 |
موقته‌دا سهدر وه‌ك فاكته‌رێكی ناسه‌قامگیر له كۆماری عێراقی فیدراڵدا
موه‌فه‌ق عادل عومه‌ر، دكتۆرا له سیسته‌مه سیاسییه‌كان و مامۆستا له به‌شی سیسته‌مه سیاسییه‌كان و سیاسه‌تی گشتی-زانكۆی سه‌ڵاحه‌ددین
"ڕه‌وتی سهدر" تاكه لایه‌نی سیاسیی شیعه‌یه كه له سه‌رده‌می ڕژێمی پێشووی عێراق له‌نێو خاكی عێراقدا وجوودیان هه‌بووه و له‌لایه‌ن "محه‌مه‌د محه‌مه‌د سادق سهدر"ه‌وه به شێوه‌یه‌كی ناڕاسته‌وخۆ سه‌ركردایه‌تی ده‌كران. ئه‌م ڕه‌وته له‌نێو شه‌قامی شیعه و عێراقدا، هه‌وڵی داوه خۆی وه‌ك نوێنه‌ری چینی مامناوه‌ند و هه‌ژار بناسێنێت. واتا هێزی خۆی له‌م دوو چینه وه‌رگرتووه و خاوه‌نی میلیشیای چه‌كداره و پێگه‌یه‌كی به‌هێزی له‌نێو شیعه‌كاندا هه‌یه. دوای ساڵی 2003 توانیویه‌تی خۆی له‌ژێر كوتله‌یه‌كی سیاسی كۆ بكاته‌وه و ڕاسته‌وخۆ به‌شداریی ژیانی سیاسی بكات. هه‌ر له‌م كاته‌وه ناوی ئه‌م ڕه‌وته سیاسییه چه‌كداره له‌گه‌ڵ چه‌ندین ڕووداوی خوێناوی هاتووه و، به‌رپرس بووه له تێكدانی سه‌قامگیری له شاره جیاجیاكانی عێراقدا. بنه‌ماڵه‌ی سهدر كه خاوه‌نی پێگه‌یه‌كی گرنگن له‌نێو شیعه‌كانی عێراقدا، سه‌رۆكایه‌تیی ئه‌م ڕه‌وته ده‌كه‌ن و هه‌ر ناوه‌كه‌یشی له‌مه‌وه هاتووه. هه‌رچه‌نده له ڕووی یاسایییه‌وه تا ئێستا چه‌ندین ناو و نازناوی جیا له ڕه‌وته‌كه نراوه، به‌ڵام ئه‌م ڕه‌وته ڕاسته‌وخۆ له‌لایه‌ن بنه‌ماڵه‌ی سهدر و له‌لایه‌ن "موقتەدا سهدر" ڕابه‌رایه‌تی ده‌كرێت.
ڕه‌وتی سهدر له دوای 9ی نیسانی ساڵی (2003)وه به بۆچوونه جیاواز و دژبه‌یه‌كه‌كانی ناسراوه و ئه‌مه‌یش بووه‌ته هۆی ناسه‌قامگیری له گۆڕه‌پانی سیاسیی عێراق و چه‌ندین ڕووداوی نه‌خوازراوی لێ كه‌وتۆته‌وه. گرنگترین ئه‌و ڕووداوانه‌ی كه ڕه‌وتی سهدر تیادا ڕۆڵی سه‌ره‌كیی هه‌بووه و ڕاسته‌وخۆ هه‌ڕه‌شه‌ی له سه‌قامگیریی ئه‌منی و سیاسیی عێراق كردووه، ده‌توانین به‌م شێوه‌ی خواره‌وه بخه‌ینه ڕوو:
- هه‌ر له سه‌ره‌تای هاتنی ویلایه‌ته یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا و هێزه‌كانی هاوپه‌یمانان بۆ عێراق له ساڵی 2003، ڕه‌وتی سهدر دژایه‌تیی خۆی به‌رانبه‌ر داگیركردنی ئه‌مریكا بۆ عێراق ڕاگه‌یاند و داوای له هێزه داگیركه‌ره‌كان كرد به زووترین كات له عێراق بكشێنه‌وه. هۆكاری سه‌ره‌كیی ئه‌م