د. چنار بابەکر محەمەد، دکتۆرا لە ستراتیژیی سیاسەتی دەرەوەی ئەمریکا لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و مامۆستا لە بەشی پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکان و دیپلۆماسی - کۆلێژی زانستە سیاسییەکان/ زانکۆی سەڵاحەددین

دەسپێك

لەگەڵ ئەوەی سەردانەکەی سەرۆكی ئه‌مریكا، جۆ بایدن بۆ ئیسرائیل و عەرەبستانی سعوودی جەخت لەسەر قووڵیی پەیوەندیی مێژووییی نێوان ئەمریکا و ئەو دوو وڵاتە دەکاتەوە، بەڵام سەردانی بایدن بۆ عەرەبستانی سعوودی، کە لێرەدا زیاتر شی دەکرێتەوە، هەوڵێك بوو بۆ تواندنەوەی ئەو بەستەڵەکە سیاسییەی کە هەردوو ئیدارەی سەرۆك ئۆباما و سەرۆك بایدن دروستیان کردبوو. ئاشکرایە کەوا بەرژەوەندیی نێوان هەردوو لا چەندان دەیەیە کەڵەکە و فراوان بووە و زۆر گەورە بووە و، ناکرێ بەئاسانی هەڵوەشێنرێتەوە یان پەراوێز بخرێت.

ئەوەی نوێ بوو لەم سەردانە، ئەوەیە، کەوا سەردانەکە بوو بە خاڵێکی وەرچەرخان بە ئاراستەی بەڕێوەچوونی پەیوەندییەکان بە شێوەیەکی کرداریی زیاتر؛ بەو ڕاددەیەی بەرژەوەندی، بوو بە بنەمای سەرەکیی مامەڵەی دوولایەنە و لە جووڵەی وڵاتانی کەنداو لەگەڵ زلهێزەکان پانتایی و نەرمیی زیاتر بینرا؛ بەتایبەتی دەوڵەتانی کەنداو ڕێگەیان خۆش کرد بۆ دروستبوونی وەرچەرخانێکی جۆری لە پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکانیان و لە سیاسەتی دەرەوەیان لەسەر ئاستی هەرێمی و نێودەوڵەتی.

دەرهاوێشتەکان هێماکانی ئاییندەی پەیوەندییەکانی ئەمریکا و کەنداو ئاشکرا دەکەن، بەتایبەتی لەو دۆسیانەی، کە مایەی نیگەرانیی وڵاتانی کەنداوە و پەیوەندیی بە سەقامگیریی ناوخۆی و هەرێمییه‌وه‌ هەیە. جەختکردنەوەی سەرۆك بایدن بۆ سەلماندنی نیازپاکیی ئیدارەکەی سەبارەت بە پەیوەندییەکانی لەگەڵ دەوڵەتانی کەنداو و پاراستنی بەهێزی و بەردەوامیی ئەو پەیوەندییانە، پێویستی بە کردار هەبوو، نەوەك بەڵێن و دەربڕینی میدیایی. دیارە بۆ وڵاتانی کەنداو قۆناغی پەیوەندیی جێگیر و هاوپەیمانێتیی یەكلایەنە و تایبەت، بووەته‌ بەشێك لە ڕابردوو، چونکە ئێستا ئەو وڵاتانە بە دوای بەرژەوەندییەکانیان و دەستەبەرکردنیان دەگەڕێن و ئاگایانه‌ مامەڵە دەکەن و بەپێی بنەمایەکی لۆژیکی لە پەیوەندییەکانیان لەگەڵ دەوڵەتەکان هەموو هێلکەکانیان ناخەنە ناو یەك سەبەتەوە.

