 |
موەفەق عادل عومەر، دكتۆرا له سیسته‌مه سیاسییه‌كان و مامۆستا له به‌شی سیسته‌مه سیاسییه‌كان و سیاسه‌تی گشتی-زانكۆی سه‌ڵاحه‌ددین
پێشه‌كی
ویلایه‌ته یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا، ئوسترالیا و بریتانیا به‌فه‌رمی ڕایان گه‌یاند كه، په‌یماننامه‌ی ئۆكوس "AUKUS" له نێوان هه‌رسێ وڵاتدا واژوو كراوه. ئه‌م په‌یماننامه‌یه به شێوه‌یه‌كی هاوبه‌ش له‌لایه‌ن سه‌رۆكی ئه‌مریكاوە "جۆ بایدن"، سه‌رۆكوه‌زیرانی ئوسترالیا "سكۆت مۆریسۆن" و سه‌رۆكوه‌زیرانی بریتانیا "بۆریس جۆنسن"وه ڕاگه‌یەنرا. به‌پێی ڕاگه‌یه‌نراوه‌كه ئامانجی سه‌ره‌كیی په‌یماننامه‌كه، پارێزگاریكردنه له به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی ئه‌م سێ وڵاته له هه‌ردوو زه‌ریای هێمن (Pacific Ocean) و زه‌ریای هیندی (Indian Ocean)؛ هه‌روه‌ها ڕێگه به ئاڵوگۆڕكردنی ته‌كنه‌لۆژیا ده‌دات كه ئه‌مه ئاسایشی ئه‌لیكترۆنی و ژیریی ده‌ستكرد و سیسته‌مه‌كانی ژێرئاو و تواناكانی هێرشكردنی دوورمه‌ودا له‌خۆ ده‌گرێت. هه‌ر به‌پێی ئه‌و كۆبوونه‌وه‌یه‌ی كه له نێوان سێ سه‌ركرده له ڕێگه‌ی ئۆنڵاین ئه‌نجام درا، هه‌نگاوی یه‌كه‌می په‌یماننامه ئاسایشییه‌كه، بریتییه له هه‌وڵ و كۆششێكی "18" مانگیی هه‌رسێ لا بۆ دیاریكردنی نه‌خشه‌ڕێگه‌یه‌كی گونجاو و نموونه‌یی بۆ ئه‌وه‌ی نزیكه‌ی هه‌شت ژێرئاوی (Submarine) كه به وزه‌ی ئه‌تۆمی كار ده‌كات، بدرێته ئوسترالیا.
ئه‌م په‌یماننامه‌یه به‌ڵگه‌یه‌كی حاشاهه‌ڵنه‌گره ده‌رباره‌ی ئه‌وه‌ی كه گۆڕانكارییه‌كی جه‌وهەری له دیپلۆماسییه‌تی ئه‌مریكا و بریتانیا ڕووی داوه و، چاوه‌ڕوان ده‌كرێت ئه‌مریكا وه‌كوو جاران گرنگی به ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست نه‌دات و تواناكانی خۆی بۆ ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی چین به‌گه‌ڕ بخات و ئه‌و سه‌رباز و چه‌ك و هێزه‌ی كه له ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاستدا جێگری كردبوو، قۆناغ به قۆناغ كه‌می بكاته‌وه و توانا و هێزه‌كانی خۆی له ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاسته‌وه بگوازێته‌وه بۆ زه‌ریای هێمن.