هه‌نگاوه‌ی موقته‌دا سهدر به شێوه‌یه‌كی ڕاسته‌قینه بۆ دژایه‌تیكردنی هێزی داگیركه‌ر نه‌بوو، به‌ڵكوو هۆكاره ڕاسته‌قینه‌كه ئه‌وه بوو كه ویلایه‌ته یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا له لایه‌ك و ئێرانیش له لایه‌كی تر ڕێگه‌یان نه‌ده‌دا ڕه‌وتی سهدر به‌شداری له حكوومه‌ته كاتییه‌كانی عێراقدا بكات، به هۆی ئه‌وه‌ی پێگه و قورساییی ڕه‌وته‌كه له سه‌ره‌تادا دیار نه‌بوو. بۆیه سهدر له ڕێگه‌ی میلیشیاكانی خۆی كه له‌ژێر چه‌تری "سوپای مه‌هدی"دا كۆ ببوونه‌وه، ده‌ستیان به به‌كارهێنانی توندوتیژی كرد له دژی سوپای ویلایه‌ته یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا و هاوپه‌یمانان. سهدر بۆ پڕچه‌كردنی میلیشیاكه‌یشی، زیاتر پشتی به‌و چه‌ك و ته‌قه‌مه‌نییانه به‌ست كه له كۆگه‌كانی سوپای عێراقی پێشوو هه‌بوو و ده‌ستی به‌سه‌ر بڕێكی زۆری ئه‌م چه‌ك و ته‌قه‌مه‌نییانه‌دا گرت. دواتر به شێوه‌یه‌كی ناڕاسته‌وخۆ گوشاری خسته سه‌ر هه‌ر یه‌ك له ویلایه‌ته یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا، ئێران و لایه‌نه هه‌رێمی و نێوده‌وڵه‌تییه‌كانی دیكه و ته‌نانه‌ت له ڕێگه‌ی گواستنه‌وه‌ی شه‌ڕ و پێكدادانه‌كان بۆ شاری نه‌جه‌ف، ڕاسته‌وخۆ هه‌ڕه‌شه‌ی له مه‌رجه‌عی باڵای شیعه "ئایه‌توڵڵا سه‌ید عه‌لی سیستانی" كرد و باڵاترین مه‌رجه‌عی شیعه‌ی عێراقی ناچار كرد به بیانووی وه‌رگرتنی چاره‌سه‌ری پزیشكی، نه‌جه‌ف به‌جێ بهێڵێت و به‌ره‌و له‌نده‌ن به‌ڕێ بكه‌وێت. ڕۆیشتنی سیستانی له شاری نه‌جه‌ف، وه‌ك هه‌ڵكردنی گلۆپی سه‌وز وابوو بۆ هێزه‌كانی ویلایه‌ته یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا بۆ ته‌سفییه‌كردنی موقته‌دا سهدر و سوپای مه‌هدی. هه‌رچه‌نده شه‌ڕێكی سه‌خت و پێكدادانێكی چڕ له نێوان سوپای مه‌هدی و هێزه‌كانی ویلایه‌ته یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا ڕووی دا، به‌ڵام له ئه‌نجامدا "موقتەدا سهدر" توانیی خۆی به‌سه‌ر سه‌رجه‌م لایه‌نه ئایینی و سیاسییه‌كاندا بسه‌پێنێت. به‌م شێوه‌یه سهدر له ڕێگه‌ی به‌كارهێنانی توندوتیژی و هێز و هه‌ڕه‌شه‌ی تێكدانی سه‌قامگیریی ئه‌منی و سیاسیی عێراق، توانیی خۆی به‌سه‌ر لایه‌نه‌كان بسه‌پێنێت و ناچاریان بكات له پرۆسه‌ی سیاسیی عێراقدا به‌شداریی پێ بكه‌ن.