پاڵنەرە ناوخۆیییەکان بۆ سەردانەکەی بایدن

سەردانی یەکەمی جۆ بایدن بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، کە لە ١٣ تا ١٦ی تەمووز درێژه‌ی كێشا، ئیسرائیل و بانکی ڕۆژاوا و شانشینی عەرەبستانی سعوودیی لەخۆ گرت. ئەم سەردانە لە ناوخۆی ئەمریکا، بەتایبەتی لەلایەن کۆنگرێس و ناوەندەکانی هزر و میدیا و ڕێکخراوەکانی مافی مرۆڤ گرنگیی زۆری پێ درا؛ دیارترینیان، کاتی سەردانەکە و پەیوەندیی سەردانەکە بە ژمارەیەک تایبەتمەندیی پەیوەست بە سیاسەتی ناوخۆی ئەمریکا و، هەروەها هۆکارەکانی سەردانەکە لە ڕووی هەڵسەنگاندنەوەی گرنگیی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە ڕوانگەی بەرژەوەندییەکانی واشنتۆنەوە، تا دەگاتە ئەوەی چۆن هەندێ بازنەی ناو ئەمریکا سەردانەکەیان بەکار هێنا بۆ ئاراستەکردنی ڕەخنەکانیان لە سەرۆك بایدن، لە کاتێکدا بایدن هەوڵی دا بۆ بەکارهێنانی ئەم سەردانەی لە پێناو دەستەبەرکردنی دەسکەوتی دەرەکی.

١- بەرزبوونی نرخی سووتەمەنی:

جەنگی ڕووسیا لە ئۆکراینا، بووە هۆکاری بەرزبوونەوەی نرخی سووتەمەنی لەسەر ئاستی جیهان، بەو پێیەی نرخی یەك لیتر بەنزین گەیشتە ٥ دۆلار؛ ئەمەیش بوو بە بارگرانی بۆ سەر هاووڵاتیان لە ئەمریکا. بۆیە بەشێك لەو دۆسییانەی کە بایدن لەگەڵ وڵاتانی کەنداو تاوتوێی کرد، زیادکردنی بەرهەمی وزە بوو؛ بەو هیوایەی زیادکردنی ببێتە مایەی دابه‌زینی نرخی سووتەمەنی لەسەر ئاستی جیهان و دواجاریش لەسەر ئاستی ناوخۆی ئەمریکا.

٢- ئامادەکاری بۆ هەڵبژاردنی داهاتووی کۆنگرێس:

بەدڵنیایییەوە بەرزبوونه‌وه‌ی نرخی وزە ناڕازیبوونی گشتی بەرامبەر بە سەرۆك بایدن و دیموكراته‌كانی لێ دەکەوێتەوە و باجێکی سیاسیی قورسی دەبێت، کە لەوانەیە سەرۆك بایدن و حزبەکە لە هەڵبژاردنەکانی مێدتێرم بۆ کۆنگرێس لە مانگی تشرینی دووەمی داهاتوو ئەو باجە بدەن. بەو شێوەیە دیموكراته‌كان دەسەڵاتیان بەسەر کۆنگرێس نامێنێ و دۆخیان لە ئەنجومەنی پیران لە سایەی یەكسانیی ژمارەی کورسییەکانیان لەگەڵ کۆمارییەکان (٥٠ کورسی بۆ هەر لایەك) بە شێوەیەکی تایبەت دەکەوێتە بەر سەنگی مەحەك و تەنیا لە ڕێگەی دەنگی سەرۆکی ئەنجومەن، کە ئێستا جێگری سەرۆكکۆمارە، زیاد دەکات. بۆیە لەدەستدانی هەر کورسییەك لە ئەنجومەنی پیران بە واتای لەدەستدانی زۆرینە دێت؛ ئەو کاتە بۆ سەرۆك بایدن و دیموكراته‌كان زەحمەت دەبێت پرۆژەیاسا تێ پەڕێنن. بۆیە بایدن پێویستی بە دەسکەوتی دەرەکی بوو لە بواری دۆسییەی وزە، تاوەکوو حزبەکەی زیانی بەرنەکەوێت و زۆرینە لە کۆنگرێس لەدەست نەدات.

٣- چارەسەرکردنی شکستەکانی ناوخۆی ئیدارەی ئەمریکا:

