پەرویز ڕەحیم قادر/ مامۆستای زانستە سیاسییەكان لە زانكۆی سەڵاحەددین

فەرمانی تێكەڵبوونەوە یاخود ڕێكخستنەوەی حەشدی شەعبی لە لایەن سەرۆكوەزیرانی عێراقەوە (عادل عەبدولمەهدی) بڕیارێكی تا ڕاددەیەك چاوەڕواننەكراو و تەنانەت بوێرانە بوو. بەڵام ئەم بڕیارە بەپێی مەودا و ئەگەر و چۆنێتیی جێبەجێكردنی بۆ هەرێمی كوردستان، دەتوانێت هەڵگری چەندین هەڕەشە و دەرفەت بێت. هەرچەندە ناكرێت بۆ خوێندنەوە و شرۆڤەی ئەم بڕیارە بەستێن و گۆڕانكارییە سیاسی و ئاسایشییەكانی ناوخۆی عێراق و، بەتایبەتی پاش تەواوبوونی جەنگی دژی داعش لە لایەك و هەڵبژاردنەكانی عێراق و ململانێ و بارگرژییەكانی نێوان ئێران و ئەمریكا لە لایەكی ترەوە، لەبەرچاو نەگرین. لەم نووسینەدا هەوڵ دەدەین بەكورتی گرنگترین هەڕەشە و دەرفەتەكانی بەردەم ئەم فەرمانە بۆ سەر هەرێمی كوردستان شرۆڤە بكەین.

خستنەڕووی بابەت

ڕاستییەكەی ئەوەیە حەشدی شەعبی لە (15/6/2014) لەسەر فەتوای مەرجەعی گەورەی شیعەكان "ئایەتوڵڵا عەلی سیستانی" بۆ دژایەتیكردنی داعش دامەزرا. حەشدی شەعبی لە هاوپەیمانێتیی زیاتر (42) گرووپی چەكداری شیعە كە ژمارەی چەکدارانی بە 120 هه‌زار كه‌س ده‌خه‌مڵێندرێت و، هه‌روه‌ها له‌ 300 هه‌زار كه‌سیش وه‌ك خۆبه‌خش كه‌ خۆیان له‌ ڕیزه‌كانی حه‌شدی شەعبی ناونووس كردووه‌، دروست بووە. هەرچەندە پێش دروستبوونی حەشدی شەعبی، چەندین گرووپ و ڕێكخراوی میلیشیاییی شیعەكان بوونیان هەبوو و تەنانەت ئەزموونێكی دوورودرێژیان لە جەنگ و تێكەڵبوونیان بە گۆڕەپانی سیاسییەوە هەبووە؛ بۆ نموونە: سەرایای سەلامی موقتەدا سەدر و ڕێكخراوی فەیلەقی بەدر، كەتیبەی حزبوڵڵا و عەسائیبی ئەهلی هەق. بەڵام هەڕەشەكانی داعش و نزیكبوونەوەیان لە بەغدا و تەنانەت مەترسی لە كۆنترۆڵكردنی عێراق وای كرد، كە لە ٢٦-١٢-٢٠١٦دا بەپێی یاسای ژمارە (٤٠)ی ساڵی ٢٠١٦ كە بە "یاسای دەستەی حەشدی شەعبی"[1] ناسراوە ئەم گرووپانە ڕەوایەتی وەربگرن و وەکوو بەشێک لە هێزە چەکدارەکان و سوپای عێراق هەژمار بکرێت. جێگەی ئاماژەیە كە كۆماری ئیسلامی بە چەندان هۆكاری جۆراوجۆر و بەتایبەتی ڕەوایەتیدان بە نفووز و، هەروەها یارمەتیی ئەم گرووپانە ڕۆڵی سەرەكیی لە دامەزراندن و بەیاساییكردنی ئەم گرووپه‌ چەكدارانە گێڕاوە. تەنانەت لە ڕووداوەكانی پاش ڕیفراندۆم و بەتایبەتی ١٦ی ئۆكتۆبەری ساڵی ٢٠١٧ حەشدی شەعبی بە یارمەتی و هاندانی ئێران ڕۆڵی سەرەكیی لە هێرش و داگیركردنەوەی ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی كوردستان هەبوو. هەروەكوو ئاماژەمان پێ دا، چەندین ڕووداو پێشهاتەی سیاسی لە عێراق و ناوچەكە وای كرد، كە عادل عەبدولمەھدی لە ٢٠١٩/٧/١ بەپێی فەرمانی دیوانی ژمارە (٢٣٧)[2] لە (١٠) ماددەدا بڕیاری ڕێكخستنەوە یاخود تێكەڵبوونەوەیان بە هێزە چەكدارەكانی عێراق بدات. لە فەرمانەكەدا هاتووە كە هێزەكانی حەشدی شەعبی وەكوو بەشێك لە سوپای عێراق مامەڵەیان لەگەڵ دەكرێت و پێویستە بارەگاكانیان لە شار و گوندەكان دابخرێت و تەنیا بە فەرمانی سەرۆكوەزیران و  ڕەزامەندیی ئەنجومەنی نوێنەران جووڵەیان پێ دەكرێت. هەروەها سەرۆكی دەستەی حەشدی شەعبی لە لایەن سەرۆكوەزیرانەوە دەستنیشان دەكرێت. هەروەها ڕێگەیان پێ دەدرێت كە ببن بە هێزێكی سیاسی، بە مەرجێك كە دەستبەرداری چەكەكانیان ببن. جێگەی ئاماژەیە ئەم بڕیارە دەبێت تاوەكوو ٣١-٧-٢٠١٩ جێبەجێ بكرێت.