له‌م چوارچێوه‌یه‌دا بریتانیا نیگه‌رانه له‌به‌ر كشانه‌وه‌ی ئه‌مریكا له ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست یاخود كه‌مكردنه‌وه‌ی سه‌ربازه‌كانی له‌وێ، بۆیه هه‌وڵ ده‌دات به‌چڕی ئه‌و بۆشایییه‌ی كه له ئه‌نجامی ئه‌م هه‌نگاوه‌ی ئه‌مریكا دروست ده‌بێت، پڕی بكاته‌وه. له‌نده‌ن جگه له‌مه، ترسی ئه‌وه‌یشی لێ نیشتۆته‌وه كه بۆ پڕكردنه‌وه‌ی ئه‌م بۆشایییه، به‌ته‌نیا و به‌بێ ڕكابه‌ر نابێت. له‌نده‌ن دوای كشانه‌وه‌ی له یه‌كێتیی ئه‌وروپا، ده‌ستكراوه‌تر بووه بۆ ئه‌وه‌ی سیاسه‌تێكی پاوانخوازتر په‌یڕه‌و بكات. له لایه‌كی دیكه ململانێیه‌‌كی مێژوویی له نێوان بریتانیا و فه‌ڕه‌نسا هه‌یه و، وا پێده‌چێت ئه‌م ڕكابه‌رییه درێژه‌ی پێی بدرێت و له‌گه‌ڵ پێشهاته‌كان ئاستی ڕكابه‌رییه‌كه زیاتر به‌ده‌ر بكه‌وێت. بۆیه دوای په‌یماننامه‌ی ئۆكوس "AUKUS"، فه‌ڕه‌نسا و یه‌كێتیی ئه‌وروپا و چین ناڕه‌زایه‌تیی خۆیان ڕاگه‌یاند، به‌تایبه‌تی فه‌ڕه‌نسا نیگه‌رانیی خۆی به‌ڕاشكاوی ڕاگه‌یاند، چونكه دوای په‌یماننامه‌كه ئوسترالیا، هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی ڕێككه‌وتنی كڕینی 12 ژێرئاویی له‌گه‌ڵ فه‌ڕه‌نسا ڕاگه‌یاند كه به‌های ڕێككه‌وته‌كه نزیكه‌ی (100) ملیار دۆلاری ئوسترالی بوو.
له‌به‌ر ئه‌و هۆكارانه‌ی سه‌ره‌وه، وا پێده‌چێت دوای كشانه‌وه و كه‌مكردنه‌وه‌ی هێزه‌كانی ئه‌مریكا، ڕكابه‌رێتیی فه‌ڕه‌نسا و بریتانیا له ناوچه‌ی ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاستدا به‌ده‌ر بكه‌وێت و قۆناغێكی نوێی ململانێی زلهێزه‌كان له ناوچه‌كه‌دا ده‌ست پێ بكات. به حوكمی ئه‌وه‌ی عێراق به شێوه‌یه‌كی گشتی پێگه‌یه‌كی گرنگی له ناوچه‌كه‌دا هه‌یه، بۆیه چاوه‌ڕوان ده‌كرێت ئه‌م دوو زلهێزه له عێراقیش بكه‌ونه ململانێ بۆ ئه‌وه‌ی هه‌ر یه‌كه‌یان نفووزی خۆی له‌سه‌ر حیسابی ئه‌وی دی زیاتر بكا. هه‌رێمی كوردستانیش له‌به‌ر ئه‌وه‌ی له‌نێو جه‌رگه‌ی ڕووداوه‌كان ده‌بێت، بۆیه له دیپلۆماسییه‌تی بریتانیا بۆ قۆناغه‌كانی داهاتوو بایه‌خێكی زۆری ده‌بێت، به‌تایبه‌تی دوای ئه‌و گۆڕانكارییه گرنگانه‌ی كه له سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریكا له ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست ڕوو ده‌دات.