ئیدارەی سەرۆك بایدن بەهۆی سەرنەکەوتنی لە ژمارەیەك دۆسییەی وەکوو ئابووری و بابەتی ئازادییەکان ڕووبەڕووی ئاستێکی چاوەڕواننەکراو لە ڕەخنە بۆتەوە. بۆیە بایدن پێویستی بە دەسکەوتی دەرەکی هەیە تا بتوانێ لە ناوخۆ نمایشی بکات و، بەو شێوەیە ڕەخنەکان سنووردار بکات و ئاستی متمانەی جەماوەر بە ئیدارەکەی بەرز بکاتەوە. بەشێکی سەرەکی ئەجیندای سەردانەکەی سەرۆك بایدن بۆ ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، بابەتی ئاساییکردنەوەی پەیوەندیی نێوان ئیسڕائیل و وڵاتانی عەرەبی و ئەگەری بەدەستهێنانی پێشکەوتنی زیاتر لەو دۆسییەیە، تەنانەت ئەگەر پێشکەوتنێکی سنوورداریش بێت و تەنها خۆی لە دەربرێنی ڕەزامەندی لە لایەن هەندێ لە وڵاتانی تری عەرەبی ببینێتەوە، بۆ نموونە ڕێگەپێدان بە دەستپێکردنی گەشتی ئاسمانی بە ئاراستەی تەل ئەبیب و بەکارهێنانی ئاسمانی ئەو وڵاتانە لەلایەن فڕۆکە گەشتییەکانی ئیسڕائیل. ئەم پێشکەوتنە سنووردارە، دەکرێت لە ناوخۆی ئەمریکا بەبازاڕ بکرێت، گوایە ئیدارەی بایدن توانیویەتی سەرکەوتن بەدەست بهێنێت؛ بەتایبەتی هەنگاوێکی لەو شێوەیە ئاماژەیە بۆ زیادبوونی پەیوەندیی هاوکاریی نێوان ئیسرائیل و وڵاتانی تری عەرەبی.

هەبوونی دوو ڕەوتی سەرەکی

لەناو بازنەی ناوخۆی ئەمریکا (گۆنگرێس و میدیا و ناوەندەکانی هزر و ڕێکخراوەکانی مافی مرۆڤ و ئەوانی تر) دوو ڕەوت هەیە، کە هەڵوێستی جیاوازیان هەیە بەرامبەر بە سەردانەکەی سەرۆك بایدن. یەکەمیان لایەنداری سەردانەکەیە و ئەوی تریان ڕەتی دەکاتەوە:

 ١- ڕەوتی لایەنداری سەردانەکەی بایدن:

لایەندارانی ئەم ڕەوتە سەردانەکەی سەرۆك بایدن بە دەرفەت دەبینین بۆ دەستەبەرکردنی بەرژەوەندیی نەتەوەییی ئەمریکا و دووبارە تێكەڵبوون بەم ناوچەیە بە شێوەیەكی بەهێز و، کارکردن لەسەر نوێکردنەوەی هاوبەشیی ستراتیژی لە نێوان ئەمریکا و دەوڵەتەکانی ناوچەکە؛ بێجگە لەوەیش ئەوان پێیان وایە ئەم سەردانە دەتوانێ پشکدار بێت لە دروستکردنی ژینگەیەکی ستراتیژیی نوێ لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، کە بەهۆیەوە ئاسایشی ئەمریکا بەهێزتر بێت.

کەسانی سەر بەم ڕەوتە بریتین لە هەندێ ڕێکخراوی لۆبیکردن بۆ ئیسرائیل لە ئەمریکا، بەتایبەتی لێژنەی کاروباری گشتیی ئەمریکا و ئیسرائیل (AIPAK) و ژمارەیەك لە ئەندامانی کۆنگرێسی سەر بە هەردوو دیموکراتەکان و کۆمارییەکان و ژمارەیەك لە ناوەندەکانی هزر، وەکوو پەیمانگەی واشنتۆن بۆ سیاسەتەکانی ڕۆژهەڵاتی خواروو و دامەزراوەی بەرگریکردن لە دیموکراسییەکان.

ئەوەی جێی سەرنجە، کەسانی سەر بەم ڕەوتە، به‌بێ مەرج پشتگیریی سەردانەکەی بایدن ناکەن، یان بەگشتی لەگەڵیدا نین، بەڵکوو مەرجی تایبەت بەسەریدا دەسەپێنن، کە پەیوەستن بە پێویستیی کارکردنی بایدن لە پێناو بەرژەوەندیی ئەمریکا لە کاتی سەردانەکەی، بێ ئەوەی دەستبەرداری پڕه‌نسیپ و بەهاکانی ئەمریکا بێت. هەروەها بەپێویستی دەبینن، پرسەکانی مافی مرۆڤ بورووژێنێت و هەندێ دۆسییەی پەیوەندیی دەوڵەتەکانی ناوچەکە لەگەڵ زلهێزەکانی ڕکابەری ئەمریکا لەو هەرێمە، بەتایبەتی ڕووسیا و چین، بخاتە سەر مێزی گفتوگۆ.

