ناوچه‌ى ئارام بۆ كێ؟

ئاسۆ كه‌ريم، نووسەر، وەرگێڕ و پەرلەمانتارى خولى سێى پەرلەمانى کوردستان (٢٠٠٩-٢٠١٣)*

  1. له‌ بنه‌ڕه‌تدا، جه‌نگی ئه‌هليى سووريا، جه‌نگێكى ناوخۆيى (Internal armed conflict) بووه‌، لێ هه‌ر زوو سروشته‌كه‌ى بۆ جه‌نگێكى به‌نێوده‌وڵه‌تبوو (Internationalizes armed conflict) گۆڕاوه‌، چونكه‌ توخم و ئه‌كته‌رى نێوده‌وڵه‌تى (ئه‌مريكا، ڕووسيا) و هه‌رێمايه‌تى (توركيا، ئێران، ئيسڕائيل) و ئه‌كته‌رى ناده‌وڵه‌تیى بان-سنووریى وه‌ك داعشی تێ كه‌وت. به‌شێكى خاكى سووريا، چ ڕاسته‌وخۆ و چ ناڕاسته‌وخۆ له‌ لايه‌ن توركياوه‌ داگير كراوه‌؛ ئێرانيش له‌ ڕێگه‌ى ميليشياكانييه‌وه‌ نفووزێكى زۆرى له‌ سووريادا په‌يدا كردووه‌.
  2. له‌ ئاكامى ئه‌و جه‌نگه‌دا، خه‌ڵكێكى ئێكجار زۆرى مه‌ده‌نى و غه‌يره‌مه‌ده‌نى كوژراون، چه‌ندين شار و شارۆچكه ‌و به ‌سه‌دان گوند وێران بوون، به‌ مليۆنان خه‌ڵكى سووريا، چ له‌ ناوخۆى سووريادا په‌راگه‌نده ‌و ئاواره‌ بوون و چ وه‌كوو په‌ناهه‌نده‌ په‌ڕيونه‌ته‌وه‌ توركيا، كوردستانى عێراق و ئوردن و لوبنان و وڵاتانى ئه‌وروپا.
  3. له‌م جه‌نگه‌دا، چه‌كى كيميايى و ژه‌هراوى به‌كار هاتوون و ئه‌سه‌د به‌یشێكى زۆرى سوورياى كه‌وتووه‌ته‌وه‌ بنده‌ست (59.8%)، دوو ناوچه‌ نه‌بێ؛ ناوچه‌ى منبج و ڕۆژهه‌ڵاتى فورات كه‌ له‌ بنده‌ستى هێزه‌كانى سوورياى ديموكراته‌وه‌يه‌ و هێزه‌كانى هاوپه‌يمانيى نێوده‌وڵه‌تى (ئه‌مريكا، بريتانيا، فه‌ڕه‌نسا)یش تا ئێستا له‌وێ ماون (27.5%). زۆربه‌ى پارێزگه‌ى ئيدلب له‌ بنده‌ستى هه‌يئه‌تى ته‌حريرى شام (جه‌بهه‌تولنه‌سره‌ى پێشان‌) و چه‌ند گرووپێكى تيرۆريستى ديكه‌دايه‌‌؛ ناوچه‌ى عه‌فرين و باب و ئه‌عزاز و "جه‌رابلس"یش له‌ بنده‌ستى موعاره‌زه‌ى سووريى سه‌ر به‌ توركيان و پێكه‌وه‌ (10.3%). چه‌ند لانه‌ و كاشه‌نه‌يه‌كى بچووكيش له‌ نزيك سنوورى عێراق- سووريا و له‌ به‌رى ڕۆژاواى دێرزوريش له‌ بنده‌ستى داعشدان (نزيك له‌ 2.4%).
