د. چنار بابەکر محەمەد، دکتۆرا لە ستراتیژیی سیاسەتی دەرەوەی ئەمریکا لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و مامۆستا لە بەشی پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکان و دیپلۆماسی - کۆلێژی زانستە سیاسییەکان/ زانکۆی سەڵاحەددین

دەسپێك

پاش تێپەڕبوونی ساڵێك بەسەر ئەنجامدانی هەڵبژاردنەکانی پێشوەختە لە ٢٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢، ئەنجومەنی نوێنەران متمانەی خۆی بە حکوومەتی سەرۆكوەزیران، محه‌مه‌د شیاع سوودانی، ڕاگەیاند و بەو شێوەیە کۆتاییی بە قەیرانێکی سیاسی هێنا، کە ماوەی زیاتر لە ساڵێك بەردەوامیی هەبوو؛ دوای ئەوەی موقتەدا سەدر، سەرکردەی ڕەوتی سەدر پاشەکشەی کرد و پشێوی و شەڕی چەکداری بەرپا بوو. بە یەکلاکردنەوەی ناکۆکییەکانی نێوان لایەنە سیاسییەکان کابینەی نوێی حکوومەت ٢١ وەزیری بۆ دیاری کرا، لە کاتێکدا دانانی وەزیر بۆ هەردوو وەزارەتی ژینگە و ئاوەدانکردنەوە و نیشتەجێبوون بۆ کاتێکی تر دوا خرا.

لە ئێستادا فۆکۆس دەخرێتە سەر ڕوانگەی بەغدا بۆ کاری پێکەوەیی لەگەڵ واشنتۆن لە داهاتوودا، چونکە ئیدارەی سەرۆك جۆ بایدن بەگرنگییەوە دەڕوانێتە عێراق و، بە ناوەندێك بۆ سەقامگیریی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئەژماری دەکات. ئێران و ئەمریکا خێرا پیرۆزباییی خۆیان ئاراستەی سەرۆكوەزیرانی نوێ کرد، کە متمانەی پەرلەمانی بەدەست هێناوە. هەردوو لا لەوە ڕازی بوون، کەوا کۆتایی بەو بنبەستە سیاسییە هات، کە زیاتر لە ساڵێکی خایاند و خەریك بوو لە قۆناغێ لە قۆناغەکان توندوتیژیی لێ بکەوێتەوە.

عێراق یەکێکە لەو گۆڕەپانە کەمانەی، تیایدا بەرژەوەندییەکانی ئێران و ئەمریکا بەرکەوتنیان لەگەڵ یەکتر هەیە. لای خۆیەوە ئەمریکا چەند ساڵێکە ئەوەی بۆ ئاشکرا بووە، کەوا تاران لە ڕێگەی هێزە عێراقییەکانی، کە گوێڕایەڵیی دەکەن، تا ڕاددەیەكی زۆر ئەو دەسەڵاتەی کۆنترۆڵ کردووە، کە لە عێراق بڕیاربەدەستە. لەگەڵ هەموو ئەو هەڕەشانەی، کە ئێران ماوە ماوە دەیکات، دەبینین خۆی بەدوور دەگرێ لەوەی زیان بگەیەنێت بە بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا و ڕۆژاوا بەگشتی لەو وڵاتە.

هاوپەیمانیی گەورەی چوارچێوەی هەماهەنگی و حزبە کوردییەکان و لایەنە سوننەکان، کە پێکەوە حکوومەتی عێراقیان پێک هێناوە له‌رزۆك و ناجێگیرە. بۆ سەرکەوتن لە ئەرکی خۆی وەک سەرۆکوەزیران، سوودانی دەبێت ئامادە بێت بەرگری لە گوشارەکان بکات، کە لەلایەن توندڕەوەکان لە چوارچێوەی هەماهەنگی ئەنجام دەدرێت، بۆ ئەوەی بەرژەوەندیی چەند هاوبەشێک لە پرۆسەی سیاسیدا چێگیر بێت؛ بەڵام سوودانی کەسێکی پراگماتیکە، تا چەند دەتوانێ بۆ ئەنجامدانی ئەرکە چاوەڕوانکراوەکان سەرکەوتوو بێت؟ 