٢- ڕەوتی دژ بە سەردانەکە:

ئەو ڕەوتەی دژ بە سەردانەکەی سەرۆك بایدنە، پێی وایە سەردانەکەی بایدن وەرچەرخانێکە لە هەڵوێستی ئەو بەرامبەر بە دەوڵەتەکانی ناوچەکە، کە پێشووتر ڕەخنەی لێ دەگرتن و بەئاشکرا دەیگوت، سەردانیان ناکەم و مامەڵەیان لەگەڵ ناکەم. ئەو بەم سەردانەی، دەستەبەرداری هەڵوێست و پڕه‌نسیپ و بەهاکانی ئەمریکا بوو. ئەم ڕەوتە پێی وایە بایدن ناتوانێ لەو سەردانەی سەرکەوتوو بێت، لەوەی دەوڵەتەکانی ناوچەکە بەرهەمی نەوتیان زیاد بکەن، یان هاوپەیمانێتیی بەرگری لە نێوان دەوڵەتەکانی ناوچەکە و ئیسرائیل بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ئێران پێک بهێنن. 

کەسانی سەر بەم ڕەوتە بریتین لە کۆمەڵە بازنەیەك لە ناوخۆی ئەمریکا، کە لە ڕەوتی لیبراڵ دیموکراتەکانەوە نزیكە و ڕێکخراوەکانی مافی مرۆڤ و هەندێ لە ئەندامانی باڵی چەپی پێشکەوتوو لە دیموکراته‌كان و ڕۆژنامەی "واشنتۆن پۆست" لەخۆ دەگرێ، کە بە شێوەیەکی سەرەکی کەمپینی ڕەخنە و هێرش دژ بە سعوودیا و سیاسەتەکانی بایدن بەرامبەر بە سعوودیا ئەنجام دەدات. هەروەها ئەو ڕەوتەی سەردانەکەی بایدن ڕەت دەکاتەوە، زیاتر لە لایەنەکانی تر ڕەخنە لە بایدن و ئیدارەکەی دەگرێت. هەر ئەم لایەنەیشە، کە بەهۆی بەرزکردنەوەی دەنگی ناڕازی، ئەوەی بەسەر ئیدارەی ئەمریکادا سەپاند كه‌، ستراتیژیی میدیاییی تایبەت بەکار بهێنێ بۆ ئاشکراکردنی سەردانەکە و ڕیکلامکردن بۆ ئەو سەردانە لە ناوخۆی ئەمریکا و، ڕێبازێكی جیاواز سەبارەت بە سەردانەکە و چالاکییە جیاجیاکانی لەخۆ بگرێت.

ستراتیژیی گەیاندن

هەبوونی دەنگی خۆپارێز سەبارەت بە سەردانەکەی سەرۆك بایدن بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە ناوخۆی ئەمریکا و فراوانبوونی چوارچێوەی ئەو ڕەخنانە وای کرد، کەوا کۆشکی سپی ستراتیژیی گەیاندنی گشتی (Communication Strategy) پەیڕەو بکات بە مەبەستی زەقکردنەوەی سەردانەکە لە ناوخۆی ئەمریکا. بەشەکانی ئەو ستراتیژە دەکرێت بەم شێوەیە کۆ بکرێتەوە:

١- ئامانجە ستراتیژییەکان: بۆ زەقکردنەوەی سەردانەکە، کۆشکی سپی بەپێی ستراتیژیی گەیاندنی گشتی جووڵایەوە، کە جەختی لەسەر چەند پەیامێکی دیاریکراو کرد، کە بەپێی میکانیزمی تایبەت و بە شێوازی هەنگاو بە هەنگاو بوو. ئەم ستراتیژییە بە مەبەستی کەمکردنەوەی زیانی ناوخۆیی بوو لەسەر ئەو وێنەیه‌ی، ئیدارەی ئەمریکا لای جەماوەر هەیەتی بە هۆکاری ئەو ڕەخنانەی سەبارەت بە سەردانەکە دەگیران و تا دەهات زیادیان دەکرد؛ ئەمەیش وای کرد، ئیدارەی بایدن بەشداری لەو گفتوگۆیەدا بکات کە لە ناوخۆ سەبارەت بە سەردانەکە دەورووژێنرا. دواجار ئەو ئیدارەیە دیدی خۆی لە پێناو بەرگریکردن لە هەڵوێستی سەرۆک بایدن خستە ڕوو.

