بارزان جەوهەر سادق، دکتۆرا لە سیسته‌مى سیاسى، مامۆستاى زانستە سیاسییەکان- زانکۆى سەڵاحەددین- هەولێر

پێشەکى

هەرێمى کوردستان هەر دەبێت دەستوورێکى هەبێت و ئەو شه‌نسە هەر دێتە دى، بەڵام ئەوەى لێرەدا جێگه‌ى هەڵوەستەلەسەرکردنە، لەبەرچاوگرتنى دوو پرسى چارەنووسسازە: یەکەمیان، کاتى ئاراستەکردنى دەستوور و ئەو بارودۆخە ناوخۆیی و هەرێمى و نێودەوڵەتییە کە لە هەبوونى دەستوورەکە گرنگترە. بۆ نموونە سەرەڕاى تەوژمێکى بەهێزى هێنانەکایەوەى دەستوور لە ماوەى چەند ساڵى ڕابردوو، ڕایەک هەبوو کە پێى وابوو لەم قۆناغەدا هەرێم دەستوورى نەبێت باشترە! ئه‌وجا خاڵى دواتر کوالیتیى دەستوورەکە و شێوازى داڕشتنییەتى. لە خوارەوە گفتوگۆى ماناى دەستوور، خوێندنەوەیەکى خێرا بۆ هۆکارەکانى شکستى ڕەشنووسەکانى دەستوورى هەرێم، سوود و گرنگیى هه‌بوون و نەبوونى دەستوور و بەربەستە نوێیەکانى بەردەم ڕەشنووسى داهاتووى دەستوورى هەرێمى کوردستان دەخەینە ڕوو.

یەکەم: دەستوور چییە؟

گرێبەستێکى سیاسى، کۆمەڵایەتى و یاساییی نێوان سیسته‌مى فەرمانڕەوا و گەلە، کە ڕەنگدانەوەى خودى که‌لتوورى سیاسى و کۆمەڵایەتیى خەڵکى شوێنەکەیە؛ لە کۆمەڵێک پڕەنسیپ و بنەماى گشتی پێک دێت کە چوارچێوەیەکى گشتیى حوکمڕانێتى دیارى دەکات و لەسەر بنەماکانى ئەو بەندە دەستوورییانە، یاسا و ڕێساکانى ژیان لەو وڵاتە دادەڕێژرێت. دانانى دەستوور بۆ دوو ئامانجى فراوان و سەرەکییە: یەکەمیان بۆ دیاریکردنى ماف و ئازادییە گشتییەکانى تاک و کۆمەڵگەیە لە بەرامبەر دەسەڵاتى بەڕێوەبردن؛ دووەم، دیاریکردنى جۆرى سیسته‌مى سیاسیى وڵات و، دەسەڵاتە سەرەکییەکانیان و پەیوەندیى نێوان ئەم دەسەڵاتانەیە.

دووەم: هۆکارەکانى سەرنەکەوتنى ڕەشنووسى دەستوورەکانى هەرێمى کوردستان

تاوەکوو ئێستا چەند جارێک ڕەشنووسى دەستوورى هەرێمى کوردستان ئامادە کراوە، به‌ڵام هیچ یەک لەم ڕەشنووسانە نەبوونەتە دەستوورى پەسەندکراوى خەڵک. سەرنەکەوتنى دەستوورەکان ئەوەندە پەیوەست نەبووە بە کوالیتیى ڕەشنووسى دەستوورەکانەوە، بەڵکوو پەیوەندیى هەبووە بە هەستنەکردن بە بەرپرسیارێتیی نیشتمانیى هەندێک لایەن و  نەبوونى سازانى نیشتمانى و سازانى حزبە سیاسییەکان هۆکارى یەکەمى بەردەم شکستپێهێنانى دەستوورەکە بووە. ئه‌وجا بارودۆخى هەرێمى و گۆڕانى هاوکێشەى هاوپەیمانێتییەکان و دەستوەردانى دەرەکى، هۆکارى ترى بەردەم بەخاوەنبوونى دەستوور بوون.