تا چ ڕاددەیەك ئەمریکا ڕازییە لە پێکهێنانی حکوومەتی نوێ لە عێراق؟

ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا ترسی هەیە لە حکوومەتی نوێی عێراق. ئەم ترسە بەدیاریکراوی لە خودی سەرۆكوەزیران محه‌مه‌د شیاع سوودانی نییە، بەڵکوو لەو ژینگەیەیە، کە ئەو سەرۆكوەزیرانەی دەستنیشان کردووە؛ ئەو ژینگەیە بریتییە لە چوارچێوەی هەماهەنگی، کە هەندێ لایەنی تێدایە، بە ئاشکرا دژایەتیی خۆیان بۆ ئەمریکا دەدەبڕن و مەبەستیانە ئەمریکا لە عیراق دەر بکەن. لە لایەکی ترەوە چوارچێوەی هەماهەنگی کار بۆ سڕکردنی ناکۆکییەکانی دەکات لەگەڵ ئەمریکا، چونکە چوارچێوەی هەماهەنگی لە ئێستادا ئامادە نییە بەرەیەك لەگەڵ ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا و یەکێتیی ئەوروپا بکاتەوە، لە کاتێکدا دۆخی ناوخۆی عێراق زۆر هەستیارە. چوارچێوەی هەماهەنگی بەرەو ڕێکكەوتنی ستراتیژی لەگەڵ ئەمریکا هەنگاو دەنێت، بەتایبەتی کاتێ دەبینێ دۆخی ناوچەکە ناسەقامگیرە و کەشوهەواکەی لە ڕووی سیاسییەوە نالەبارە.

ئەگەرچی ڕێکكەوتنی ستراتیژیی نێوان عێراق و ئەمریکا بەتەواوی جێبەجێ ناکرێ، بەڵام  لە ئێستادا هاوکاری لەسەر ئاستی هەواڵگری و ئاسایش لە نێوان عێراق و ئەمریکا بوونی هەیە و لە ڕابردوودا لەسەر ئاستی باڵا بۆ ئەو مەبەستە چەندان دیدار ئەنجام دراوە. جەختکردنی لایەنی ئەمریکا لەسەر کاراکردنەوەی ڕێکكەوتننامەی ستراتیژی لەگەڵ عێراق و ئەنجامدانی سێ جار دیدار لە ماوەیەکی کورتدا لەلایەن باڵیۆزی ئەمریکا لە بەغدا، خاتوو ئالینا ڕۆمانۆسکی، لەگەڵ سەرۆكوەزیرانی نوێ، محه‌مه‌د شیاع سوودانی، ئەوە دەسەلمێنێ کەوا ئەمریکا بەنیگەرانییەوە دەڕوانێتە حکوومەتی نوێی عێراق.

ئەگەرچی پابەندبوون لەناو حکوومەت، جیاوازە لە پابەندبوونی حزبی، بەڵام ئاسان نییە چاوەڕوانیی گەورە لە گۆڕانکاری لەسەر هزری ئەو حزبانەی چوارچێوەی هەماهەنگی بکرێت، کە لە ئێستادا حکوومەتیان پێك هێناوە و گەیشتوون بە دەسەڵات. ئەو حزبانە لە ئێستا و لە ڕابردوو بەزۆرینە لە پەرلەمان بوونیان هەیە، لە هەمان کاتدا خاوەنی باڵی چەکدارین و، بەرپرس بوون لە هێرشکردنە سەر هێزەکانی ئەمریکا كه‌ لە عێراق و لە سووریا کار دەکەن و، هەڵوێستیان ڕوونە و بە درێژاییی کات پێچەوانەی هەڵوێستەکانی ئەمریکا بووە.   