  4. به‌ هۆى خۆتێهه‌ڵقورتاندنی ئه‌و حه‌مكه‌ ئه‌كته‌ره‌ له‌ مه‌يدانى سووريادا، هه‌ميشه‌ مه‌ترسيى به‌رفره‌بوونى ئه‌و جه‌نگه‌، كه‌ ئاشتى و ته‌ناهيى ناوچه‌يى و جيهان بخاته‌ به‌ر هه‌ڕه‌شه‌يه‌كى جددييه‌وه‌، له‌ ئارادا هه‌يه‌.
  5. نه‌ته‌وه‌ يه‌كگرتووه‌كان و يه‌كێتيى ئه‌وروپا هاتوونه‌ته‌ ناو ئه‌و پرسه‌وه‌. بۆ نموونه‌‌ UN تا ئێستا چه‌ندين بڕيارى له‌باره‌ى ڕه‌وشى سووريا ده‌ركردووه‌ و سه‌رپه‌رشتیى پرۆسه‌كانى دانوستاندنه‌كانى جنێڤ بووه (له‌ 30ى حوزه‌يرانى 2012ه‌وه‌ تا ئێستا). يه‌كێتيى ئه‌وروپایش، بۆ پرسى په‌ناهه‌نده‌كانى سووريا هاريكار بووه‌؛ ئه‌وه‌ بێ له‌ پرۆسه‌ى دانوستانه‌كانى ئاستانا (ڕووسيا+توركيا+ئێران) بۆ لێكنزيككردنه‌وه‌ى ئۆپۆزيسيۆن و نيزامى سووريا و گه‌يشتن به‌ چاره‌سه‌رێكى سياسى.
  6. ماوه‌يه‌كه‌ هه‌ڕه‌شه‌ى ئه‌ردۆغان به‌ په‌لاماردانى ڕۆژهه‌ڵاتى فورات، نيگه‌رانييه‌كى نێوده‌وڵه‌تى و هه‌رێمايه‌تیى ناوه‌ته‌وه‌، به‌تايبه‌تى دواى بڕياره‌كه‌ى 19ى كانوونى يه‌كه‌مى ترامپ به‌ كشانه‌وه‌ى هێزه‌كانى له‌و ناوچه‌يه‌. ئه‌م بڕياره‌ له‌ناكاوه‌، بووه‌ مايه‌ى ڕه‌خنه‌ و گازانده،‌ چ له‌ ناوخۆى ئه‌مريكا و چ له‌ لايه‌ن يه‌كێتيى ئه‌وروپا (ئه‌ڵمانيا، فه‌ڕه‌نسا، بريتانيا، هۆڵه‌ندا...) و ئيسڕائيل و هه‌ندێ وڵاتى عه‌ره‌بى وه‌ك ئيمارات. له‌ ئاكامى ئه‌و بڕياره‌دا، به‌ئاشكرا دوو سيفه‌ت درايه‌ پاڵ دۆناڵد ترامپ كه‌ هه‌م ناكرێ پێشبينیى هه‌نگاو و سياسه‌ته‌كانى بكرێ و، هه‌م ناكرێ پشتى پێ ببه‌سترێ و جێگه‌ى به‌قايێ نييه‌.

هه‌رچه‌ند له‌ ماوه‌ى ئه‌و مانگه‌دا، جۆرێ له‌ بادانه‌وه‌ له‌و بڕياره‌، يان ڕاستتر هه‌مواركردنه‌وه‌ى ده‌بيندرێ و له‌ هه‌نگامه‌ى ئه‌و بگره‌وبه‌رده‌يه‌دا، هزرى پێكهێنانى ناوچه‌يه‌كى ئارام (Safe Zone) به‌ قووڵايیى 20 ميل (32 كيلۆمه‌تر) له‌سه‌ر سنوورى نێوان توركيا- سووريا، به‌ديوى سووريادا له‌ تويتێكى ڕۆژى 14ى ئه‌م مانگه‌ى ترامپدا هێنراوه‌ته‌ گۆڕێ. پۆمپيۆ له‌ ڕێگه‌ى خۆيدا بۆ ڕياز ده‌ڵێ: "ئێمه‌ ده‌مانه‌وێ دڵنيا بين كه‌ ئه‌و خه‌ڵكانه‌ى له‌گه‌ڵ ئێمه‌دا بۆ تێكشكاندنى داعش، ئه‌من و ئه‌مانه‌تيان هه‌بێ... و ئه‌و تيرۆريستانه‌یش كه‌ له‌ ده‌رێى سووريا ده‌جووڵێنه‌وه،‌ نه‌توانن په‌لامارى توركيا بده‌ن."