پێشتر بیرۆکە و پڕۆژەى دەستووری لە هەرێمى کوردستان خراونەتە ڕوو. هەندێک پێیان وایە بیرۆکەى هەبوونى دەستوور دەگەڕێتەوە بۆ حەفتاکانى سەدەى ڕابردوو؛ کاتێک کورد لەسەر وەرگرتنى فەڕمانڕەواییى ئۆتۆنۆمى ڕێککەوتنى کرد. بەشێکى تر دەیگەڕێننەوە بۆ سەرەتاى دروستبوونى دامەزراوە شەرعییەکانى هەرێمى کوردستان لە ساڵى ١٩٩٢؛ کاتێک پەرلەمانتار "د. نوورى تاڵەبانى" ڕەشنووسێکى پێشکەش بە پەرلەمان کرد. وێستگەى ترى نووسینەوەى دەستوور دەگەڕێتەوە بۆ بڕیارى پەرلەمانى کوردستان لە ساڵى ٢٠٠٢ بۆ نووسینى دەستوورێک بۆ هەرێمى کوردستان؛ ئه‌وجا ئەمە ڕەشنووسى دەستوورێکى لێ بەرهەم هات کە ٣٦ حزبى سیاسى بەشدار بوون لە نووسینەوەى و، ٩٦ پەرلەمانتار لە ساڵى ٢٠٠٩ لە پەرلەمانى کوردستان پەسەندیان کرد و، زیاتر لە (٥) هەزار پێشنیارى خەڵک و دامەزراوەکانى کۆمەڵى مەدەنى بۆ ڕەشنووسەکە وەرگیرا. لە دواى شکستپێهێنانى ئەم ڕەشنووسەیش لەلایەن حزبە ئۆپۆزیسیۆنەکان، لە خولى چوارەمى پەرلەمانى کوردستان، کە خودى ئۆپۆزیسیۆنەکانى پێشوو بوون بە سەرۆکى پەرلەمان، جارێکى تر لیژنەیەکیان پێک هێنا لە نوێنەرى حزبە سیاسییەکان و مامۆستایانى زانکۆ و زیاتر لە ٧٠ ماددەیان لەناو پەرلەمان نووسییەوە و، دواتر بەهۆى پەکخستنى پەرلەمانەوە (٢٠١٥-٢٠١٧) ئەمەیش بەکراوەیى مایەوە. دوایین هەوڵ بۆ نووسینى دەستوورى هەرێمى کوردستان ئێستایە، کە پەرلەمان جارێکى تر هەوڵەکانى بەگەڕ خستۆتەوە بۆ نووسینەوەى دەستوورێکى نوێ بۆ هەرێمى کوردستان و، دیسان بەڵێنیان داوە کە لەم خولە هەرێمى کوردستان ببێتە خاوەن دەستوورى خۆى.

سێیەم: گرنگیى هه‌بوون و نەبوونى دەستوور لە هەرێمى کوردستان

بەهۆى ئەوەى دەستوور چەترى یاساکانە و دەبێتە گرێبەستێکى کۆمەڵایەتیى دیاریکراو لە نێوان چینى فەمانڕەوا و گەل؛ هەروەها یاسایەکى شکۆدارى وڵاتە و دڵنیایى دەداتە پاراستنى ئاسایشى تاک و کۆمەڵگە، بە ڕێزگرتن لە بەها پیرۆزەکانى مرۆڤایەتى. بۆیە گومان لە گرنگیى هه‌بوونى دەستوور نییە. ئەوەى جێگەى گفتوگۆیە، کاتى ئاراستەکردنى دەستوورەکەیە کە دەمانەوێت دواتر زیاتر لەبارەیەوە بدوێین.

لە لایەکى ترەوە، دەستوورى عێراق بە ماددەى (١٢٠)، ڕێگەى داوە کە هەرێمى کوردستان خاوەن دەستوورى خۆى بێت و هیچ کێشەیەکى یاسایى و گوشارێکى هەرێمیى ئەوتۆى نابێت لەم ڕووەوە. ئەمە جگە لەوەى دەستوورەکە هێزى زیاترى هەیە لە یاسا ئاسایییەکان بۆ پابەندکردنى دەسەڵاتداران بە بنەما دەستوورییەکان و، ئەمەیش دەبێـتە چوارچێوەیەکى بەهێز بۆ دەرکردنى چەندین یاساى تر کە بەهۆى ئەم پەیمانە کۆمەڵایەتییە نوێیەوە دێتە کایەوە.