هۆكارەكان

گرنگترین هۆكاری ئەم بڕیارە بەرزبوونەوەی ئاستی بارگرژییەكانی نێوان ئەمریكا و كۆماری ئیسلامییە. بەم واتایە كە سیاسییەكانی عێراق بەگشتی و عادل عەبدولمەهدی بەتایبەتی، دركیان بەوە كردووە كە عێراقی شەكەت لە چەندین جەنگ و ماڵوێرانی، كە دوایینیان جەنگی داعش بووە، یەكەمین شوێن\ناوچە دەبێت كە لە ڕووبەڕووبوونەوەیەكی گریمانەیی و شیمانەكراودا بە هۆی نفووز و كاریگەریی ئێران و، هەروەها هاوسنووری لەگەڵ ئێران ببێتە گۆڕەپانی جەنگی نێوان ئەمریكا و ئێران و داهاتوویەكی نادیار چاوەڕێی دەكات. هەر بۆیە ئاژانسی هەواڵی ڕۆیتەرز بڵاوی کردووەتەوە، مایک پۆمپیۆ لە دوایین سەردانیدا بۆ عێراق بە عادل عەبدولمەهدیی ڕاگەیاندووە، ئەگەر چەکدارانی حەشدی شەعبی هەڵنەوەشێنێتەوە، ئەوا واشنگتۆن ناچار دەبێت هێرشیان بکاتە سەر؛ لە بەرامبەریشدا سەرۆکوەزیران بڕیاری هەڵوەشاندنەوەی دەرکردووە. بۆیە عێراق هەوڵ دەدات بەم بڕیارە خۆی لە جەنگی نێوان ئەم دوو لایەنە دوور بگرێت، لە كاتێكدا كە بەشێكی زۆر لە هێزەكانی حەشدی شەعبی لەژێر فەمانی ڕاستەوخۆی كۆماری ئیسلامیدان و بەئاشكرا هەڕەشەیان لە ئەمریكا كردووە. تەنانەت ئیداره‌ی ئه‌مریكا ناوی به‌شێك له‌و گرووپانه‌ی خستووه‌ته‌ لیستی تیرۆره‌وه‌، به‌تایبه‌ت گرووپه‌كانی وه‌ك: نوجه‌با، عه‌سائیبی ئه‌هلی هه‌ق و حزبوڵڵای عێراقی. ئەمەیش مەترسیی ئەوەی دروست دەكرد كە ئەمریكا ئەو مافە بە خۆی بدات كە لە كاتی پێویستدا هێرشیان بكاتە سەر و ئەو كاتە هەموو هێزەكانی حەشدی شەعبی بە پاڵپشتیی ئێران لەم جەنگەدا تێوه‌ بگڵێن و عێراق بەڕاستەوخۆ بكەوێتە ناو ئەو جەنگەوە. چونكە ئەمریكا بەئاشكرا و ڕاستەوخۆ ڕای گەیاندووە كە كە هەر هێرشیك بۆ سەر هێزەكان و بەرژەوەندییەكانی یاخود هاوپەیمانەكانی لە ناوچەكە لە لایەن هێزەكانی بەنوێنەرایەتیی ئێرانیشەوە، ڕاستەوخۆ وه‌ڵام دەدرێتەوە.