  1. ئه‌مڕۆ، 15ى كانوونى دووه‌م، ئه‌ردۆغان له‌ به‌رده‌م فراكسيۆنى حزبه‌كه‌يدا گوتى: ئه‌و فيكره‌يه‌، له‌ بنه‌ڕه‌تدا هى ئه‌وان بووه‌ و پێشتر ئه‌وان باسيان كردووه‌ و له‌گه‌ڵ ترامپدا ڕێك كه‌وتوون "ئه‌و زۆنه‌ ئه‌منييه‌ 20 ميله‌ به ‌درێژايیى سنوورى سووريا... له‌ لايه‌ن ئێمه‌وه‌ دابمه‌زرێنرێ." هێشتا ئه‌مريكا، ئه‌م قسه‌يه‌ى پشتڕاست نه‌كردۆته‌وه‌ كه‌ داخوا وايه‌ يان نا! به‌ڵام  به‌ قسه‌كانى "ئيبراهيم كالين"ى وته‌بێژى سه‌رۆكايه‌تیى توركيا، ئه‌و مه‌سه‌له‌يه‌ نه‌بڕابێته‌وه‌ كه‌ ده‌ڵێ، ئه‌مريكا پێنج خاڵى پێشكه‌یش كردووه‌ و ئێمه‌یش پێنج خاڵ؛ هيشتا وتووێژ به‌رده‌وامه‌ و به‌ڕێوه‌بردنى ناوچه‌كه‌ له‌ لايه‌ن ئه‌وانه‌وه‌ ده‌بێ. به‌ڵام په‌يه‌ده‌ و هاوپه‌يمانه‌كانى به پێكهێنانى ناوچه‌يه‌كى ئارام به‌ سپۆنسه‌ريى توركيا ڕازى نابن! هه‌رچى تويته‌كانى وه‌زيرى به‌رگريى بريتانيا و وه‌زيرى ده‌وڵه‌ت بۆ كاروبارى ده‌ره‌وه‌ى ئيماراتى عه‌ره‌بى، شتى ديكه‌يان لێ ده‌خوێندرێته‌وه‌، كه‌ ئه‌وه‌ى بريتانيا ده‌ڵێ له‌گه‌ڵ وه‌زيرى به‌رگريى فه‌ڕه‌نسا و ئه‌مريكا له‌ پێوه‌نديداين كه‌ چۆن ده‌كرێ ئه‌وانه‌ى شه‌ڕى داعشيان كرد، بپارێزين و وه‌زيره‌كه‌ى ئيماراتيش ده‌ڵێ، ده‌بێ چوارچێوه‌يه‌كى سياسى بۆ كورد بۆ كوردان ده‌سته‌به‌ر بكرێ، به ‌مه‌رجێ يه‌كێتيى خاكى سووريا بپارێزێ.