- دوای ئه‌وه‌ی "موقته‌دا سهدر" گوشاری خسته سه‌ر لایه‌نه په‌یوه‌ندیدار و كاریگه‌ره‌كانی پرۆسه‌ی سیاسیی عێراق له دوای ساڵی (2003)، به شێوه‌یه‌كی چڕ به‌شداریی له حكوومه‌ته یه‌ك له دوا یه‌كه‌كاندا كرد. هه‌روه‌ها هه‌وڵی دا ئه‌و وه‌زاره‌تانه وه‌ربگرێت كه وه‌زاره‌تی خزمه‌تگوزارین، بۆ ئه‌وه‌ی له ڕێگه‌ی ئه‌م وه‌زاره‌تانه‌وه درێژه به په‌یوه‌ندییه‌كانی له‌گه‌ڵ بنكه جه‌ماوه‌ره‌ییه‌كه‌ی خۆی بدات كه بریتییه له چینی هه‌ژار و ناوه‌ند. له ساڵانی نێوان (2006-2008)دا دیسان سهدر وه‌ك فاكته‌رێكی تێكده‌ر بۆ ڕه‌وشی ئه‌منی و سیاسیی عێراق هاتۆته مه‌یدان و ڕۆڵێكی گرنگی هه‌بووه له پێكدادانه تائیفییه‌كانی ئه‌و كاته‌ی عێراق. له ئه‌نجامی ئه‌م هه‌ڵوێسته‌ی سهدر، عێراق له ڕووی ئه‌منییه‌وه گه‌یشته لێواری داڕمان. به‌م شێوه‌یه‌یش په‌یوه‌ندیی نێوان سهدر و "نووری مالیكی"، سه‌رۆكوه‌زیرانی ئه‌و كاته‌ی عێراق، گەیشتە خراپترین ئاستی و به‌م هۆیه‌یشه‌وه مالیكی بڕیاری ده‌ستپێكردنی هێرشێكی فراوانی دا له شاری به‌سره دژی میلیشیاكانی سهدر كه پێك هاتبوون له سوپای مه‌هدی. سوپای عێراق به پاڵپشتیی ویلایه‌ته یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا توانیی دووباره سوپای مه‌هدی لاواز بكات و به شێوه‌یه‌كی كاتی بارودۆخه‌كه له به‌سره و ناوچه‌ی سه‌دری به‌غدای پایته‌خت كۆنترۆڵ بكات.
- سهدر دوای ساڵی 2011 هه‌وڵی دا ناوی میلیشیاكانی خۆی بگۆڕێ، بۆ ئه‌وه‌ی خۆی له‌و تۆمه‌تانه‌ی كه درابوونه پاڵ سوپای مه‌هدی، بدزێته‌وه و شێوازی میلیشیاكانی خۆی له‌گه‌ڵ پێشهاته تازه‌كاندا بگونجێنێت. دواتر له ساڵی (2014) باڵێكی سه‌ربازیی به ناوی "سه‌رایا سه‌لام"ی پێك هێنا و دواتر چه‌ندین باڵ و لقی سه‌ر به سه‌رایا سه‌لامی دایك دامه‌زراند. له‌گه‌ڵ دامه‌زراندنی حه‌شدی شه‌عبی و دانانی چوارچێوه‌یه‌كی یاسایی بۆ میلیشیا شیعییه‌كان، سه‌رایا سه‌لامی سه‌ر به موقته‌دا سه‌دریش، خۆی له‌م پێكهاته‌یه حه‌شار داوه و به شێوه‌یه‌كی فه‌رمی كار و چالاكییه‌كانی له چوارچێوه‌ی ڕه‌وتی سهدر ئه‌نجام ده‌دات. بوونی حه‌شدی شه‌عبی به‌م شێوازه‌ی ئێستا له عێراق، هه‌ڕه‌شه‌یه‌كی ڕاسته‌وخۆیه بۆ سه‌قامگیریی سیاسی و ئه‌منیی ئه‌م وڵاته و، به‌هۆی ئه‌وه‌ی میلیشیاكانی سه‌ر به موقته‌دا سهدر له چوارچێوه‌ی پێكهاته‌ی حه‌شدی شه‌عبین، بۆیه ده‌توانین