لە لایەكی ترەوە، لە پاش هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق هاوسەنگیی هێز لە عێراق گۆڕا. بەم واتایە كە كەسایەتی و لایەنە نزیكەكانی ئێران تا ڕاددەیەك پاشەكشەیان كردووە. ئەوەش بە هۆی ئەوەی كە حەشدی شەعبی پاش کۆتاییی جەنگی دژی داعش لە عێراق وەكوو خۆی ماوەتەوە و دەتوانێت كاریگەرترین هێز بێت بۆ یەكلاییكردنەوەی هاوكێشە ئاسایشی و سەربازی و بەتایبەت سیاسییەكان لە هەر ئەگەر و ڕووداوێكدا. بەم پێیە عادل عەبدولمەهدی بۆ جێگیركردنی دەسەڵات و، هەروەها دووركردنەوەی مەترسییەكانی بەكارهێنانی گوشار و هێزی سەربازی لە هاوكێشە سیاسییەكانی خودی عێراق، بەم بڕیارە هەوڵ دەدات كە ئەم هاوسەنگییە، كە پاڵپشت بە هێزی سەربازی و میلیشایییە و لەژێر كۆنترۆڵ و فەرمان و دەسەڵاتی حكوومەت و بەتایبەتی سەرۆكوەزیران وەكوو فەرماندەی هێزە چەكدارەكاندا نین، بگۆڕێت و بەپێچەوانەی بكاتەوە. بۆیە لە پاش تەواوبوونی جەنگی داعش و ڕەوانەوەی مەترسییەكان تا ڕاددەیەكی زۆر، ئێستا ئەو هێزانە بوونەتە هەڕەشە لەسەر ئاسایشی خودی عێراق و تەنانەت لە لایەن دەوڵەتی دەرەكی وەكوو كۆماری ئیسلامی بۆ یەكلاییكردنەوەی كێشەكان لە عێراق و پاشان لەگەڵ دەوڵەتانی تر وەكوو ئەمریكا و نەیارەكانی ئێران بۆ نموونە سعوودیا و پاراستنی ڕژێمی "بەشار ئەسەد" لە سووریا و، هەروەها زیاتركردن و چەسپاندنی نفووز لە ناوچەكە بەكار دێن. بۆ نموونە ڕۆژنامەی "واڵ ستریت ژۆرناڵ"، لە ھەواڵێکدا ئاشكرای كرد کە سەرچاوەی هێرشی مووشەكی بۆ سەر دامەزراوە نەوتییەکانی سعوودیا، لە خاکی عێراقەوە بووە. هەر بۆیە عادل عەبدولمەهدی له‌ به‌یاننامه‌كه‌دا، وەكوو فه‌رمانده‌ی گشتیی هێزه‌ چه‌كداره‌كانی عێراق ڕای گه‌یاند، ڕێگه‌ ناده‌ن هیچ هێزێكی بیانی كار، یان جووڵه‌ له‌سه‌ر خاكی عێراق به‌بێ ڕێگه‌پێدان و ڕێككه‌وتن و كۆنترۆڵی حكوومه‌تی عێراق ئه‌نجام بدات. جەختیشی لەسەر ئەوە كردەوە كە ڕێگه‌ ناده‌ن هیچ وڵاتێكی هه‌رێمایه‌تی یان وڵاتانی دیكه‌ له‌سه‌ر خاكی عێراق بوونیان هه‌بێت یان كرده‌ دژی هه‌ر لایه‌نێك بكه‌ن؛ جا چ وڵاتانی بیانی بن یان وڵاتانی دراوسێ. ئەمەیش دەربڕی مەترسیی قووڵی حكوومەتی عێراقە لە بە-گۆڕەپانبوونی عێراق وەكوو ناوچەیەك بۆ یەكلاییكردنەوەی كێشە سیاسی و سەربازی و ئاسایشییەكانی دەوڵەتان.