گۆڕانكارییه جه‌وهه‌رییه‌كانی دیپلۆماسییه‌تی بریتانیا و پێگه‌ی هه‌رێمی كوردستان له دیپلۆماسییه‌ته په‌یڕه‌وكراوه نوێیه‌كه‌ی له‌نده‌ندا
ده‌توانین گرنگترین ئه‌و گۆڕانكارییانه‌ی كه له دیپلۆماسییه‌تی بریتانیا ڕووی داوه دوای كشانه‌وه‌ی له یه‌كێتیی ئه‌وروپا و كه‌مكردنه‌وه‌ی نفووزی واشنتن له ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاستدا له لایه‌ك و كاریگه‌ریی ئه‌م گۆڕانكارییانه له‌سه‌ر هه‌رێمی كوردستان له لایه‌كی دیكه‌وه، به‌م شێوه‌یه‌ی خواره‌وه بخه‌ینه ڕوو:
- دوای كشانه‌وه‌ی بریتانیا له یه‌كێتیی ئه‌وروپا، ئه‌و گۆڕانكارییه سه‌ره‌كییه‌ی كه له دیپلۆماسییه‌تی بریتانیا ڕووی دا، بریتی بوو له هه‌وڵه‌كانی له‌نده‌ن بۆ له‌ئه‌ستۆگرتنی پێگه‌ی سه‌ركردایه‌تیكردن له ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاستدا. بۆ ئه‌م مه‌به‌سته نزیكبوونه‌وه‌یه‌كی به‌رچاو ده‌بینین له‌لایه‌ن له‌نده‌نه‌وه له‌گه‌ڵ وڵاتانی ناوچه‌كه، به‌تایبه‌تی وڵاتانی كه‌نداو. عێراقیش به‌هۆی ئه‌وه‌ی گۆڕه‌پانێكی كراوه‌یه بۆ ململانێی هێزه نێوده‌وڵه‌تی و هه‌رێمییه‌كان، پێگه‌یه‌كی تایبه‌تی هه‌یه بۆ له‌نده‌ن له چوارچێوه‌ی سیاسه‌تی بریتانیا به‌رانبه‌ر به ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست. هه‌رێمی كورستانیش له‌به‌ر ئه‌وه‌ی كلیلی سه‌قامگیرییه له عێراق و به‌بێ ئه‌و ناكرێت هیچ هه‌نگاوێكی جددی بنرێت، بۆیه هه‌ولێر كه‌وتۆته نێو ئه‌وله‌ویاته‌كانی سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی بریتانیا به‌رانبه‌ر به عێراق. له‌نده‌ن ده‌یه‌وێ په‌یوه‌ندییه‌كانی له‌گه‌ڵ به‌رپرسانی هه‌رێمی كوردستان بگه‌یه‌نێته به‌رزترین ئاست و، به‌رده‌وامیش درێژه به په‌یوه‌ندییه دیپلۆماسییه‌كانی ده‌دات له‌گه‌ڵ هه‌ولێر له چوارچێوه‌ی عێراقێكی یه‌كگرتوو كه هه‌رێمی كوردستانێكی به‌هێز و سه‌قامگیری له‌خۆ گرتبێت. جا باشتره ئه‌م ده‌رفه‌ته نوێیه له‌لایه‌ن هه‌رێمی كوردستانه‌وه به‌باشی به‌كار بهێنرێت و، چاوپێكه‌وتنی به‌رپرسانی هه‌ولێر و له‌نده‌ن ته‌نیا بریتی نه‌بێت له هه‌ندێك هه‌نگاوی پرۆتۆكۆڵی. بۆ نموونه زۆر زه‌رووره هه‌رێمی كوردستان دوای ئه‌نجامدانی سه‌ردانه چه‌ند ڕۆژییه‌كه‌ی سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان، نێچیرڤان بارزانی بۆ له‌نده‌ن، هه‌ڵسه‌نگاندنی دوای سه‌ردانه‌كه بكرێت، كه ئایا هه‌رێمی كوردستان چیی به‌ده‌ست هێناوه؟ ئایا له بواره جیاوازه‌كاندا هیچ هه‌نگاوێكی جددی نراوه؟ بۆ نموونه له ڕووی سیاسییه‌وه هیچ ده‌سكه‌وتێك هه‌بووه؟ ئه‌گه‌ریش هه‌بێت، ئه‌م ده‌سكه‌وتانه چین؟ ئه‌م خاڵانه، پێویسته به‌تێروته‌سه‌لی هه‌ڵوه‌سته‌یان له‌سه‌ر بكرێت و لایه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌كان به‌رده‌وام كاری له‌سه‌ر بكه‌ن؛ واته دوای سه‌ردانه‌كه، نابێ لایه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌كان سارد ببنه‌وه.