پشتیوانیکردنی ئەمریکا لە کابینەی نوێ لە عێراق

وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا لە ڕێگەی جێنیفەر گاڤیتۆ، یاریدەدەری وەزیری دەرەوە بۆ کاروباری عێراق و ئێران، دووپاتی کردۆتەوە کەوا ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا دەستبەرداری عێراق نابێت و، بەغدا بە هاوبەشی ستراتیژیی خۆی دەزانێت و ئامادەییی دەربڕیوە بۆ کارکردن لەگەڵ هەر حکوومەتێکی نوێ، کە خواستەکانی گەلی عێراق جێبەجێ بکات و پێداویستییەکان پڕ بکاتەوە و بەرگری لە سەروەریی عێراق بکات و، کار بکات بۆ ئەجێندایەکی بەرهەمداری ستراتیژی لە ڕووی هاوبەشیی دوولایەنە، بە مەبەستی نوێکردنەوەی کەرتەکانی وزە و بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی و زامنکردنی مافی مرۆڤ و بەهێزکردنی کەرتی چاودێریی تەندروستی و گەیشتن بە ئاو و هاوبەشی دروستکردن لەگەڵ کەرتی خوێندن بۆ زامنکردنی هێزی کاری عێراقیی کارامە لە پێناو پاڵپشتیکردن لە زیادکردنی گەشەسەندن لە ئاییندەدا. لە ڕووی سەربازی و ئاسایشەوە بەغدا پێویستی بە واشنتۆن هەیە و واشنتۆن مەبەستی نییە خۆی لە عێراق بەدوور بگرێت؛ هەردوو لا مەبەستیانە لە پەیوەندییەکی سەقامگیردا بەردەوام بن.

لە هەمان کاتدا لە بەرژەوەندیی ئەمریکا و ئێرانە، هەر هیچ نەبێت کەمترین سەقامگیری لە عێراق بەپارێزراوی بمێنێتەوە، بەتایبەتی لە دۆخی ئێستادا، کەوا واشنتۆن پەرۆشە بۆ بەردەوامیی عێراق لە هەناردەکردنی نەوت، چونکە بە هۆکاری جەنگی ڕووسیا و ئۆکراینا قەیرانی وزە هاتۆتە ئاراوە و واشنتۆن سەرکەوتوو نەبوو لە گوشارخستنە سەر هاوپەیمانێتیی ئۆپێك بە سەرۆکایەتیی عەرەبستانی سعوودی، بۆ بەرهەمهێنانی نەوتی زیاتر و ناردنی. هاوپەیمانێتیی ئۆپێك و ئەو هێزانەی دەرەوەی ئۆپێك، کە ڕووسیا‌ سەرکردایەتییان ده‌كا، بڕیاریان دا لە مانگی تشرینی دووەمی ئەم ساڵەوە بەرهەمهێنانی نەوت بە نزیکەی دوو ملیۆن بەرمیل نەوت لە ڕۆژێکدا کەم بکەنەوە. ئەم هەنگاوە، بوو بە مایەی شەرمەزارییەکی گەورە بۆ ئیدارەی جۆ بایدن و، ئەو ئیدارەیەی هان دا  هەڵمەتێکی گەورە دژ بە عەربه‌ستانی سعوودی دەست پێ بکات.

واشنتۆن مەبەستیەتی قەیرانی وزە زیاد نەکات و، پێی وایە هەر تێكچوونێکی بارودۆخ لە عێراق، کە دووەم بەرهەمهێنی نەوتە لە ئۆپێك، نسکۆیەکی نوێ بۆ ئەمریکا دروست دەکات؛ بۆیە بەپەلە پێشوازیی لە پێکهێنانی حکوومەتی محه‌مه‌د شیاع سوودانی کرد. ئەگەرچی واشنتۆن ئەولەویەت بە پرسی نێودەوڵەتی تر وەکوو جەنگی ئۆکراینا و ڕووسیا و، کێشەی چین و تایوان و، ڕکابەریی چین لە ڕووی هەژموون لەگەڵ ئەمریکا دەدات و زۆریش پێکهێنانی ئەم حکوومەتە نوێیەی محەمەد شیاع سوودانی بە دڵ نەبووە، بەڵام ئەمریکا خۆی بە ناچار زانیوە لە پێناو بەردەوامیی سەقامگیری لە عیراق، پێکهێنانی حکوومەتی نوێ بە سەرۆکایەتیی سوودانی قبوڵ بکات. بەڵام ئەمریکا ناچار بووە لە پێناو سەقامگیریی عێراق پێکهێنانی حکوومەتی نوی قبووڵ بکات، چونکە دواکەوتنی پێکهێنانی حکوومەت دەبووە مایەی ناسەقامگیری و دواکەوتنی عێراق لە دەرکردنی بڕیاری ستراتیژی؛ بۆ نموونە بڕیاری زیادکردنی بەرهەمهێنانی نەوت.