كاردانەوەكان

هەرچەندە بەفەرمی زۆربەی لایەنە سیاسییەكان پێشوازی و پشتیوانییان لەم بڕیاری سەرۆكوەزیرانی عێراق كردووە، بەڵام هەڵوێست و ڕاگەیاندنەكانیان جێگەی تێڕامان و سەرنجە كە لە گرنگترینیان دەتوانێ ئاماژە بە هەڵوێستی هاوپەیمانیی نەسر بە سەرۆكایەتیی سەرۆككۆماری پێشووتری عێراق (حەیدەر عەبادی) بكەین.

هاوپەیمانیی نەسر لە بەیاننامەیەکدا ڕای گەیاند، کابینەی پێشوو لە ڕێگەی لیژنەیه‌کی تایبەتمەندەوە بە سەرۆکایەتیی "حەیدەر عەبادی" لە 7/3/2018دا فەرمانی دیوانیی ژمارە 57ی لەبارەی چۆنێتیی ڕێکخستنی حەشدی شەعبی لە چوارچێوەی پێكهاتەی دەوڵەت و دامەزراوە پەیوەندیدارەکان دەرکردووە. هەر بۆیە لە ماوەی حکوومەتی ڕابردوودا دەست کرا بە جێبەجێکردنی ئەو ڕێکخستن و پەیڕەوە و جیاکردنەوەی لایەنی سیاسی لە دامەزراوەی حەشدی شەعبیدا. بەڵام داوایش دەکات بە هەمان شێوە فەرمان و ڕێنمایی دەربکات بۆ ڕێکخستنی دامەزراوەی "پێشمەرگە" و بوونی هەموو هێزێکی سەربازی و نیمچەسەربازیی دیکە. ئەمەیش ئەو خاڵەیە كە لە لایەك جێبەجێكردنی بە مەرج و ئەگەرەوە دەبەستێتەوە و، لە لایەكی تریشەوە هەڕەشەیە بۆ هەرێمی كوردستان. لە بەرامبەریشدا "وەزارەتی پێشمەرگە" ڕای گەیاند كە پێشمەرگە هێزێکی ڕێکخراوە و جیاوازە لە میلیشیاکانی حەشدی شەعبی و، وەزارەتی پێشمەرگەیش ڕێگە بە دەستێوەردانی کەس لە هێزی پێشمەرگە، نادات. هەروەها ڕێکخستنەوەی پێشمەرگە لە دەسەڵاتی سەرۆکی ھەرێمی کوردستاندایه‌، کە فەرماندەی گشتیی هێزە چەکدارەکانی هەرێمی کوردستانە و سەرۆکی حکوومەتە، نەک سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق.