  2. لێره‌دا به‌پێى تاقيكردنه‌وه‌ و ئه‌زموونى پێشووى نێوده‌وڵه‌تى، چه‌ند پرسيارێ دێنه‌ پێشه‌وه‌:
  • كێ بڕيارى پێكهێنانى ناوچه‌يه‌كى له‌م بابه‌ته‌ ده‌دا؟ واته‌ پاراستنى ئه‌و ناوچه‌يه، وه‌ك ناوچه‌يه‌كى ئارام،‌ شه‌رعيیه‌تێكى نێوده‌وڵه‌تیى هه‌بێ و بنه‌ما و پاساوێك بۆ ئه‌و ئارامييه‌ هه‌بێ. واته‌ ئه‌و ناوچه‌يه‌ له‌ لايه‌ن كێوه‌ هه‌ڕه‌شه‌ى لێ ده‌كرێ: توركيا، داعش، نيزامى سووريا، موعاره‌زه‌ى سوورى. يان وه‌ك ئه‌ردۆغان ده‌ڵێ، ئه‌و ناوچه‌يه‌ى كه‌ ئێسته‌ له‌ بنده‌ستى كوردانه‌، ئه‌وه‌ هه‌ڕه‌شه‌يه‌ بۆ سه‌ر توركيا. به‌و مانايه‌ "هێنانه‌دیى ئه‌من و ئه‌مانه‌ت" بۆ كێيه‌؟

وه‌ك ده‌زانرێ، تا ئێستا نه‌ته‌وه‌ يه‌كگرتووه‌كان (UN)، چه‌ندين پرۆسه‌ى ئاشتيپارێزى، يان ئاشتيسازیی به‌ بڕيارى ئه‌نجومه‌نى ئاسايش، به‌ڕێوه‌ بردووه‌ و ده‌با (سۆماڵ، مۆزه‌مبيك، سیێرالیۆن، لوبنان، هايتى، سێلفادۆر، يۆگۆسلاڤياى پێشوو، ته‌يموورى ڕۆژهه‌ڵات، بيابانى ڕۆژاوا و...).

هه‌ڵبه‌ت، ئه‌نجومه‌نى ئاسايش ده‌توانێ ده‌سه‌ڵاتى خۆى، به‌پێى هه‌لومه‌رج و دژواریى ڕه‌وشى وڵاتێك به‌كار بهێنێ، جا چ به‌گوێره‌ی فه‌سڵى شه‌شه‌مى په‌يمانى نه‌ته‌وه‌ يه‌كگرتووه‌كاندا بێ يان فه‌سڵى حه‌وته‌م. له‌ هه‌مان كاتدا، نه‌ته‌وه‌ يه‌كگرتووه‌كان ئه‌و پرۆسانه‌ به‌ڕێوه‌ ده‌با، چ به‌ ڕه‌زامه‌نديى لايه‌نه‌ پێوه‌ندداره‌كانى كێشه‌كه‌ بێ، يان نا. ئه‌وه‌ هه‌لومه‌رج و مه‌وداى خه‌ته‌رى ڕه‌وشه‌كه‌ له‌ ئاشتى و ته‌ناهى ديارى ده‌كا. بۆ نموونه‌ له‌ بۆسنيا و هێرزێگۆڤينا له‌ 1995دا، چه‌ند ناوچه‌يه‌كى ئارام دروست كران و مه‌به‌ستى سه‌ره‌كيیش لێيان، پاراستنى خه‌ڵكى مه‌ده‌نى بووه‌‌ له‌ شه‌ڕوشۆڕ. له‌ ته‌يموورى ڕۆژهه‌ڵات كه‌ هێزێكى فره‌ڕه‌گه‌زى تێدا جێگير كرا له‌ 1999دا، به‌ ڕه‌زامه‌نديى ئیندۆنیزیا بوو.

  • ئه‌و پرۆسه‌يه‌ چ ناوێكى لێ ده‌نرێ؟ Safe Zone يان Security Zone.