بڵێین له‌م ڕووه‌‌یشه‌وه موقته‌دا سهدر بۆته فاكته‌رێكی گه‌وره بۆ تێكدانی ئارامی و سه‌قامگیری له عێراقدا. ئه‌مه جگه له‌وه‌ی سهدر به‌هۆی باڵاده‌ستبوونی میلیشیا شیعه‌كانی دیكه له‌ناو حه‌شدی شه‌عبیدا، جاروبار دژایه‌تیی خۆی بۆ حه‌شدی شه‌عبی ڕاده‌گه‌یه‌نێت و پێشنیاری هه‌ڵوه‌شاندنی ده‌كات. بێ گومان هۆكاری ئه‌م بۆچوونه‌ی سهدر بۆ دژایه‌تیكردنی بوونی میلیشیا نییه، به‌ڵكوو بۆ ترسی به‌هێزتربوونی میلیشیا شیعه‌كانی دیكه‌یه كه دژایه‌تیی سهدر ده‌كه‌ن.
- موقته‌دا سهدر دوای ساڵی (2003) توانیی سوود له نفووزی باوكی وه‌ربگرێت. چونكه باوكی، "محه‌مه‌د محه‌مه‌د سادق سهدر" له ساڵانی نه‌وه‌ده‌كان و سه‌ره‌تا به یارمه‌تیی ڕژێمی به‌عس، توانیی پێگه‌یه‌كی سه‌ره‌كی و گرنگ له‌نێو كۆمه‌ڵگه‌ی شیعه‌دا بۆ خۆی دروست بكات. ته‌نانه‌ت له ڕێگه‌ی ئه‌نجامدانی خوتبه و نوێژی هه‌ینی، هه‌وادارێكی زۆری بۆ خۆی كۆ كردبووه‌وه. سه‌ره‌تا ئامانجی ڕژێمی به‌عس له پاڵپشتیكردنی "محه‌مه‌د محه‌مه‌د سادق سهدر" ئه‌وه بوو كه، ڕژێمی ئه‌و كاته ده‌یویست كه‌سایه‌تییه‌كی ئایینیی شیعیی عه‌ره‌ب ببێته مه‌رجه‌عی باڵای شیعه‌كان. به‌ڵام دواتر ئه‌م پلانه‌ی ڕژێم سه‌ری نه‌گرت و نه‌یتوانی كه‌سایه‌تییه‌كی شیعیی عه‌ره‌بی بكاته مه‌رجه‌عی باڵای شیعه‌كان. دواتر باوك و دوو برای "موقته‌دا سهدر" له ڕووداوێكی گوماناویدا كوژران. دوای ڕووداوی كوشتنی باوك و دوو براكه‌ی و به‌هۆی پێگه‌ی باوكییه‌وه "موقته‌دا سهدر" سه‌بر سه‌بر وه‌ك كه‌سایه‌تییه‌كی گرنگی سه‌درییه‌كان به‌ده‌ركه‌وت. بۆیه تاكه لایه‌نی سیاسیی شیعیی عێراقی كه قورسایییه‌كی به‌رچاوی له‌نێو جه‌ماوه‌ری شیعه‌دا هه‌یه، "ڕه‌وتی سهدر"ه و له‌به‌ر ئه‌م هۆكاره‌یش ئه‌م ڕه‌وته توانای هه‌یه خه‌ڵك بۆ ئه‌نجامدانی خۆپیشاندان دژی سیاسه‌ته چه‌وته‌كانی حكوومه‌ت، بانگهێشتی گۆڕه‌پان بكات. هه‌ر له‌م چوارچێوه‌یه‌دا سهدر توانیی چه‌ندین جار به هه‌زاران له شوێنكه‌وتووانی خۆی بڕژێنێنته سه‌ر شه‌قام و، شه‌قام له دژی حكوومه‌ت بجووڵێنێت. سهدر توانیویه‌تی له لایه‌ك وه‌ك لایه‌نێكی سیاسیی كاریگه‌ر به‌شداری له كابینه یه‌ك له دوا یه‌كه‌كان بكات و، له لایه‌كی دیكه‌یشه‌وه خۆیشی به سیمبۆلی چاكسازی نیشان بدات، له كاتێكدا ڕه‌وته‌كه‌ی، ڕاسته‌وخۆ به‌شدار و به‌رپرسه له شكست و گه‌نده‌ڵییه‌كانی حكوومه‌ت.