هاوكات موقته‌دا سه‌در، ڕێبه‌ری ڕه‌وتی سه‌در و سه‌رۆكی گرووپی سه‌رایا سه‌لام، پێشوازیی له‌و فه‌رمانه‌ی عادل عه‌بدولمه‌هدی كرد. موقتەدا سه‌در ده‌ڵێت: "ئه‌وه‌ی لێره‌ به ‌لامه‌وه‌ گرنگه‌، ئه‌وه‌یه‌ گرووپی سه‌رایا سه‌لام، كه‌ پێشتر فه‌رمانم به‌ دامه‌زراندنی ئه‌و گرووپه‌ كردبوو، ده‌ستبه‌جێ ببێته‌ ده‌ستپێشخه‌ری یه‌كه‌م بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌. پێویسته‌ ئه‌بو یاسر ده‌ستبه‌جێ ئه‌و فه‌رمانه‌ جێبه‌جێ بكات و یه‌كه‌م هه‌نگاویش به‌ داخستنی باره‌گاكان و لابردنی ناوی گرووپه‌كه‌ "سه‌رایا سه‌لام" و هه‌موو ڕێوشوێنەكان بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ی سه‌رجه‌م ئه‌ندامانی گرووپه‌كه‌ بۆ لایه‌نی په‌یوه‌ندیدار ده‌ست پێ بكات." هەروەها سەدر دەڵیت: "لێره‌وه‌ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی ته‌واوه‌تیی په‌یوه‌ندیی نێوان خۆم و ئه‌و گرووپه‌ ڕاده‌گه‌یه‌نم؛ به‌و هیوایه‌ی ئه‌گه‌ر په‌یوه‌ندییان به‌ ڕیزه‌كانی هێزه‌ ئه‌منییه‌ فه‌رمییه‌كانه‌وه‌ كرد، هیچ سته‌مكارییه‌كیان به‌رامبه‌ر نه‌كرێت. داوایش له‌ به‌رپرسانی سه‌ربازی ده‌كه‌م، به‌گوێره‌ی پێویست ئه‌و هێزانه‌ له‌ شوێنه‌ پیرۆزه‌كان دوور نه‌خه‌نه‌وه‌." ئەم ڕاگەیه‌ندراوە دەری دەخات كە بەشێك لە لایەنە سیاسییەكانی عێراق بە هۆی نفووزی ئێرانه‌وه‌ گرنگیی ئەو هێزە چەكدارە لە ململانێیە سیاسییەكاندا دەزانن و، لە لایەكی تریشەوە ناخوازن ببنە بەشێك لە ململانێی ئێران و ئەمریكا هەوەكوو پێشووتریش موقتەدا سەدر ئەوەی ڕاگەیاندبوو. بەڵام لە هەمان كاتیشدا نیگەرانن لە چۆنێتیی جێبەجیكردنی، كە ئێمە بە هەڕەشە ناوی لێ دەبەین و تیشكی دەخەینە سەر.

هەڕەشەكان:

١- سەرەكیترین هەڕەشە ئەوه‌یە كە ئەم بڕیارە تەنیا بۆ ئەوە بێت كە هێزەكانی حەشدی شەعبی لە پاش نەمانی جەنگی دژی داعش، كە چیتر ڕەوایەتیی كار و چالاكییان (بەپێی فەتوای سیستانی) نەمابێت، دووبارە ڕەوایەتی وەربگرن. بەم واتایە كە تەنیا بەناو لە چوارچێوەی هێزە چەكدارەكاندا جێگیر بكرێن بەڵام لە ڕاستیدا بە هەمان شێوەی پێشووتر لەژێر نفووز و فەرمان و كاریگەریی سەركردە سیاسی و سەربازییەكانی نزیك لە ئێران بمێننەوە.

٢- خاڵێكی تر ئەوەیە كە ئەم بریارە تەنیا بۆ شاردنەوەی ئەم هێزانە لە چوارچێوەی هێزە سەربازییەكانی عێراق بێت بە مەبەستی دووركردنەوەیان لە هێرشی ئەمریكا. چونكە لە ئەگەری هەر هێرشێكی ئەمریكا، ئەوە هێزەكانی سوپای عێراق دەكرێنە ئامانج و ئەو كاتە تێچووی زۆری بۆ ئەمریكا دەبێت و ئەمریكا بەسانایی ناتوانێت جیایان بكاتەوە و هێرشیان بكاتە سەر. ئەمەیش لە لایەك دەیانپارێزێت و، لە لایەكی تریشەوە كار و چالاكییەكانیان لە دژی ئەمریكا و وڵاتانی هەرێمی لە بەرژەوەندیی ئێران ساناتر دەكات.