بێ گومان سه‌ردانه‌كه له چه‌ندین ڕووه‌وه ده‌سكه‌وتی گرنگی هه‌یه، به‌ڵام گرنگترین ده‌ستكه‌وتی سیاسی ئه‌وه‌یه كه، هه‌رێمی كوردستان توانیویه‌تی دیفاكتۆیه‌ك بخوڵقێنێت كه تا ڕادده‌یه‌كی باش به‌بێ به‌غدا له‌سه‌ر ئاستی جیهان نوێنه‌رایه‌تیی خۆی بكات؛ به‌تایبه‌تی له‌گه‌ڵ زلهێزه‌كانی جیهان وه‌كوو ئه‌مریكا، بریتانیا و فه‌ڕه‌نسا. واته هه‌رێمی كوردستان وه‌كوو كاره‌كته‌رێكی ناده‌وه‌ڵه‌تی، توانیویه‌تی په‌یوه‌ندییه دیپلۆماسییه‌كانی خۆی بگه‌یه‌نێته به‌رزترین ئاست كه ئه‌م خاڵه یه‌كێكه له ئاوات و ئامانجه سه‌ره‌كی و جه‌وهه‌رییه‌كانی هه‌ر كاره‌كته‌رێكی ناده‌وڵه‌تی. دوایین سه‌ردانی نێچیرڤان بارزانی بۆ له‌نده‌ن و پێشوازیكردنیشی به‌م شێوه‌یه، ئه‌وه ده‌سه‌لمێنێت كه هه‌رێمی كوردستان وه‌كوو كیانێكی ناده‌وڵه‌تی توانیویه‌تی قۆناغی په‌یوه‌ندییه دیپلۆماسییه‌كانی بگه‌یه‌نێته ئاستی پێویست.
- بریتانیا پاش كشانه‌وه‌ی له یه‌كێتیی ئه‌وروپا، ده‌ستی كردووه به گه‌ڕان به دوای قه‌ره‌بووكردنه‌وه‌ی ئه‌و زیانه دارایییانه‌ی كه له ئه‌نجامی "برێگزیت"ه‌وه پێی ده‌گات . بۆیه له‌م چوارچێوه‌یه‌دا سه‌رجه‌م تواناكانی خۆی چڕ كردۆته‌وه بۆ واژووكردنی چه‌ندین ڕێككه‌وتننامه‌ی بازرگانی له‌گه‌ڵ وڵاتانی نائه‌ندام له یه‌كێتیی ئه‌وروپا؛ بۆ نموونه تا ئێستا بریتانیا ڕێككه‌وتننامه‌ی بازرگانیی له‌گه‌ڵ 60 وڵات ئه‌نجام داوه كه ئه‌ندامی یه‌كێتیی ئه‌وروپا نین، هه‌روه‌ها داواكاریی بوون به ته‌ره‌ف له ڕێككه‌وتنی گشتگیر و پێشكه‌وتنخواز بۆ هاوبه‌شیی ترانس پاسیفیك " Comprehensive and Progressive Agreement for Trans-Pacific Partnership- CPTPP" پێشكه‌ش كردووه. له‌به‌ر ئه‌م هۆكاره پێشبینی ده‌كرێت بریتانیا په‌یوه‌ندییه بازرگانییه‌كانی خۆی له‌گه‌ڵ عێراقیش په‌ره پێ بدات؛ به حوكمی ئه‌وه‌ی هه‌رێمی كوردستان ئارام و سه‌قامگیرترین ناوچه‌ی عێراقه و بووه‌ته شوێنێكی سه‌ر‌نجڕاكێش بۆ وه‌به‌رهێنه‌ره بیانییه‌كان به‌گشتی و وه‌به‌رهێنه‌ره بریتانییه‌كانیش به‌تایبه‌تی. هه‌روه‌ها بریتانیا بۆ شه‌رعییه‌تدان به وه‌به‌رهێنانه‌كانی له هه‌رێمی كوردستان و عێراق، له ڕۆژی سێشه‌ممه (08/06/2021) یاداشتی لێكتێگه‌یشتن ده‌رباره‌ی هه‌ماهه‌نگی و ستراتیژییه‌تی هاوبه‌ش له نێوان عێراق و بریتانیای له‌گه‌ڵ عێراق واژوو كرد. ئه‌و یاداشته هه‌ماهه‌نگی و كاری هاوبه‌شی ستراتیژی له چه‌ندین بواری جیاوازدا له‌خۆ ده‌گرێت. لێره پێویسته به‌رپرسانی هه‌رێمی كوردستان سوود له‌م یاداشته وه‌ربگرن و له‌سه‌ر بنه‌مای ئه‌م یاداشته، به‌تایبه‌تی په‌یوه‌ندییه بازرگانییه‌كانی خۆی له‌گه‌ڵ بریتانیا فراونتر بكات. به‌ڵام كێشه هه‌ره سه‌ره‌كییه‌كه له‌وه‌دایه كه دوای ئه‌وه‌ی ئه‌م جۆره یاداشتانه واژوو ده‌كرێن، به‌ڵام دواتر له ئه‌رزی واقعدا جێبه‌جێ ناكرێن. له‌به‌ر ئه‌م هۆكاره، زۆر گرنگه هه‌رێمی كوردستان به سه‌رپه‌رشتیی سه‌رۆكی هه‌رێم و به هه‌ماهه‌نگیی كه‌رته تایبه‌ته‌كانی حكوومه‌تی هه‌رێمی كوردستان، بۆ جێبه‌جێكردنی ناوه‌رۆكی یاداشته‌كه له ئه‌رزی واقعدا پلانێكی تۆكمه دابڕێژێت.