  • ئه‌و هێزه‌ى ئه‌مانه‌تى ناوچه‌كه‌ ده‌پارێزێ، فره‌ڕه‌گه‌زى نێوده‌وڵه‌تى ده‌بێ، يان هه‌رێمايه‌تى، يان عه‌ره‌بى، يان تێكه‌ڵه؟ كێ مه‌سره‌فيان ده‌كێشێ؟
  • قه‌باره‌ى هێزه‌كه‌ چه‌ند ده‌بێ؟
  • له‌ كوێ نيشته‌جێ و بڵاوه‌ به‌و هێزه‌ ده‌كرێ؟ به‌س له‌سه‌ر سنوورى نێوان توركيا- سووريا بڵاوه‌يان پێ ده‌كرێ. تا كوێ ده‌گرێته‌وه‌؟ ئايا ته‌نيا ڕۆژهه‌ڵاتى فورات ده‌گرێته‌وه‌؟ چونكه‌ به‌رى ڕۆژاواى فورات به‌ ده‌ست هێزه‌كانى موعاره‌زه‌ى سه‌ر به‌ توركيايه‌ تا ده‌گاته‌ ئيدلب.
  • ئه‌رك و فه‌رمانه‌كانى چ ده‌بن و تا چه‌ند ده‌خايه‌نێ؟ ئه‌گه‌ر ناوچه‌يه‌كى وا به‌ بڕيارێكى نێوده‌وڵه‌تى پێك بهێندرێ، ئه‌وا له‌ بڕيارى پێكهاتنى هێزه‌كه‌، يان پرۆسه‌كه‌دا ديارى ده‌كرێن و هه‌ندێ جاريش ساڵانه‌، ئه‌ركى هێزه‌كه‌ درێژ ده‌كرێته‌وه، يان هه‌موار ده‌كرێته‌وه‌‌. ئه‌ركى ئه‌و هێزانه‌ وه‌ك له‌ ئه‌زموونى وڵاتاندا ده‌ركه‌وتووه‌، ته‌نيا لێككردنه‌وه‌ى هێزه‌ پێكناكۆكه‌كان، ئاشتيپاراستن و گه‌ڕانه‌وه‌ى خه‌ڵكى مه‌ده‌نى بۆ سه‌ر ماڵ و حاڵ و گه‌ياندنى يارمه‌تیى مرۆيى نييه‌، زۆر جاران ئه‌ركى ديكه‌یشيان گرتووه‌ته‌ ئه‌ستۆ و ته‌نانه‌ت ئيداره‌ى كاتى و مه‌ده‌نيیشيان پێ سپێردراوه‌‌، ئه‌وه‌ بێ له ‌سه‌رپه‌رشتیى ڕيفراندۆم يان هه‌ڵبژاردن يان بيناكردنى داموده‌زگه‌ى ديموكراتى و خۆبه‌ڕێوه‌بردن و دووباره‌ "هه‌يكه‌له‌"كردنه‌وه‌يان.
  • ئايا ڕه‌زامه‌نديى حكوومه‌تى سوورياى ده‌وێ يان نا؟‌ دياره‌ توركيا  خۆى به‌ ته‌ره‌فێكى كێشه‌كه‌ ده‌زانێ و له‌گه‌ڵ دامه‌زراندنى ئه‌و ناوچه‌يه‌دایه‌ (15ى 1ى 2019 له‌ به‌رده‌م فراكسيۆنى حزبه‌كه‌ى له‌ پەرله‌ماندا واى نيشان داوه‌). هه‌رچى سووريايه‌، تا ئێستا دژى پێكهێنانى ناوچه‌يه‌كى له‌م بابه‌ته‌يه‌، مه‌گه‌ر بڕيارێكى ئه‌نجومه‌نى ئاسايش ده‌رچێ و له‌ژێر به‌ندى حه‌وته‌مدا، به‌ڵام ئايا ڕووسيا و چين كه‌ مافى ڤيتۆيان هه‌يه‌، له‌گه‌ڵ بڕيارێكى وادا ده‌بن.
  • كێ ئيداره‌ى مه‌ده‌نيى خه‌ڵكى ناوچه‌ ئارامه‌كه‌ ده‌كا و ئه‌و ئيداره‌يه‌ى ئێستا و هێزه‌كانى وه‌ك ئاسايش، يه‌په‌گه‌/يه‌په‌ژه‌/هێزه‌كانى سوورياى ديموكرات و...، چيیان لێ دێته‌وه‌.

