزبوونی ڕكابەر و نەیارانی، بۆشایی لە ناوچەكە و ناوچەكانی جیهاندا دروست ببێت؛ ئەم بۆشایییە، دەبێت لە ڕێگەی هاوپەیمان و هاوبەشەكان یاخود هێزی ڕاستەوخۆی سەربازییه‌وه‌ پڕ بكرێتەوە.

ئەمریكا ناخوازێت چیتر ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست ببێتە ناوچەیەك بۆ پەروەردەكردن و ڕاهێنانی تیرۆریست و، پەناگەیەك بۆ گرووپە توندڕەوە جیهادییەكان بێت. بۆیە ئەمریكا دەبێت ڕێگە لەوە بگرێت كە هێزە نەیارەكانی ئەمریكا بەسەر ئەم ناوچەیەدا زاڵ ببن. هەروەها ئەمریكا دەخوازێت كە ئەم ناوچەیە لە ڕووی ئاسایشی وزە بۆ بازاڕی جیهانیی وزە، خاوەن سەقامگیری و ئاسایش بێت. بۆ ئەم مەبەستەیش ئیدارەی ترامپ، هەوڵ دەدات كە ڕیاڵیست یاخود واقعبین بێت.

لە نێوان بڵاوكردنەوەی دیموكراسی و دەستەبەركردنی سەقامگیری و ئاسایشدا

ئەوە كە جێگەی سەرنج و تێڕامانە لەم بەڵگەنامەیەدا، ئەوەیە كە ئەم ستراتیژییەی ئەمریكا لە ناوچەكەدا بەم مانایەیە كە ئەمریكا بەم ئاكامە گەیشتووە كە نە ئەم ناوچەیە بە دیموكراسی دەگۆڕدرێت و، نە دەكرێت واز لە دیموكراسییش بهێندرێت! چونكە بەپێی ئەم بەڵگەنامەیە چەندین ساڵە كە گرفتی فراوانبوونی نفووزی ئێران، شكست و داڕمانی دەوڵەتان، بوونی ئایدیۆلۆژیی جیهادی، چەقبەستووییی کۆمەڵایەتی و ئابووری لەگەڵ ململانێ هەرێمییەكان، لێك گرێ دراون و ڕووبەڕووی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بۆتەوە. بۆیە بەپێی ئەم بەڵگەنامەیە، پێویستە ئەمریكا واقعبین بێت و ئەولەوییەت بداتە بنەبڕكردنی جیهادییەكان و داعش و لەناوبردنیان، چونكە ئەم گرووپانە بوونەتە هۆی ناسەقامگیری لە ناوچەكە و، هەروەها ئەم ناوچەیە بۆتە پێگەیەك بۆ هەناردەكردنی جیهادییەكان بۆ شوێنەكانی دیكەی جیهان.

لە لایەكی تریشەوە ئەم بەڵگەنامەیە ئاماژە بەوە دەدات، كە ئێران لە ئاستی جیهانیدا ڕێبەرایەتیی تیرۆریزم دەكات. بۆیە ئێران سوود و قازانجی لە ناسەقامگیركردنی ناوچەكەدا و، هەروەها بڵاوبوونەوەی چەك هەیە. ئەمەیش بە مەبەستی زیاتركردنی نفووزی خۆی لە ڕێگەی هاوپەیمان و هێزە نادەوڵەتییەكان كە "جەنگی بەنوێنەرایەتی"ی بۆ دەكەن. هەروەها ئێران سوود لە ململانێ هەرێمییە دریژخایەنەكان و لاوازی و داڕمانی دەوڵەتان یاخود ڕژیمەكانی ناوچەكە دەبینێت. لە لایەكی تریشەوە كۆماری ئیسلامی لە ڕێگەی پەرەپێدانی توانا مووشەكییە بالستیكییەكان و توانا ئەتۆمییەكان و هەڕه‌شە سایبەرییەكان، هەڕەشە لە ئاسایشی دەوڵەتانی ناوچەكە و هەموو جیهان دەكات.