٣- هەڕەشەیه‌كی تر ئەوەیە كە ئەم هێزانە تەنیا بەڕواڵەت لەژێر فەرمانی سەرۆكوەزیران و ئەنجومەنی نوێنەراندا بن. بەم واتایە كە وەكوو ڕابردوو فەرمان لە سەركردەكانیان و بەتایبەتی لە كاتی پێویست لە كۆماری ئیسلامیی ئێران وەربگرن؛ بەڵام بەم جیاوازییەوە كە ئەم جارە ڕەوایەتیی زیاتریان هەیە و وەكوو میلیشیا سەیر ناكرێن و، هەروەها لە توانا و ئیمكانیاتی سوپای عێراق زیاتر كەڵك وەردەگرن.

٤- هەرچەندە بەپێی دەستوور هێزی پێشمەرگە بەشێكە لە سیستەمی بەرگریی عێراق و هێزێكی دەستوورییە نەك یاسایی، بەڵام خاڵێكی مەترسیدار بۆ هەرێمی كوردستان ئەوەیە كە ئەمە وەكوو گوشارێك لە لایەن هێزە سیاسییەكانی عێراقەوە بۆ سەر هەرێمی كوردستان بەكار بێت و لە هەر بارگرژی و ئەگەرێكدا ئەو هێزانە (وەكوو داواكارییەكی عەبادی، سەرۆكی هاوپەیمانیی نەسر) داوای جێبەجێكردنی ئەم بڕیارە لەسەر پێشمەرگە بكەن.

٥- هەڕەشەیەكی تری ئەم بڕیارە ئەوەیە كە هێزەكانی حەشدی شەعبی لە ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی كوردستان كە تاوەكوو ئێستا ڕووبەڕووی ڕەخنەی هەرێمی كوردستان بوونەتەوە و هەرێمی كوردستان داوای ئاساییكردنەوەی ئەو ناوچانە و، هەروەها دەرچوونی ئەو هێزانە دەكات، ئەم جارە لە چوارچێوە و بەرگی سوپای عێراق ڕەوایەتیی مانەوەیان پێ بدرێت. لێرەوە هەر جۆرە پێكدادانێك لە نێوان ئەو هێزانە و هێزی پێشمەرگە، بە پێكدادان لە نێوان سوپای عێراق و پێشمەرگە دادەندرێت نەك پێشمەرگە و حەشدی شەعبی. لە بارودۆخێكی لەم چەشنەدا، ئەوە هەرێمی كوردستان دەكەوێتە هەلومەرجێكی ئاڵۆز و دژوارەوە، چ لەسەر ئاستی عێراق و چ لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی. بۆیە یەكێك لە مەترسییەكان ئەوەیە كە هێزەكانی حەشدی شەعبی لەژێر ناونیشانی سوپای عێراق بەتەواوی لە ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی كوردستان جێگیر بن.

٦- هەڕەشەیەكی شاراوە ئەوەیە كە حەشدی شەعبی و سوپای عێراق كە ئێستا چ لە ڕووی ڕێكخستن و چ لە ڕووی فەرماندەیی و بڕیارەكانەوە لێك دابڕاون، لە ئەگەری جێبەجێبوونی ئەم بڕیارە، پێكەوە سوپایەكی بەهێز پێك بێنن. ئەزموونی ڕابردووی بەغدا و هەرێمی كوردستان نیشانی داوە كە سوپایەكی تۆكمە و پڕچەك و بەهێز، هەمیشە مەترسی بووە بۆ كورد لە عێراق. بەم واتایە كە درفەت دەداتە بەغدا كە لەژێر پاساو و بیانووی یاسایی بە پاڵپشتیی ئەو سوپایە داواكارییەكانی كورد پشتگوێ بخات و تەنانەت هەڕەشە بۆ مانەوەیشی دروست بكات. هەرچەندە ئەم خاڵە گرێدراوی چەندین پرسی دیكەی ئاڵۆزی ناوخۆیی و هەرێمی و نێودەوڵەتییە، بەڵام پێویستە وەكوو هەڕەشەیەك ببیندرێت.