٢- نامەکانی گەیاندن: چەندان نامەی گەیاندن داڕێژران و لەناو وتارەکەی ئیدارەی ئەمریکا سەبارەت بە سەردانەکە بەکار هێنران. تیایدا جەخت لەسەر ئەم سەردانە دەکرا، کە لە خزمەتی بەرژەوەندیی ئەمریکا تەواو دەبێت و لە پێناو زامنکردنی ئەو بەرژەوەندییانە، پێویستە بایدن کار لەگەڵ هەر دەوڵەتێك بکات و هەر بەرپرسێکی بیانی ببینێت؛ بێجگە لەوەی، لە سەردانەکە سەبارەت کێشەکانی مافی مرۆڤ گفتوگۆ دەکرێت و لە بنەڕەتدا پەیوەندیی بە دەوڵەتێكی دیاریکراوی ناوچەکەوه‌ نییە، بەڵکوو پەیوەندیی بە بونیادنانی هاوبەشییە ستراتیژییەکانەوه‌ هه‌یه‌ لەگەڵ ئەو دەوڵەتانە بە شێوەیەکی گشتی؛ بێجگە لە جەختکردن لەسەر گرنگیی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بۆ بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا.  

٣- میکانیزمەکانی گەیاندن: ئیدارەی ئەمریکا لە ڕێگەی ژمارەیەك میکانیزم و ئامرازی گەیاندن کاری لەسەر بەرگریکردن لە سەردانەکەی بایدن بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست کرد؛ لەوانە: جەختکردن بوو لەسەر نامەکانی گەیاندنی تایبەت بە سەردانەکە لە ڕێگەی دەربڕینەکانی سەرۆك بایدن و لە ڕێگەی ئەو کۆنگرە ڕۆژنامەوانییە ڕۆژانەیەی وتەبێژی کۆشکی سپی، یان ڕێکخەری گەیاندنی ستراتیژی لە ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەییی ئەمریکا. دیارترین ئەو میکانیزمانە خۆی لە وتارێكدا بەرجەستە کرد، کە کۆشکی سپی بە ناوی سەرۆك بایدن لە ڕۆژنامەی "واشنتۆن پۆست" لە ژمارەی هەفتانەی ڕۆژی یەکەشممە، ڕێکەوتی ١٠ی تەمووزی ٢٠٢٢، لەژێر ناونیشانی "بۆچی سەفەری سعوودیا دەکەم" بڵاوی کردەوە.

سەرۆك بایدن لەو وتارەیدا جەختی لەسەر گرنگیی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بۆ بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا کرده‌وه‌ و ئاماژەی بەوە کرد، کەوا ئامانجی ئەو سەردانەی، بەهێزکردنی هاوبەشییە ستراتیژییەکانە لەگەڵ دەوڵەتەکانی ناوچەکە و، دووپاتی کردەوە کەوا سعوودیا هاوبەشێکی ستراتیژیی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکایە. بە شێوەیەکی گشتی دەکرێت بڵێین، نووسەری ئەو وتارە تیمی گەیاندنی ستراتیژیی کۆشکی سپی بووە. هەڵبژاردنی ڕۆژنامەی "واشنتۆن پۆست" بۆ بڵاوکردنەوەی لە ژمارەی هەفتانه‌، بەوردی دیراسە کرابوو، چونکە ڕۆژنامەی "واشنتۆن پۆست" زیاتر لە هەموو ڕۆژنامەکانی تری ئەمریکا دژایەتیی بایدن دەکات و ڕەخنەی توندی ئاراستە دەکات سەبارەت بە سیاسەتی ئه‌و بەرامبەر بە هەندێ لە دەوڵەتەکانی ناوچەکە.

٤- تیمی كار: تیمی گەیاندنی ستراتیژیی کۆشکی سپی بە هاوکاریی تیمی گەیاندنی ستراتیژیی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەییی ئەمریکا، داڕێژەری ستراتیژیی گەیاندن بووە. ئەم تیمە ڕاسپێردراوە، هەماهەنگی لەگەڵ هەموو لایەنە میدیایییەکانی پەیوەست بەو سەردانە بکات و هەوڵی داوە زیانەکان بۆ سەر وێنەی سەرۆك بایدن و ئیدارەکەی کەم بکاتەوە، کە لە کاتی چالاکییەکانی سەردانەکە یان لە کاتی ڕووماڵی میدیایی دەردەکەوت.  