ئێمە پێمان وایە ئەمریکا زیاتر مەبەستیەتی ئەم حکوومەتەی محه‌مه‌د شیاع سوودانی سەقامگیر بێت، بۆیە ئەگەر ناڕەزایەتی دروست بێت، ئەمریکا پشتیوانیی لێ ناکا. لای خۆیەوە ئێران مەبەستی بوو قەیرانی ناوخۆی عێراق خێرا کۆتاییی پێ بێت، چونکە ئەو وڵاتە بەهۆی ئەو خۆپیشاندان و ناڕەزایییانەی، کە سەرەڕای ئەو توندوتیژییانەی دەزگه‌ ئاسایشییەکان لە دژی ئەنجامی دەدەن، تا دێ لە ناوخۆ ڕووبەڕووی گوشاری زیاتر دەبێته‌وه‌؛ ئەوەتا خۆپیشاندان و ناڕەزایییەکان لە سەرتاسەری ئێران زیاتر لە پەنجا ڕۆژە بەردەوامە و کۆتایی نایه‌. ئێران پێی وایە دەستبەکاربوونی حکوومەتێك کە لایەنداری بێت لە عێراق، دەستکەوتێکی زۆر گەورەیە و زیاتر دەرفەتی بۆ دەڕەخسێنێ، فۆکۆس بخاتە سەر دۆخی ناوخۆ و ڕووبەڕووبوونەوەی ئەو بزاڤەی، کە تا دێ فراوانتر و گەورەتر دەبێت.

مەرجەکانی پتەوکردنی پەیوەندییەکانی ئەم کابینە نوێیە لە عێراق لەگەڵ ئەمریکا

ڕاستە سەرۆكوەزیرانی نوێ لە عێراق ئارەزووی خۆی بۆ پتەوکردنی پەیوەندیی هاوبەشی ستراتیژی لەگەڵ ئەمریکا لە چوارچێوەی بەهێزکردنی کارکردن لەسەر ڕێککەوتننامەی چوارچێوەی ستراتیژیی پەیوەست بە ئابووری و خوێندن و ڕۆشنبیری و سیاسی و بابەتی ڕووبەڕووبوونەوەی ئاسەواری گۆڕانی کەشوهەوا و هاوکاریکردن لە بواری ئاسایشی لە ڕێگەی وەرگرتنی ڕاوێژ و ڕاهێنانی هێزە ئه‌منییه‌كانی عێراق، بەڵام پاراستنی هاوبەشی لەگەڵ حکوومەتی نوێ لە عێراق، سەرۆكوەزیرانی نوێ ناچار دەکات پابەند بێت بەوەی خێرا هەڵبژاردنی پێشوەختە، بەپێی یاسایەکی هەڵبژاردنی دادپەروەرانە، ئەنجام بدات؛ چونکە ئەم هەنگاوە دەبێتە مایەی باشترکردنی دەرفەت بۆ پاراستنی دیموکراسی لەو وڵاتە و ڕێگریکردن لە دروستبوونی ناسەقامگیری. هەروەها ئەو بەڵێنەیش دێتە دی، کە سەربەخۆکان و سەدرییەکان و بەرەی ئیسڵاح سەرلەنوێ شەڕی هەڵبژاردن بکەن لە چوارچێوەی هەڵبژاردنێك، تیایدا ڕێساکانی پێکهێنانی حکوومەت پێش جاڕدانی ئەنجامی هەڵبژاردنەکان دیاری بکرێت.