دەرفەتەكان لە ڕوانگەی ئەمریكاوە

 هەروەها لەم بەڵگەنامەیەدا ئەمریكا پێی وایە كە لە ناوچەكەدا دەرفەتیش هەیە و، هاوبەشەكانی ئەم دەوڵەتە لە دژی جیهادییەكان دەجەنگن و، دەتواندرێت لە ڕێگەی خوشگوزەرانیی جێگیر، بەستێنی سەرهەڵدانی ناكۆكی و پێكدادانی توندڕەویی تائیفی كەم بكاتەوە. لە لایەكی تریشەوە ئەمریكا پێداگری لەسەر ئەوە دەكات كە ئەوە ئەمریكایە كە بۆ ئاشتی و سەقامگیری و ئاسایشی ناوچەكە كێشەیە، نەك ئیسڕائیل. بۆیە بەپێی ئەم بەڵگەنامەیە ئەمریكا هەوڵ دەدات كە لەگەڵ هاوبەش و هاوپەیمانەكانی كاری هاوبەش بكات و هاوكارییەكانی پەرە پێ بدات، بەتایبەت لەگەڵ ئەو لایەنانەی كە لە ڕووی ئابووری  و سیاسییەوە لەگەڵ ئەمریكا هاوبەشن. ئەمەیش لە ڕێگەی سەقامگیركردنەوە دەبێت و، بەپێی پەیڕەوكردن یاخود گرتنەبەری ستراتیژیی "هاوسەنگیی هێز"ەوە دەبێت.

 بۆیە ئەمریكا پێداگری لەسەر بەهێزبوون و یەكانگیری و یەكگرتووییی ئەنجومەنی هاریكاریی كەنداو و، هەروەها عێراق دەكاتەوە؛ ئەمەیش بۆ ڕووبەڕوونەوە لەگەڵ مەترسییەكانی تیرۆریستەكان و بەتایبەت ڕێگەگرتن لە نفووزی كۆماری ئیسلامیی ئێرانەوە، كە مەبەست هەمان هاوسەنگیی هێزە لە ناوچەكەدا. بۆیە ئەمریكا هەوڵ دەدات كە نفووزی ئێران لە ناوچەكە و، هەروەها پرسی ئەتۆمیی ئێران چارەسەر بكات. بۆیە خۆی بەپابەند دەزانێت بۆ چارەسەركردنی ئاشتییانەی پرسی ناكۆكییەكانی ئیسڕائیل و فەڵەستین. لە لایەكی تریشەوە ئەمریكا گرنگی بە چارەسەركردنی پرسی سووریا و گەڕاندنەوەی پەنابەر و كۆچبەرەكانی جەنگی ناوخۆی سووریا دەدات.

چۆنێتیی جێبەجێكردنی ئەم ستراتیژییە

بۆ جێبەجێكردنی ستراتیژیی ئەمریكا لە ناوچەكەدا (ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست)، ئەمریكا هەوڵ دەدات كە لە ڕووی ئابوورییەوە بۆ ڕیشەكێشكردنی جیهادی و تیرۆریستەكان هانی دەوڵەتانی ناوچەكە، بەتایبەت سعوودیا و میسر بدات بۆ چاكسازی و ڕیفۆرمی ئابووری و نوێبوونەوە لەم بوارەدا، بۆ كەمكردنەوەی نایەكسانی و پەرەپێدان بە بازاڕی ئازاد و كۆمەڵگەیەكی كراوە. لە ڕووی سەربازییشەوە، ئەمریكا هەوڵ دەدات كە لە ناوچەكەدا بمێنێتەوە بە مەبەستی پاراستنی ئەمریكا و هاوپەیمانەكانی بۆ ڕووبەڕووبوونەوە لەگەڵ توندڕەوە تیرۆریست و جیهادییەكان لە ناوچەكەدا و پاراستنی باڵانسی هێز لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست. هەروەها ئەمریكا پاڵپشتی لە بەدامەزراوەییكردن و بەهێزكردنی سەربازیی دەوڵەتانی ناوچەكە دەكاتەوە، بەتایبەت هاوبەش و هاوپەیمانەكانی ئەمریكا، بە مەبەستی سەركەوتن لە جەنگی دژەتیرۆردا. لە لایەكی تریشەوە ئەمریكا بۆ پاراستنی هێز لە ناوچەكە و ڕووبەڕووبوونەوەی هەڕەشە و مەترسییە سەربازییەكانی دەوڵەتانی نەیاری ئەمریكا و پاراستنی هاوپەیمان و هاوبەشەكانی، یارمەتیی هاوبەشەكانی دەدات بۆ دابینكردنی سیستەمی بەرگریی مووشەكی لە دژی هێرشە مووشەكییەكان. بۆ ئەم مەبەستە لە ناوچەكەدا كار لەگەڵ هاوبەشەكانی دەكات بۆ پووچەڵكردنەوەی چالاكییە تێكدەرانە و سەركێشییەكانی كۆماری ئیسلامیی ئێران لە ناوچەكەدا.