نموونه‌ى ناوچه‌ى ئارامى كوردستان (باشوور) له‌ 1991- 2003:

  • له‌ جه‌نگى دووه‌مى كه‌نداودا، ڕژێمى سه‌ددام حوسێن دۆڕا و به‌بێ مه‌رج له‌ خێوه‌ته‌كه‌ى سه‌فواندا، "سوڵتان هاشم" و "سه‌ڵاح عه‌بود" ئاگربڕيان له‌گه‌ڵ جه‌نه‌راڵ شوارسكۆفدا مۆر كرد.
  • له‌ 5ى ئادارى 1991دا، خه‌ڵكى كوردستان ڕاپه‌رين و له‌ ماوه‌ى دوو هه‌فته‌دا ته‌واوى كوردستان، به‌ "كه‌ركووك"یشه‌وه‌ ڕزگار كران.
  • له‌ 26ى ئاداردا، جۆرج بۆش (باوك) ڕای گه‌ياند كه‌ كاربگێڕیى ئه‌مريكا مايه‌ى خۆى له‌ كاروبارى ناوخۆى عێراقدا ناكا. له‌ خێوه‌ته‌كه‌ى ناو سه‌فوانیشدا ڕێگه‌ به‌ عێراق درابوو، هه‌ليكۆپته‌ر به‌كار بهێنێ.
  • پاش دامركاندنه‌وه‌ى ڕاپه‌ڕينه‌كه‌ى خوارووى عێراق، هێزه‌كانى نيزام به‌ تانك و تۆپ و هه‌ليكۆپته‌ره‌وه‌ هێرشيان هێنا و شاره‌ سه‌ره‌كييه‌كانيان گرته‌وه‌.
  • له‌ ئاكامدا، له‌ كۆتايیى ئاداردا، به‌ مليۆنان خه‌ڵكى كوردستان بۆ سه‌ر سنووره‌كان و ئه‌وديوى سنووره‌كان په‌ڕينه‌وه‌. ئه‌و خه‌ڵكه‌، پێشتر ئه‌نفال و كيمياباران و دڕنده‌يیى نيزاميان ديبوو، له‌وما شار و دێهاته‌كانيان چۆڵ كرد. ئه‌و كۆڕه‌وه‌، بۆ خۆى ڕيفراندۆمى ڕه‌تكردنه‌وه‌ى نيزام بوو. به‌ڕاستى تراژيديايه‌كى ئينسانیى گه‌وره‌ بوو به‌به‌رچاوى دنياوه‌.
  • له‌ 5ى نيسانى 1991دا، بڕيارى 688ى ئه‌نجومه‌نى ئاسايش به‌ زۆرينه‌ى ده‌نگ ده‌رچوو. له‌ بڕياره‌كه‌دا ئه‌نجومه‌نى ئاسايش داوا له‌ عێراق ده‌كا ده‌سبه‌جێ داپڵۆسين -دژى كورد- ڕابگرێ و به‌م شێوه‌يه‌ خه‌ته‌رى هه‌ڕه‌شه‌كردن له‌ ئاشتى و ته‌ناهيى ناوچه‌كه‌ نامێنێ و ديالۆگێكى كراوه‌ ده‌ست پێ بكرێ بۆ ده‌سته‌به‌ر و ڕێزگرتن له‌ مافه‌كانى مرۆڤ و مافه‌ سياسييه‌كانى سه‌رجه‌م هاووڵاتييانى عێراق...