 هەروەها لەسەر کابینەی نوێ پێویستە، چاکسازی بکات لە بواری قەزا و، کاڕرایییەکانی پاراستنی کاندیدی سەربەخۆکان لە ڕووی ئاسایشییەوە بەهێزتر بکات. ئەگەر ئەو کارانە جێبەجێ نەکرێن، ئەوا کۆشکی سپیی ئەمریکا و کۆنگرێسی ئەو وڵاتە، عێراق بە دەوڵەتێكی دیموکراتیكی ڕاستەقینە ئەژمار ناکات و پێی وا دەبێت، کەوا هەر لە سەرەتاوە سازان لەسەر هەڵبژاردنەکان دەکرێت و ئەنجامی هەڵبژاردنەکان لە ڕێگەی دەزگه‌یەکی قەزاییی گەندەڵ هەڵدەوەشێتەوە.

ئەمریکا کاتێ لەسەر هاوبەشی لەگەڵ حکوومەتی نوێ لە عێراق بەردەوام دەبێت، كه‌ لەژێر سایەی ئەم حکوومەتە خۆپیشاندەران سەرکوت نەکرێن، چونکە ئەمریکا باش دەزانێت، کەوا لەناو لایەندارانی سەرۆكوەزیران، محه‌مه‌د شیاع سوودانی، کەسانێك هه‌ن بەوە ناسراوان،  کە سەرپەرشتیی کوشتنی خۆپیشاندەرانیان کردووە، وەکوو: فالح فەیاز و قەیس خەزعەلی. یەکێکی تر لە چاوەڕوانییەکانی ئەمریکا لە حکوومەتی نوێی عێراق ئەوەیە، کە سەرۆكوەزیرانی نوێ ئامادەیی دەربڕێ و توانای خۆی پیشان بدات بۆ نەهێشتنی ئەو هێرشانەی، کە میلیشیا چەکدارەکان دژ بە هەرێمی كوردستان و هێزەکانی ئەمریکا و دەوڵەتانی دراوسێ ئەنجامی دەدەن. هەروەها پێویستە حکوومەتی سوودانی بیسەلمێنێ، تاچەند هەوڵی جددی و ڕاستەقینە دەدات بۆ بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی و، بە هاوکاریی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا کەمپەینێك دەست پێ دەکات بۆ زانینی ئەوەی چی بەسەر ئەو بڕە پارەیە هاتووە، کە لە ساڵی داراییی ٢٠٢١ لە وەزارەتی دارایی بە بەهای ٣،٧ تریلیۆن دینار، کە دەکاتە نزیکەی ٢،٥ ترلیۆن دۆلار، ون بووە. ئەگەر دەرکەوت، ئەو کەسانەی ئەو گەندەڵییەیان ئەنجام داوە، هاوپەیمانن لەگەڵ سوودانی، ئەوا پێویستە واشنتۆن بەئاگا بێت لەوەی، ئایا سوودانی چ کارڕایییەك دژ بەو کەسانە ئەنجام دەدات.

هەڵوێستی ئەمریکا لەم کابینەیەدا سەبارەت بە چارەسەکردنی کێشەکانی بەغدا و هەولێر

ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا بەردەوام باس لە عێراقێکی بەهێز و یەکگرتوو و خاوەند سەروەری دەکات و، پێی وایە لەم قۆناغەدا بوونی لە عێراق لە پێناو پێشکەشکردنی ڕاوێژکاری و هاوکاری و پاڵپشتیکردنە. پەیامی واشنتۆن بۆ بەرپرسانی عێراق ڕوون بووە، کە ئەو هیچ کارڕایییەك ئەنجام نادات، بۆ ئەوەی بڵێ ئەم لایەنە یان ئەو لایەنە پێویستە حکوومەت پێک بهێنێت، بەڵام پێی وایە پێکهێنانی حکوومەتێکی نوێ بابەتێکی یەكلاکەرەوەیە بۆ چارەسەرکردنی دۆخی ئاوارەکانی ناوخۆ و جێبەجێکردنی ڕێکكەوتننامەی شنگال. لەم سۆنگەیەوە ئەمریکا پێی وایە ڕێکكەوتنێکی درێژخایه‌ن لە نێوان حکوومەتی فیدراڵ و حکوومەتی هەرێمی کوردستان باشترین ڕێگەیە بۆ چارەسەرکردنی دۆخەکە لە ئێستادا و بەتایبەتی بۆ شنگال.