كۆبەند:

لە ئەنجامی بەڵگەنامەی ستراتیژیی ئاسایشی نەتەوەییی ئەمریكادا پێداگری لەسەر ئەوە كراوە، كه‌ ئەم ستراتیژییە لەسەر بنەمای ڕیاڵیزمی پرەنسیپتەوەر دانراوە. بەم واتایە كە ئەم ستراتیژییە ڕیاڵیستییە؛ بەم مانایەیه‌ كە گرنگی بە ڕۆڵ و كاریگەریی دەوڵەتانی خاوەن سەروەری دەدات كە دەتوانن جیهان بەرەو ئاشتی بەرن و ئاسایشی جیهان بپارێزن و، ئەمەیش لە ڕێگەی هێزەوە دەبێت. لە لایەكی تریشەوە پرەنسیپتەوەرە؛ بەم واتایە كە ئاشتی و خۆشگوزەرانی و خۆشبەختی و بەگشتی بەهاكانی ئەمریكی بڵاو دەكاتەوە و  ئەم ستراتیژییە لەسەر بنچینەی بەهاكانە كە ڕەفتار و بەرژەوەندییەكان دەستنیشان و ئاراستە دەكات. بۆیە جەخت لەسەر ئەوە كراوەتەوە كە ئەم دوو تەوەرە دەبنە هۆی ئەوەی كە ئەمریكا بەهێز بێت و، ئەگەر ئەمریكا بەهێز بێت ئەوە ئەمریكا دەتوانێت جیهان بەرەو ئاسایش و ئاشتی و ئازادی و خۆشبەختیی زیاتر ببات.

بۆیە دەتوانین بڵێین كە ئاسایشی ئابووری لە ڕوانگەی ئەم بەڵگەنامەیەوە كرۆكی ئاسایشی نەتەوەییی ئەمریكایە و، ئەمەیش لە ڕێگەی بەهێزبوونی ئەمریكا لە ڕووی ئابووری و، هەروەها سەربازی و، لە ڕێگەی هاوبەش و هاوپەیمانەكانی ئەمریكاوە بە میكانیزمی هاوسەنگیی هێز و ڕووبەڕووبوونەوە لەگەڵ مەترسییەكانی گرووپە جیهادی و توندڕەو و تیرۆریستەكان و پاراستنی سەقامگیری و ئاسایش و كۆنترۆڵی مەترسییەكانی چین و ڕووسیا و كۆریای باكوور و ئێرانەوە دەبێت. بۆیە ئەمریكا هەوڵ دەدات كە لەو پەیماننامە و ڕێككەوتننامانە بكشێتەوە كە بە نادادپەروەرانەی دەزانێت و، لە ڕووی ئاسایشی و بازرگانی و ئابوورییەوە لە بەرژەوەندیی ئەمریكادا نییە. ئەمریكا لە ڕێگەی هاوسەنگیی هێزەوە ئاشتی و، هەروەها بەرژەوەندی و ئاسایشی خۆی، كە ئابوورییە، دەپارێزێت.