له ساڵی (2019) و له‌گه‌ڵ ده‌ستپێكردنی خۆپیشاندانه‌كان له به‌غدا و شاره‌كانی دیكه‌ی عێراق دژی گه‌نده‌ڵی و داواكارییه‌كانی ئه‌نجامدانی چاكسازیی گشتگیر له سه‌رجه‌م سێكته‌ره‌كاندا، دیسان هه‌وادارانی "موقته‌دا سهدر" توانییان به‌شداری له خۆپیشاندانه‌كاندا بكه‌ن و خۆیان به مافخوراو و مه‌غدوور نیشان بده‌ن. به‌ڵام دوای كوژرانی "قاسم سوله‌یمانی" و "ئه‌بو مه‌هدی موهه‌ندس" بۆشایییه‌كی گه‌وره له سه‌ركردایه‌تیی میلیشیاكانی حه‌شدی شه‌عبیدا دروست بوو. موقته‌دا سهدر هه‌وڵی دا ئه‌م بۆشایییه پڕ بكاته‌وه و سه‌ركردایه‌تیی سه‌رجه‌م گرووپ و میلیشیا شیعه‌كان بكات. ئێستایش ئه‌م ئاره‌زووه ماوه و به‌رده‌وامیش كاری له‌سه‌ر ده‌كرێت. به‌ڵام كارێكی زۆر سه‌خته ئێران ڕازی بێت به ڕاده‌ستكردنی سه‌ركردایه‌تیی ئه‌م گرووپانه به كه‌سێكی وه‌ك "موقته‌دا سهدر"، كه به كه‌سایه‌تییه‌كی ناسه‌قامگیر ناسراوه. هه‌ر بۆیه دوای ئه‌م ڕووداوه میلیشیاكانی سه‌ر به سهدر ده‌ستیان كرد به تێكدانی ڕه‌وشی خۆپیشانده‌ران و چه‌ندین جار هێرشیان كرده سه‌ر خۆپیشانده‌ران به بیانووی ئه‌وه‌ی كه ڕه‌خنه‌یان له "موقته‌دا سهدر" و ڕه‌وته‌كه‌ی گرتووه. ئه‌مه‌یش بووه هۆی دروستبوونی ناڕه‌زایه‌تییه‌كی فراوان دژی میلیشیاكانی موقته‌دا سهدر. به له‌به‌رچاوگرتنی ئه‌م چوار خاڵه‌ی سه‌ره‌وه، بۆمان ده‌رده‌كه‌وێت كه موقته‌دا سهدر و ڕه‌وته‌كه‌ی به شێوه‌یه‌كی گشتی دوای ساڵی (2003) سیاسه‌تی خۆیان له‌سه‌ر چوار بنه‌ما بنیات ناوه كه بریتین له:
یه‌كه‌م: بانگه‌شه‌ی تێكۆشان له دژی هێزه داگیركه‌ره‌كان له ڕێگه‌ی به‌كارهێنانی هێز به مه‌به‌ستی ده‌ركردنیان له خاكی عێراق. سهدر هه‌رچه‌نده له ساڵی (2004) هێزی دژی ویلایه‌ته یه‌كگرتووه‌كان به‌كار هێنا و له‌وه‌دا شكستی هێنا، به‌ڵام ئامانجی سه‌ره‌كیی سهدر له به‌كارهێنانی هێز له ساڵی (2004)، ده‌ركردنی هێزی داگیركه‌ر نه‌بوو به‌ڵكوو دروستكردنی گوشار بوو بۆ ئه‌وه‌ی له پرۆسه‌ی سیاسیدا به‌شداریی پێ بكه‌ن.