- بۆ خۆگونجادن له‌گه‌ڵ گۆڕانكاری و پێشهاته جیهانییه‌كان، حكوومه‌ته‌كه‌ی بۆریس جۆنسن ستراتیژییه‌تی كاركردنی خۆی به ناونیشانی "بریتانیای جیهانی له سه‌رده‌می ڕكابهریدا" ڕاگه‌یاندووه؛ هه‌ر ناونیشانی ستراتیژییه‌تییه‌كه ئاماژه‌یه‌كه بۆ ویست و ئاره‌زووی بریتانیا بۆ په‌یڕه‌وكردنی سیاسه‌ت و دیپلۆماسییه‌تێكی تۆكمه له‌سه‌ر ئاستی جیهان. واته، به‌كارهێنانی ده‌سته‌واژه‌ی "بریتانیای جیهانی له سه‌رده‌می ڕكابهریدا" له ناونیشانی ستراتیژییه‌ته‌كه‌دا، خۆی له خۆیدا ده‌سپێكی كرداری بریتانیایه كه له‌مه‌ودوا بریتانیایش له داڕشتنی سیاسه‌تی نێوده‌وڵه‌تی و ڕووداوه گرنگه‌كانی جیهاندا قسه و هه‌ڵوێستی ده‌بێت. هه‌ر بۆیه ده‌بینین له‌نده‌ن له پرسه‌كانی وه‌كوو تیرۆر و په‌نابه‌ران، خه‌ریكه ڕۆڵێكی سه‌ره‌كی ده‌بینێت. هه‌ر له‌م چوارچێوه‌یه‌دا بریتانیا بڕیاری دا به كردنه‌وه‌ی بنكه‌ی سه‌ربازیی ده‌ریایی له به‌حرێن و بنكه‌ی فێركردن و یارمه‌تیی لۆجیستیكی سه‌ربازی له عوممان؛ ئه‌مه جگه له گرنگیدان به كه‌رتی وزه، به‌تایبه‌تی له وڵاتانی عه‌ره‌بی و كه‌نداوی ده‌وڵه‌مه‌ند به نه‌وت وگاز.
له چوارچێوه‌ی ستراتیژییه‌تی "بریتانیای جیهانی"دا پێشبینی ده‌كرێت هه‌رێمی كوردستان پێگه‌یه‌كی سه‌ره‌كیی له ستراتیژییه‌تی نوێی حكوومه‌تی بریتانیادا هه‌بێت. ده‌كرێ هه‌ولێر له چه‌ندین بوار سوود له ستراتیژییه‌تی "بریتانیای جیهانی" وه‌ربگرێت: یه‌كه‌مینیان كه‌رتی سه‌ربازییه؛ تا ئێستا نزیكه‌ی 400 سه‌ربازی بریتانی به مه‌به‌ستی مه‌شقپێكردنی پێشمه‌رگه له چوارچێوه‌ی هێزه‌كانی هاوپه‌یمانی، له هه‌رێمی كوردستانن. له دوایین سه‌ردانی سه‌رۆكی هه‌رێم بۆ بریتانیا، ئاماژه به‌م بابه‌ته گرنگه كراوه و هه‌ر بۆ ئه‌م مه‌به‌سته سه‌رۆكی هه‌رێم ڕاسته‌وخۆ له‌گه‌ڵ وه‌زیری به‌رگریی بریتانیا كۆ بووه‌ته‌وه. به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی تیرۆر و ڕێكخراوه تیرۆریستییه‌كان، بابه‌تێكی دیكه‌یه كه هه‌رێمی كوردستان ده‌كرێ درێژه به هه‌مانگی و كاری هاوبه‌شی بدات له‌گه‌ڵ بریتانیا، چونكه تا ئێستا عێراق به‌ده‌ست بوونی ڕێكخراوه تیرۆریستییه‌كانه‌وه ده‌نالێنێت و مه‌ترسیی ئه‌وه له ئارادایه له هه‌ر كات و ساتێكدا له‌وانه‌یه دووباره شانه نهێنییه‌كانی ڕێكخراوی تیرۆریستیی داعش زیندوو بێته‌وه و ده‌ست به كرده تیرۆریستییه‌كانی بكاته‌وه.