٧- مەترسییەكی دیكەی ئەم بڕیارە ئەوەیە كە لایەنە سیاسییەكانی عێراق لە ڕێگەی پەرلەمانەوە كە زۆرینەن، بۆ لاوازكردنی هێزی پێشمەرگە و بەم پێیە هەرێمی كوردستان جێبەجێكردنی ئەم بڕیارە یاخود بڕیارێكی هاوشێوە بۆ پێدانی شایستە دارایییەكانی پێشمەرگە و، هەروەها پڕچەككردنی پێشمەرگە وەكوو بەشێك لە سیستەمی بەرگری و سەربازیی عێراق، بخەنە ڕۆژەڤەوەوە. بەم واتایە لە بەرامبەر داواكارییەكانی هەرێمی كوردستان لەسەر پرسی پێشمەرگە، ئەوە داواكارییەكی هاوشێوەیان هەبێت بۆ لاوازكردن و بچووككردنەوەی پێشمەرگە و تەنانەت لە ناوەرۆك بەتاڵكردنی ئەم هێزەیە؛ بۆیە پێویستە بەوریایییەوە لەم بڕیارە بڕواندرێت.

دەرفەتەكان:

١- ئەم بڕیارە دەتوانێت لە ئەگەری جێبەجێكردنی و ڕەواندنەوەی مەترسیی ئەو خاڵانەی كە بە هەڕەشە پێناسە كران، ببێتە دەرفەتێك بۆ ئەوەی زەمینەی سازان لە ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی كوردستان لە نێوان هەولێر و بەغدا بێتە ئاراوە. بەم واتایەكە بە هەڵوەشانەوە یاخود دووبارە ڕێكخستنەوەی ئەم هێزانە، ئەو كاتە دەكرێت پێشمەرگە بەهاوبەشی لەگەڵ سوپای عێراق و بە دەرچوونی هێزە میلیشیایییەكان كۆنترۆڵی ئەو ناوچانە بكاته‌وه‌. ئەمەیش بە هۆی ئەوەی كە لە ئێستادا ئەم هێزانە فەرمان لە سەرۆكوەزیران وەرناگرن و لە لایەن هێزە توندڕەوەكانی شیعی و تەنانەت ئەجێنداكانی ئێرانەوە ئاراستە دەكرێن.

٢- ئەم بڕیارە دەتوانێت بە هۆی لێكتێگەیشتن لە نێوان هەرێمی كوردستان و بەغدا، بەتایبەتی لەگەڵ كابینه‌ی "عادل عەبدولمەهدی"دا، ئەگەری پێكدادان لە نێوان هەولێر و بەغدا نزم بكاتەوە. بەم واتایە كە لایەنە سیاسییەكان و توندڕەوەكان ناتوانن بە پاڵپشتیی ئەم هێزە چەكدارانە هاوسەنگیی هێز بگۆڕن. بۆیە سەرۆكوەزیران دەتوانێت ڕێككەوتنێكی گشتگیرتر و، هەروەها جێگیرتر لەگەڵ هەرێمی كوردستان لەسەر پرس و بابەتە هەڵپەسێردراو و جێگەی مشتومڕەكانی نێوان بەغدا و هەولێر بێنێتە ئاراوە و ئەو دەسەڵاتەیشی هەبێت. لە ڕوانگەیەكی ترەوە، بەهێزبوونی كەسێك لە بەغدا كە لە كورد نزیكە و هێز و لایەنی سیاسیی دیكە نەتوانن گوشاری لەسەر بكەن، دەرفەتێكە بۆ هەرێمی كوردستان.