دووه‌م: ڕه‌وتی سهدر هێزێكی عێراقیی ناوخۆیه و دوای ساڵی (2003) له‌گه‌ڵ هێزه بیانییه‌كان نه‌هاتوونه‌ته عێراق. سه‌درییه‌كان هه‌رده‌م شانازی به‌م خاڵه‌ی خۆیان ده‌كه‌ن و تا ڕادده‌یه‌كی زۆریش توانیویانه تێبینیی ڕای گشتی بۆ خۆیان له‌م بواره‌دا ڕابكێشن. واتا بنه‌مای نه‌بوون به نۆكه‌ری ده‌ره‌كی، به شێوه‌یه‌كی زۆر باش له‌لایه‌ن ڕه‌وتی سه‌دره‌وه به‌كار هێنراوه و تا ئێستایش هه‌ر به‌كار ده‌هێنرێت.
سێیه‌م: گیانفیداییی كۆمه‌ڵایه‌تی. ئه‌گه‌ر ئه‌و چین و توێژانه‌ی كه شوێنكه‌وتووانی "موقته‌دا سهدر" پێك ده‌هێنن هه‌ڵبسه‌نگێنین، ئه‌وه زۆرینه‌یان بریتین له چینی هه‌ژار و ناوه‌ند. ئه‌مه‌یش به‌رهه‌می باوكی سه‌دره كه بۆی ماوه‌ته‌وه. چونكه باوكی سهدر، "محه‌مه‌د محه‌مه‌د سادق سهدر" له ساڵی (1989)وه وه‌كوو كه‌سایه‌تییه‌كی ئایینیی شیعه‌ی چالاك، ده‌ستی به كاره‌كانی كرده‌وه و خۆی به نوێنه‌ری چینی هه‌ژار و ناوه‌ند داناوه و له‌م دوو چینه زۆر نزیك بۆته‌وه.
چواره‌م: تۆڵه‌سه‌ندنه‌وه‌ی مێژوویی. تۆڵه‌سه‌ندنه‌وه یه‌كێكه له سیاسه‌ته به‌رده‌وامه‌كانی ڕه‌وتی سهدر. بۆ نموونه، كاتی خۆی مه‌رجه‌عی باڵای شیعه هه‌ڵوێستی زۆر نه‌رێنی بووه به‌رانبه‌ر باوكی موقته‌دا سهدر و به‌رگریی لێ نه‌كردووه و له مه‌رجه‌عییه‌ت دووری خستووه‌ته‌وه، به‌ڵام دوای ساڵی (2003) موقته‌دا سهدر" زۆر به ڕوون و ئاشكرا دژایه‌تیی خۆی بۆ مه‌رجه‌عی باڵای شیعه‌كان ڕاگه‌یاندووه و ته‌نانه‌ت به مه‌به‌ستی ئیحراجكردنی مه‌رجه‌عی باڵای شیعه‌كان له عێراق، پێكدادانی خۆی بۆ شاری نه‌جه‌ف گواستۆته‌وه.