كه‌رتی په‌روه‌رده‌یش یه‌كێكه له كه‌رته گرنگ و پێویسته‌كان كه هه‌رێمی كوردستان تا ئێستا له‌م بواره‌دا په‌یوه‌ندییه‌كی باشی له‌گه‌ڵ بریتانیا هه‌یه، به‌ڵام له ئاستی پێویست نییه. وه‌زیری په‌روه‌رده‌ی بریتانیا یه‌كێك بوو له‌و به‌رپرسه گرنگانه‌ی بریتاینا كه سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان ڕاسته‌وخۆ چاوی پێ كه‌وت و تاووتوێی هه‌ماهه‌نگییان كرد له‌م كه‌رته‌دا. بێ گومان كه‌رتی وزه‌یش گرنگترین ئه‌و بوارانه‌یه كه پێویسته له‌لایه‌ن كۆمپانیاكانی وزه‌ی بریتانییه‌وه وه‌به‌رهێنانی زیاتری تێدا بكرێت.
كۆبه‌ند
كه‌مكردنه‌وه‌ی نفووزی ئه‌مریكا له ناوچه‌ی ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست و كشانه‌وه‌ی بریتانیا له یه‌كێتیی ئه‌وروپا، له‌نده‌نی ناچار كرد گۆڕانكاریی سه‌ره‌كی له سیاسه‌تی ده‌ره‌وه و دیپلۆماسییه‌تی بریتانیا ئه‌نجام بدات. له‌م چوارچێوه‌یه‌دا حكوومه‌تی بریتانیا به مه‌به‌ستی قه‌ره‌بووكردنه‌وه‌ی زیانه سیاسی، دیپلۆماسی، ئابووری و سه‌ربازییه‌كان، ده‌سته‌واژه‌ی "بریتانیای جیهانی"ی كرده ئه‌وله‌ویه‌تی كاره‌كانی خۆی و له ڕووی پراكتیكه‌وه كاری بۆ جێبه‌جێكردنی ناوه‌رۆكه‌كه‌ی كرد. له‌م نێوه‌نده‌دا ناوچه‌ی ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست به‌گشتی و وڵاتانی كه‌نداو به‌تایبه‌تی، بووه ئامانجی ڕاسته‌وخۆی بریتانیا بۆ ئه‌وه‌ی تیایدا ڕۆڵی سه‌ركردایه‌تی بخاته ئه‌ستۆی خۆی و، ده‌ستی به جێگیركردنی هێزی سه‌ربازی كرد و په‌یوه‌ندییه بازرگانی و ئابوورییه‌كانی خۆی له‌گه‌ڵ ژماره‌یه‌كی به‌رچاوی وڵاتانی جیهان باشتر كرد. هه‌رێمی كوردستانیش به‌هۆی ئه‌وه‌ی له ناوچه‌یه‌كی هه‌ستیاری جیهاندایه، كه ڕاسته‌وخۆ كاریگه‌ریی له‌سه‌ر ئاسایشی هه‌رێمی و ته‌نانه‌ت نێوده‌وڵه‌تییش هه‌یه، بۆته نێوه‌ندێكی به‌رچاوی جیهانیی چه‌ندین وڵاتی جیهانی؛ به‌تایبه‌تی دوای به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی ڕێكخراوی تیرۆریستیی داعش و میوانداریكردنی زیاتر له دوو ملیۆن په‌نابه‌ر، توانیویه‌تی پێگه‌یه‌كی گرنگی له ستراتیژییه‌تی نوێی بریتانیادا هه‌بێ كه له‌ژێر ناونیشانی "بریتانیای جیهانی له سه‌رده‌می ڕكابهریدا" ڕاگه‌یه‌نرابوو. هه‌ر له‌به‌ر ئه‌م هۆكاره‌یه ده‌بینین، سه‌رۆكی هه‌رێم له له‌نده‌ن پێشوازییه‌كی گه‌رمی لێ ده‌كرێت و خۆیشی بۆ ماوه‌ی چه‌ند ڕۆژ درێژه به سه‌ردانه‌كه‌ی ده‌دا.