٣- ڕێكخستنەوە و تێكەڵكردنەوەی ئەو هێزانە لە سوپای عێراق، دەتوانێت مەترسیی جەنگ لە عێراق و بەتایبەتی هەرێمی كوردستان دوور بخاتەوە. بەم واتایە ئەگەر ئەم بڕیارە جێبەجێ بكرێت و هەموو هێزەكانی لەژێر فەرمانی كەسێكی میانڕەو وەكوو عەبدولمەهدی بن، ئەو كاتە ئێران ناتوانێت بەئاسانی فەرمانیان پێ بكات. لە لایەكی تریشەوە لەو ناوچانەی كە بۆ ئێران پێگەی ستراتیژییان هەیە و زۆربەی ناوچە كێشەلەسەرەكان دەگرێتەوە، نفووزی ئێران لاواز دەبێت و ڕێگە بۆ دووبارە گەڕانەوەی پێشمەرگە و كۆنترۆڵكردنی (هەرچەندە وەكوو ڕابردوویش نەبێت) لە لایەن كوردەوە خۆش دەكرێت. بە واتایەكی تر، ئەگەر سەیری نەخشەی دابەشبوون و چالاكیی حەشدی شەعبی بكەین، دەبینین لەو ناوچانەن كە لە لایەك ناوچەی كێشەلەسەرن و لە لایەكی تریشەوە سوننەن؛ كە كۆی ئەمانەیش ئەو ناوچانەن كە بۆ ئێران لە چوارچێوەی نفووزی ناوچەیی و بەستنەوەی هیلالی شیعی، پێگەیەكی ستراتیژین. بۆیە ئەو كاتە ئێران ناچار دەبێت بۆ بەردەوامبوون و پاراستنی ئاسایشی پێناسەكراوی خۆی، بگەڕێتەوە بۆ حكوومەتی هەرێمی كوردستان و ڕەچاوی بەرژەوەندییەكانی بكات. ئەمەیش پێگەی هەرێمی كوردستان بەرزتر دەكاتەوە. هاوكات لەم ڕێگەیەوە سوننەكانیش بەهێز دەبنەوە و لە هەر ئەگەرێكدا دەكرێت هاوسەنگیی سیاسی-سەربازیی نوێ لە عێراق بێتە  ئاراوە كە لە قازانج و بەرژەوەندیی كورد بێت؛ بەو مەرجەی لە هێزە سوننییەكان كە خاوەن پشتیوانیی وڵاتانی عەرەبین، نزیك ببێتەوە.

كۆبەند

 ئەم بڕیارەی سەرۆكوەزیرانی عێراق بە هۆی گۆڕانكاری لە هاوسەنگیی هێزی ناوخۆیی و، هەروەها جێگیركردنی دەسەڵاتی خودی سەركوەزیرانە. هەروەها گۆڕانكارییە هەرێمییەكان بەتایبەتی بارگرژییەكانی نێوان تاران و واشنگتۆن ڕۆڵی سەرەكییان بینیوە. هەر بۆیە ئەم بڕیارە ئەگەر جێبەجێ بكرێت، دەتوانێت بە سوودی هەرێمی كوردستان بێت، بەڵام ناكرێت هەڕەشە و مەترسییەكانی ئەم فەرمانەیش نادیدە بگرین. ئەمەیش لە لایەك دەوه‌ستێتە سەر چۆنێتیی جێبەجێكردنی ئەم بڕیارە بەدروستی لە لایەن سەرۆكوەزیرانەوە و، لە لایەكی تریشەوە ملكەچكردنی لایەنە سیاسییەكان، بەتایبەتی ئەو هێزانەی كە سەركردایەتی و فەرماندەییی هێزەكانی حەشدی شەعبی دەكەن. بەڵام ناكرێت ڕۆڵی ئەمریكا و ئێران بەپێی بەرژەوەندی و هەڕەشەكانیان لە بارگرژییەكاندا لەم یارییەدا فەرامۆش بكەین.

• بۆ زانیاریی زیاتر و دابەزاندنی یاساكە بڕوانە:

https://www.moj.gov.iq/view.2899/

[2]  - بۆ زانیاریی زیاتر لەسەر فەرمانەكە و دابەزاندنی، بڕوانە:

http://www.pmo.iq/press2019/1-7-201903.htm