گه‌ر به شێوه‌یه‌كی گشتی هه‌ڵوێست و ڕفتاره‌كانی ڕه‌وتی سهدر شی بكه‌ینه‌وه، ئه‌وه‌مان بۆ ده‌رده‌كه‌وێت كه هه‌ر كێشه‌یه‌ك یاخود ڕووداوێك له عێراق ڕووی دابێت، ئه‌وه به شێوه‌یه‌ك له شێوه‌كان ڕه‌وتی سهدر به‌شێك بووه له‌م كێشه و ڕووداوانه و ڕۆڵیشی تیایدا به‌رده‌وام نه‌رێنی بووه. هۆكاره سه‌ره‌كییه‌كانی ئه‌مه‌یش ده‌توانین به‌م شێوه‌ی بخه‌ینه ڕوو:
أ. موقته‌دا سهدر هه‌رچه‌نده نه‌گه‌یشتۆته پێگه‌ی ئایه‌توڵڵا، به‌ڵام به‌جددی كاری بۆ ئه‌وه كردووه ببێته مه‌رجه‌عێكی ئایینیی كاریگه‌ر له‌نێو شیعه‌دا. هه‌ر له‌به‌ر ئه‌م خاڵه‌یشه هه‌وڵ ده‌دات شاری نه‌جه‌ف و مه‌رجه‌عییه‌ت كۆنترۆڵ بكات. ئه‌م ویست و ئاره‌زووه‌ی موقته‌دا سهدر ڕۆژ له دوای ڕۆژ گه‌رمتر ده‌بێت و چاوه‌رێی ده‌رفه‌ته بۆ ئه‌وه‌ی له چوارچێوه‌ی به‌رژه‌وه‌ندیی خۆێدا بیقۆزێته‌وه. هه‌وڵه‌كانی كۆنترۆڵكردنی شاری نه‌جه‌ف له ساڵی (2004) و گوشارخستنه سه‌ر مه‌رجه‌عی باڵای شیعه‌كان، ده‌كرێ له چوارچێوه‌ی شه‌ڕی نفووزی نێوان لایه‌نه شیعه‌كاندا شی بكرێته‌وه.
ب. ئامانجێكی دیكه‌ی موقته‌دا سهدر ئه‌وه‌یه، عێراق له ڕووی سیاسییه‌وه كۆنترۆڵ بكات. تا ئێستا جگه له "ئه‌یاد عه‌لاوی"، عادل عه‌بدولمه‌هدی" و "مسته‌فا كازمی"، سه‌رجه‌م سه‌رۆكوه‌زیره‌كانی عێراق سه‌ر به حزبی ده‌عوه‌ی شیعه بوون و بۆ هه‌ڵبژاردنی داهاتووی عێراق موقته‌دا سهدر كار بۆ به‌ده‌ستهێنانی پۆستی سه‌رۆكوه‌زیران ده‌كات. بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌م ئامانجه‌ی بێته دی، ده‌بێت ڕێژه‌یه‌كی باشی كورسییه‌كانی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق مسۆگه‌ر بكات. بۆیه هه‌ر له ئێستاوه ده‌بینین به‌رپرسانی ڕه‌وتی سهدر له لێدوانه‌كانیاندا ئاماژه به‌وه ده‌كه‌ن كه‌وا كار له‌سه‌ر به‌ده‌ستهێنانی نزیكه‌ی (100) كورسی ده‌كه‌ن له ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق. واتا ئامانجی ڕه‌وتی سهدر له‌م هه‌نگاوه، كۆنترۆڵكردنی عێراقه به‌ته‌واوی له ڕووی سیاسییه‌وه.