ئەمریکا پاڵپشتیی ڕێکكەوتننامەی شنگال دەکات، بەڵام جێبەجێکردنی ئەو ڕێکكەوتننامەیە بۆ ئەو سەرچاوەی نیگەرانییە؛ بێجگە لە بابەتی ئاسایش و بەڕێوەبردن، کە هێشتا ڕێگەیەكی دووری لەپێشە. ئەمریکا خۆی بە پابەند دەزانێ بۆ بەدیهێنانی دۆخێکی باشتر بۆ گەلی کوردستان لە هەرێمی كوردستان لە چوارچێوەی عێراقێکی بەهێز و خاوەن سەروەری. بۆیە ئەمریکا حکوومەتی عێراق و حکوومەتی هەرێم هان دەدات، گفتوگۆ بکەن لەسەر چارەسەرێکی قبووڵکراو لەلایەن هەردوو لا، ئەوەی پەیوەست بێ بە کێشەی نەوت. هەروەها ئەمریکا خۆی بە پابەند دەزانێت بۆ هاوکاریکردنی عێراق، تا بتوانێ کێشە ئابوورییەکانی چارەسەر بکات و دیموکراسی و سەروەری بەهێز بکات.

سیناتۆر جێمس ڕیش و بۆب منینێندز، ئەندامی دیار و سەرۆکی لیژنەی پەیوەندییەکانی دەرەوەی ئەنجومەنی پیران، لە نامەیەك، کە ئاراستەی ئەنتۆنی بلینکن، وەزیری دەرەوەی ئەمریکایان کرد، دەڵێن هەندێ کۆمپانیای ئەمریکا لەلایەن بەغداوه‌ دەکرێنە ئامانج، تا دەست لەکار بکێشنەوە. بۆیە داوا لە ئیدارەی بایدن دەکەن، حکوومەتی هەرێمی كوردستان و حکوومەتی عێراق لەسەر باڵاترین ئاست پشکدار بکەن بۆ ڕێگەپێدان بە بەردەوامبوون لەسەر کارکردن لە چوارچێوەی وزە لە هەرێمی کوردستان، کە بەشێکە لە سەقامگیریی عێراق و گەشەسەندنی و دەبێتە مایەی بەهێزکردنی سەربەخۆییی وزە لە عێراق. بێجگە لەوەیش ئەمریکا هاندەری هەولێر و بەغدایە، بۆ گەیشتن بە ڕێکكەوتن لەسەر دانانی یاسایەکی نوێ بۆ نەوت و گاز.

هەرێمی كوردستان چۆن دەتوانێ بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی لەگەڵ بەغدا سوود لە ئەمریکا وەربگرێت؟

ئێمە پێمان وایە سەقامگیریی سیاسی و ئابووری لە هەرێمی كوردستان و گەشەسەندنی، کاریگەریی ئەرێنیی هەیە لەسەر هەنگاونانی بەغدا بەرەو سەروەریی زیاتر و سەقامگیری لە ڕووی سیاسی و ئابوورییه‌وه‌. تا چەند حکوومەتی محەمەد شیاع سوودانی ئەو بڕگانە جێبەجێ دەکات، کە لە بەرنامەی کارەکەی سەبارەت بە هەماهەنگیی نێوان حکوومەتی فیدڕاڵ و حکوومەتی هەرێمی کوردستان هەیە؛ وەکوو یاسای نەوت و گاز و بەشە بودجەی هەرێم لە بودجەی گشتیی فیدڕاڵ و ماف و ڕۆڵ و پێگەی هێزی پێشمەرگە لەناو سیستەم و هێزی بەرگریی عیراقدا، پرسیارێکی کراوە دەبێت. چونکە شاراوە نییە حکوومەتی نوێی عێراق بە پاڵپشتیی ئێران و بە بەشداریی ئەو لایەنە شیعییانەی، کە گوێڕایەڵی ئێرانن، پێک هاتووە. ئەم لایەنانە ناهێڵن حکوومەت سەربەخۆیانە کارەکانی بکات و کێشەکان چارەسەر بکات.