له‌م نێوه‌دا دیارترین خاڵ كه له‌م سه‌ردانه‌دا به‌دی كرا، بڵاوكردنه‌وه‌ی بابه‌تێكی نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان بوو له ڕۆژنامه‌ی The Timesی بریتانی له‌ژێر ناونیشانی "كوردستان ده‌یسه‌لمێنێت كه ده‌ستێوه‌ردانی لیبڕال، كۆتایییه‌كه‌ی سه‌ركه‌وتنه" (Kurdistan Proves Liberal Intervention Can End in Triumph)، كه تیایدا ئاماژه‌ی به گرنكترین خاڵه‌كانی په‌یوه‌ندیی نێوان بریتانیا و هه‌رێمی كوردستان داوه و ده‌ستێوه‌ردانی بریتانیای له هه‌رێمی كوردستان به لیبڕالی ناوزه‌د كردووه. ئه‌مه‌یش وه‌كوو ده‌ربڕینی ئاماده‌ییی هه‌رێمه بۆ ده‌ستپێكردنی هه‌ماهه‌نگییه‌كی به‌رفراوان و له سه‌رجه‌م سێكته‌ره‌كاندا له‌گه‌ڵ بریتانیا، به‌ڵام ده‌بێت هاوسه‌نگڕاگرتنی په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان هه‌رێمی كوردستان-بریتاینا له لایه‌ك و له لایه‌كی دیكه په‌یوه‌ندییه‌كانی هه‌رێمی كوردستان-فه‌ڕه‌نسا له‌به‌رچاو بگیرێت و نابێ به هیچ شێوه‌یه‌ك قورسایی بخرێته سه‌ر په‌یوه‌ندیی لایه‌ك له‌سه‌ر حیسابی په‌یوه‌ندیی لایه‌كه‌ی تر.
Latest from موه‌فه‌ق عادل عومه‌ر
- لێکەوتەی وەپاشکەوتنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان
- لێکەوتەی هەڵبژاردنەوەی ئەردۆغان لەسەر سیاسەتی ناوخۆیی و دەرەکیی تورکیا
- خوێندنهوهیهكی سیاسی بۆ ئه‌نجامی ههڵبژاردنهكانی سهرۆكایهتی و پهرلهمانی 14ی مایس له توركیا
- لێكهوته و كاریگه‌ریی ههڵبژاردنهكانی 14ی مایسی توركیا له‌سه‌ر هه‌رێمی كوردستان
- ئاسۆی هەڵبژاردنەکانی ٢٠٢٣ی تورکیا: شرۆڤە و لێکەوتەکان
- توركیا و بڕیاری دادگهی نێوبژیكاریی نێوده‌وڵه‌تی له پاریس لهمهڕ ههناردهكردنی نهوتی هه‌رێم
- ئاسۆی پەیوەندییەکانی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان و پارتی دیموکراتی کوردستان: هەڕەشە و دەرفەتەکان
- جووڵەی دیپلۆماسیی نێچیرڤان بارزانی و کردنەوەی دەرگەی زیاتر
- بڕیارەکانی دادگهی فیدراڵی و ئەگەرەکانی بەردەم هەرێمی کوردستان
- خوێندنهوهیهكی سیاسی بۆ سه‌ردانه‌كه‌ی سه‌رۆكی هه‌رێم بۆ ئهنقهره