  • له‌ 17ى نيساندا، به ‌پشتبه‌ستن به‌م بڕياره‌، هاوپه‌يمانان (بريتانيا، ئه‌مريكا، فه‌ڕه‌نسا، ئيتاڵيا، ئيسپانيا، هۆڵه‌ندا، لۆكزامبۆرگ به‌ ياريده‌ى ئه‌ڵمانيا) به ‌مه‌به‌ستى دامه‌زراندنى نه‌وايه‌كى ئارام (Provide comfort)، هێزێكى 25000 كه‌سيیان له‌ زاخۆوه‌ تا ناوچه‌ى بارزان بڵاوه‌ پێ كرد و، هێزه‌كانى عێراقيان ناچار كرد له‌ هه‌ندێ ناوچه‌ى پارێزگه‌ى دهۆك پاشه‌كشه‌ بكه‌ن‌. مه‌به‌ست له‌و ده‌ستێوه‌ردانه‌ سه‌ربازييه‌، ئه‌وه ‌بوو كه‌ ئه‌و خه‌ڵكانه‌ى ده‌ربه‌ده‌رى ئێران و توركيا ببوون، يان له‌سه‌ر سنووره‌كان بوون، بگه‌ڕێنه‌وه‌ سه‌ر ماڵ و حاڵى خۆيان.  ئه‌م هێزه‌ له‌ 15ى ته‌مووزى 1991دا  كشايه‌وه‌، به‌ڵام سه‌نته‌رێكى فه‌رمانده‌يیى سه‌ربازى (MCC) له‌ زاخۆ مايه‌وه‌. پاشان  له‌سه‌ر ڕاسپارده‌ى جۆن ميجه‌رى سه‌رۆكوه‌زيرانى بريتانيا و ڕه‌زامه‌نديى ئه‌مريكا و وڵاتانى ديكه‌ى ئه‌وروپى، هێزێكى هه‌وايى (ئاسمانى) پێك بهێندرێ كه‌ بنكه‌كه‌ى ئه‌نجه‌رليك بێ (هه‌ڵبه‌ت به‌ ڕه‌زامه‌نديى توركيا) بۆ پاراستنى ناوچه‌ى دژه‌فڕين له‌ سه‌رووى هێڵى پانى 36؛ هه‌م بۆ پاراستنى ڕێكخراوه‌ خێرخوازه‌ مرۆييیه‌كانيش كه‌ فرياى خه‌ڵكى لێقه‌وماو ده‌كه‌وتن...

راسته‌، ئه‌و ناوچه‌ دژه‌فڕينه‌ (No fly Zone) به‌ بڕيارێكى ئه‌نجومه‌نى ئاسايش و ڕه‌زامه‌نديى حكوومه‌تى عێراق پێك نه‌هاتبوو، به‌ڵام ئه‌نجومه‌نى ئاسايش يان هيچ ده‌زگه‌يه‌كى ديكه‌ى نه‌ته‌وه‌ يه‌كگرتووه‌كان دژايه‌تى و به‌رهه‌ڵستيیشى نه‌كرد. له‌ سايه‌ى ئه‌و پاراستنه‌ نێوده‌وڵه‌تييه‌دا، سه‌ددام نه‌يتوانى په‌لامارمان بداته‌وه‌ و له‌ 4ى 10ى 1991دا، ئيداره‌ى له‌ كوردستان كێشايه‌وه‌ و، له‌ 19ى 5ى 1992، هه‌ڵبژاردن بۆ پەرله‌مانى كوردستان كرا و له‌ 4ى 7ى 1992دا، حكوومه‌تى كوردستان دامه‌زرا؛ ئه‌م ڕه‌وشه‌ تا ڕووخانى سه‌ددام درێژه‌ى كێشا. له‌ پاش ئه‌وه‌، كوردستان ستاتۆيه‌كى ديكه‌ى یاساییی به‌خۆيه‌وه‌ گرت كه‌ تا ئه‌مڕۆیش به‌رده‌وامه‌. ئايا ئه‌و ئه‌زموونه‌ دووباره‌ ده‌بێته‌وه‌، به‌ڵام به‌ شێوه‌يه‌كى ديكه‌؟

© 2017 News247 All Rights Reserved. Designed By Tripples