ڕاستە لە بڕگەی ٢٣ی به‌رنامه‌ی كار‌ی سەرۆكوەزیران محه‌مه‌د شیاع سوودانی، ئاماژە بەوە دراوە، کە "بە پشتیوانیی ئەو هێزە سیاسییانەی واژۆیان لەسەر ئەم بەڵگەنامەیە كردووە، حكوومەتی فیدراڵی و حكوومەتی هەرێمی كوردستان سەرپشك دەكرێن لە دانوستاندن لەبارەی دۆسیەی نەوت و بوودجە تا ئەو كاتەی یاسای نەوت و غاز بەپێی دەستوور لە ماوەی شەش مانگدا دەردەكرێت. لەگەڵ پێكهێنانی لێژنەیەك لە كەسانی پسپۆڕی یاسایی و دارایی و نەوتی لە هەردوو حكوومەتی فیدراڵی و حكوومەتی هەرێمی كوردستان." "لەو چوارچێوەیەیشدا لە ماوەی شەش مانگی دەستبەکاربوونیدا یاسای نەوت و غاز بەهاوبەشی لەگەڵ حکوومەتی هەرێم دەنێرێتە پەرلەمان و لە بوودجەی فیدڕاڵییشدا بوودجە و مووچەی کوردستان جێگیر دەکرێت".

پێویستە حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە  چوارچێوەی گفتوگۆکانی لەگەڵ بەرپرسان و نوێنەرانی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا لە عێراق بۆی ڕوون بێت، كه‌ کۆشکی سپی بە دوای چ ئامانجێكی سیاسیی گشتگیرە لە عێراق، تا بتوانێ لەم ڕێگەیەوە جەخت لەسەر ئەوە بکاتەوە، کەوا حکوومەتی بەغدا جگە لە چاكسازی و ڕێككەوتن لەگەڵ هەرێم هیچ بژاردەیەكی دیكەی نابێت؛ ئەگەر ئەو کارە نەکات، ئەوا حکوومەتی بەغدا حكوومەتێكی ناسەقامگیر و پڕ لە كێشە دەبێت. ڕێکكەوتنی هەردوو لا لەسەر میكانیزمێكی واقعی كە لەگەڵ دەستوور بگونجێت بۆ ڕێكخستنی پەیوەندیی ئاییندە، دەبێتە مایەی سەقامگیری لە عێراق و هەرێمی کوردستان.

سەرچاوەکان:

Rend Al-Rahim, Challenges and Prospects Facing the New Government in Iraq, September 27, 2022, avialable at: https://arabcenterdc.org/resource/challenges-and-prospects-facing-the-new-government-in-iraq/

Abbas Kadhim, Iraq lacks strategy on many governance fronts. It’s never too late to rectify this unforgivable deficiency, November 7, 2022, available at: https://www.atlanticcouncil.org/blogs/menasource/iraq-lacks-strategy-on-many-governance-fronts-its-never-too-late-to-rectify-this-unforgivable-deficiency/

Patricia Karam, Will Iraq’s new prime minister bring change — or more of the same?,  11/06/2022, available at: https://thehill.com/opinion/international/3716017-will-iraqs-new-prime-minister-bring-change-or-more-of-the-same/

Philip Loft, Iraq in 2022: Forming a government, Research Briefing 2 November 2022 Number 9605, available at: https://researchbriefings.files.parliament.uk/documents/CBP-9605/CBP-9605.pdf

Bilal Wahab, Nov 3, 2022,  available at: https://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/buying-time-baghdad-what-expect-sudanis-government