سەرەڕای زیادبوونی ڕەخنەکانی ناوخۆ لەسەر سەردانەکەی سەرۆك بایدن بۆ ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، ئیدارەی ئەمریکا هەوڵی دا ڕێڕەوی پەیوەندییەکان، کە لەگەڵ هەندێ لە دەوڵەتەکانی ناووچەکە گرفتی هەبوو، بەتایبەتی لەگەڵ دەوڵەتەکانی کەنداو، ڕاست بکاتەوە. ئیدارەی ئەمریکا کار دەکات بۆ تێروتەسەلکردنی ستراتیژیی گەیاندن سەبارەت بە سەردانەکە، تەنانەت پاش تەواوبوونی ئەو سەردانە؛ ئەوەیش لە ڕێگەی زەقکردنەوەی ئەنجامەکان و ئەوەی لەو سەردانە دەستەبەر کراوە.  

سەرۆك بایدن پێی وایە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا دەرفەتێکی لەبەردەستە بۆ دووبارە گەڕانەوەی هەژموونی لە ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە ڕێگەی عەرەبستانی سعوودی و، ئامادەبوونی لە لووتکەی جەددە لە پێناو بەرگریکردنە لە بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا. یەکەم سەردانی سەرۆك بایدن لە ساتەوەختێکە، جیهان گۆڕانکاری بەخۆیەوە دەبینێ لە دووبارە داڕشتنەوەی هاوپەیمانێتیی هەرێمی و نێودەوڵەتی و، لێکەوتەکانی جەنگی ڕووسیا و ئۆکراینا بەرجەستەن، ئاستی ناکۆکییەکان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە نێوان ئیسرائیل و ئێران بەرز بۆتەوە و، ئەگەری سەرنەکەوتنی دانوستانەکانی لە دۆسییەی ئەتۆمیی ئێران له‌ ئارادایه‌.

ئەم سەردانە هاوکاتە لەگەڵ ئارەزووی واشنتۆن بۆ دووبارە هەڵسەنگاندوەی پەیوەندییەکانی لەگەڵ سعوودیا و هاوپەیمانانی و ڕۆڵی ئەمریکا لە ئاییندەدا لە ناوچەکە، لە کاتێکدا لەپێشینەی کاری سیاسیی دەرەوەی ئەمریکا، گرنگیدان بوو بە دۆسییەی چین و ڕووسیا. لە ئێستادا ژمارەیەك لە دۆسییەکان، بوون بە لەپێشینەی ستراتیژیی ئەمریکا بۆ دوورمەودا، بەتایبەتی ئەوەی پەیوەستە بە هاوکاری لە ڕووی ئاسایش و ئابووری لەگەڵ دەوڵەتەکانی ناوچەکە و دۆزینەوەی ڕێگەی گونجاو بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی هەڕەشەکانی ئێران بۆ سەر دەوڵەتەکانی هاوبەش و هاوپەیمانی ئەمریکا لە ناوچەکە و دڵنیابوون لە بەردەوامیی هەناردەکردنی وزە بە مەبەستی پاراستنی ئاستی نرخی گونجاو بۆ وزە. 

سەرۆكی حکوومەتی هەرێمی كوردستان پێش سەردانەکەی سەرۆك بایدن بۆ ناوچەکە پوختەیەکی ئاراستەی سەرۆك بایدن کرد؛ تێیدا باسی دوا پەرەسەندنە سیاسییەکان لە عێراق و ناوچەکە کرد؛ بێجگە لە تاوتوێکردنی ناوەڕۆکی بابەتەکانی لووتکەی جەددە کە، پەیوەست بوو بە ئاسایش و پەرەپێدان، هەڵویستی هەرێمی كوردستانی ئاشکرا کرد سەبارەت بە پێشهاتە و ڕووداوەکان لە ناوچەکە. هەر لەو پوختەنامەیە ئاماژەی بە قوربانیدانی گەلی كوردستان کرد، بەتایبەتی لە بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر و، داوای کرد دان بە مافە دەستوورییەکانی هەرێمی كوردستان لە چوارچێوەی عێراقی فیدڕاڵدا بنرێ. بۆیە سەرۆك بایدن لە کاتی کۆبوونەوەی لەگەڵ سەرۆكوەزیرانی عێراق، مستەفا کازمی، جەختی لەسەر گرنگیی چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوان هەرێم و حکوومەتی فیدڕاڵ کرده‌وه‌ و باسی لەوەیش کرد، کەوا ئیدارەکەی بەگرنگییەوە دەڕوانێتە عێراقێکی سەقامگیر و یەکگرتوو و خاوەن سەروەری، کە هەرێمی كوردستانیش دەگرێتەوە.