ج. مه‌به‌ست و ئامانجێكی ستراتیژیی دیكه‌ی سهدر بریتییه له كۆنترۆڵكردنی میلیشیاكانی دیكه له چوارچێوه و چه‌تری "موقاوه‌مه‌ی ئیسلامی". ئه‌م ویسته‌ی سهدر، به‌تایبه‌تی دوای كوژرانی "قاسم سوله‌یمانی" و "ئه‌بو مه‌هدی موهه‌ندس" به‌زه‌قی ده‌ركه‌وت. چونكه ئه‌م دوو كه‌سایه‌تییه، پێگه و ڕۆڵێكی گرنگیان هه‌بوو له كۆنترۆڵ و ئاراسته‌كردنی میلیشیا شیعه‌كان له عێراق. بۆیه دوای كوژرانی ئه‌م دوو كه‌سایه‌تییه گرنگه، موقته‌دا سهدر باس له "مقاوه‌مه‌ی نێوده‌وڵه‌تی" ده‌كات و له‌م باریه‌وه په‌یامێكی بڵاو كردەوە و داوا له سه‌رجه‌م میلیشیا شیعه‌كانی ناوه‌وه و ده‌ره‌وه‌ی عێراق ده‌كات، له‌ژێر چه‌تری دروشمی "مقاوه‌مه‌ی نێوده‌وڵه‌تی" كۆ ببنه‌وه بۆ له‌ناوبردنی مه‌ترسییه‌كانی دژ بە میلیشیا شیعه‌كان له لایه‌ك و له لایه‌كی دیكه‌شەوە تۆڵه‌ی كوژرانی "قاسم سوله‌یمانی" و "ئه‌بو مه‌هدی موهه‌ندس" بكه‌نەوە. ئه‌م په‌یامه‌ی سهدر به شێوه‌یه‌كی ناڕاسته‌وخۆیش بێت، ئاماژه‌یه‌كه بۆ پڕكردنه‌وه‌ی ئه‌و بۆشایییه‌ی كه دوای كوژرانی ناوبراوان هاتۆته ئاراوه كه له په‌یامه‌كه‌دا به شێوه‌یه‌كی ناڕاسته‌وخۆ، خۆیشی به گونجاو ده‌زانێت ببێته مه‌رجه‌عی گشت میلیشیا شیعه‌كانی جیهان.
بۆیه له‌به‌ر ئه‌م هۆكارانه‌ی سه‌ره‌وه، ئه‌وه‌مان بۆ ده‌رده‌كه‌وێ كه مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ موقته‌دا سهدر زۆر سه‌خته، چونكه خاوه‌ن كه‌سایه‌تییه‌كی زۆر ناسه‌قامگیره و زوو زوو هه‌ڵوێستی خۆی ده‌گۆڕێ و جێی متمانه‌پێكردن نییه. له‌به‌ر ئه‌مه‌یش له ساڵی (2003)وه موقته‌دا سهدر وه‌كوو فاكته‌رێكی ناسه‌قامگیر ده‌ركه‌وتووه و بووه‌ته مه‌ترسییه‌كی ڕاسته‌وخۆ له‌سه‌ر ئارامی و سه‌قامگیریی سیاسی و ئه‌منیی عێراق و، پێشبینی ده‌كرێت ئه‌م پێگه‌یه‌ی موقته‌دا سهدر هه‌ر به‌م ڕیتم و شێوازه درێژه‌ی پێ بدرێت و كاریگه‌ریی له‌سه‌ر داهاتووی عێراق هه‌بێ.
Latest from موه‌فه‌ق عادل عومه‌ر
- لێکەوتەی وەپاشکەوتنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان
- لێکەوتەی هەڵبژاردنەوەی ئەردۆغان لەسەر سیاسەتی ناوخۆیی و دەرەکیی تورکیا
- خوێندنهوهیهكی سیاسی بۆ ئه‌نجامی ههڵبژاردنهكانی سهرۆكایهتی و پهرلهمانی 14ی مایس له توركیا
- لێكهوته و كاریگه‌ریی ههڵبژاردنهكانی 14ی مایسی توركیا له‌سه‌ر هه‌رێمی كوردستان
- ئاسۆی هەڵبژاردنەکانی ٢٠٢٣ی تورکیا: شرۆڤە و لێکەوتەکان
- توركیا و بڕیاری دادگهی نێوبژیكاریی نێوده‌وڵه‌تی له پاریس لهمهڕ ههناردهكردنی نهوتی ههرێم
- ئاسۆی پەیوەندییەکانی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان و پارتی دیموکراتی کوردستان: هەڕەشە و دەرفەتەکان
- جووڵەی دیپلۆماسیی نێچیرڤان بارزانی و کردنەوەی دەرگەی زیاتر
- بڕیارەکانی دادگهی فیدراڵی و ئەگەرەکانی بەردەم هەرێمی کوردستان
- خوێندنهوهیهكی سیاسی بۆ سهردانهكهی سهرۆكی ههرێم بۆ ئهنقهره