بایدن دووپاتی کردەوە، کەوا ئەمریکا لە ناوچەکە دوور ناکەوێتەوە و بۆشایی دروست ناکات، کە لەوانەیە لەلایەن چین و ڕووسیا و ئێران پڕ بکرێتەوە؛ هەروەها دووپاتی کردەوە، کەوا ئێران "هەرگیز" نابێت بە خاوەنی چەکی ئەتۆمی.  بایدن بەڵێنی دا، کەوا بەرگریی ئاسمانی لە ناوچەکە بەهێز دەکات، تا بتوانێ ڕووبەڕووی هەڕەشە ئاسمانییەکان لە ناوچەکە ببێته‌وه‌؛ بێ ئەوەی ئاماژە بەو هەڕەشانە و سەرچاوەکانی بکات.  ئەمریکا بەپێویستی دەزانێت، دەوڵەتە نەوتییەکانی ناوچەکە (سعوودیا، ئیمارات، کوێت و عێراق، بە هەرێمی كوردستانەوە) هەناردەکردنی نەوت کۆنترۆڵ بکەن، تا سەقامگیری لە نرخ دروست ببێت و ڕێگری لە بەرزبوونه‌وه‌ی نرخ بکرێت.

بەکورتی دەتوانین بڵێین، سەرۆك بایدن لە ڕێگەی ئەم سەردانەیه‌وه‌ هەوڵی دا، دووبارە جەخت بکاته‌وه‌ لەسەر هاوبەشیی ستراتیژی لەگەڵ دەوڵەتەکان بە شێوەی دوولایەنە و فرەلایەنە و، دەستپێشخەریی نوێی خستە ڕوو بۆ بەهێزکردنی پەیوەندییەکان لە چوارچێوەی جووڵەی ئەمریکا بۆ دوورخستنەوەی دەوڵەتەکانی ناوچەکە لە بازنەی چین. ئەم ستراتیژییە ڕەنگدانەوەی سیاسەتی "کۆنترۆڵکردنی نوێ"ی چینە لەلایەن ئەمریکا لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست؛ ئایا تا چ ڕاددەیەك سەرکەوتوو دەبێت، لە سایەی هەوڵی دەوڵەتەکان بۆ فرەکردنی هاوبەشەکانیان لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی و نەبوونی متمانەی بەردەوام بە هاوپەیمانێتیی ئەمریکا؟

سەرچاوەکان

Barron, Robert et al, “Five Takeaways from Biden’s Visit to the Middle East”July 21, 2022, Available at: https://www.usip.org/publications/2022/07/five-takeaways-bidens-visit-middle-east

Vakili, Sanam, “  Biden's Middle East trip shows the long game is his aim” July 19, 2022, Available at: https://www.chathamhouse.org/2022/07/bidens-middle-east-trip-shows-long-game-his-aim

“Why is Biden Going to the Middle East?” July 13, 2022, Available at: https://carnegieendowment.org/2022/07/13/why-is-biden-going-to-middle-east-event-7906

Biden, Joe, “Opinion , Joe Biden: Why I’m going to Saudi Arabia” July 13, 2022, Available at: https://www.washingtonpost.com/opinions/2022/07/09/joe-biden-saudi-arabia-israel-visit/

The White House, “FACT SHEET: The United States Strengthens Cooperation with Middle East Partners to Address 21st Century Challenges”July 16, 2022, Available at: https://www.whitehouse.gov/briefing-room/statements-releases/2022/07/16/fact-sheet-the-united-states-strengthens-cooperation-with-middle-east-partners-to-address-21st-century-challenges/

Kuperwasser, Yossi, “President Biden’s Middle East Policy” April, 2021, available at: https://fathomjournal.org/president-bidens-middle-east-policy/

Lynch, Marc, “The New Old Middle Eastern Order: Biden’s Trip Shows Why Washington Is Still Getting the Region Wrong”July 26, 2022, Available at: https://www.foreignaffairs.com/united-states/new-old-middle-eastern-order