زیاتریش لەمانە، بۆ هیچ یەک لەو یاسا بنەڕەتییانه‌ی کە هەرێم کارى پێ دەکات، ڕەزامەندیى خەڵک وەرنەگیراوە و لەلایەن هەردوو حزبى دەسەڵاتدارى هەرێمەوە لە دواى ساڵى (١٩٩٢)وە- کە تاوەکوو ئێستایش باڵادەستن- یاساکان بەرهەم هاتوون و لە پەرلەمان ڕەوایەتییان وەرگرتووە و دواتر چوونەتە بوارى جێبەجێکردن. ئەوەى دەستوور جیا دەکاتەوە، ڕیفراندۆم و ڕەوایەتیپێدانى خەڵکە بە گرێبەستەکە و دەبێتە یەکەم یاساى شکۆدارى وڵات کە هاووڵاتیان خۆیان دانى پێدا دەنێن و، ڕازین بەو مۆدێلە سیاسییە لە هەرێمه‌كه‌دا بژین. ئەمە جگە لەوەى بەشێک لە دەستوورەکە قابیلى هەموارکردن نابێت و ئەوەندەیشى ڕێگە بە هەموارەکەى بدرێت، ئاوا ئاسان مەیسەر نابێت، چونکە پێویستى بە چەندین وێستگە و هەنگاوى گرنگ هەیە تاوەکوو بتوانرێت ماددە و بەندەکانى هەموار بکرێته‌وه‌؛ واتە وەکو یاسا ئاسایییەکان هەموار ناکرێتەوە و ئەمەیش دڵنیایییەک بە سەقامگیریى سیاسى و یاسایى لە وڵات دەدات. بێ گومان هه‌بوونى دەستوورەکە بەبێ "دادگه‌ى دەستوورى" نابێت و ڕۆڵى ئەم دادگه‌یەیش دیسان لە پاراستنى شکۆداریى دەستووردا کاریگەریى دەبێت.

بەقەد ئەو گرنگییانەى سەرەوە، لە ڕووێکى ترەوە نەبوونى دەستووریش گرنگە بۆ هەرێمى کوردستان لە سەرەتاوە تاوەکوو ئێستا. سەرەتا دەبێ ئەوە بگوترێت کە هەرێمى کوردستان چەندین ساڵە خاوەنى کۆمەڵێک یاساى بنەڕەتییە (القانون الاساسیة) کە سروشتێکى دەستوورییان هەیە و تاوەکوو ئێستا هەرێمەکە لە ڕێگه‌ى ئەم یاسایانەوە بەڕێوە بردراوە و، ئەمە لە هەمان کاتدا کێشەى ئەوتۆى نەبووە و وڵاتانى ناوچه‌كه‌یش تا ڕاددەیەک بەرامبەر بەڕێوەبردنى هەرێم لە ڕێگه‌ى ئەم یاسا ئاسایییانەوه، بێدەنگ بوون‌.

یەک لە گرفتە گەورەکانى بەردەم نووسینەوەى دەستوورى هەرێم ئەوەیە کە، نابێت دەستوورەکەى پێچەوانەى دەستوورى عێراق بێت. دەى، کەواتە هەرێم لێرەدا ڕووبەڕووى چەندین کێشەی گەورە دەبێـتەوە وەک:

• ئەو پاڕادیپلۆماسییەتە فراوانەى هەرێمى کوردستان، دەبێ بەدەر بێت لە بەندە دەستوورییەکان، چونکە دەستوورى عێراق ڕێگە بە پەیوەندیى دیپلۆماسى و سیاسیى هەرێم نادات و تەنیا لە ماددەى (١٢١- بڕگەى چوارەم) دەستوورى عێراق هاتووە کە، دەتوانێت بۆ کاروبارى ڕۆشنبیرى و کۆمەڵایەتى و گەشەپێدان نووسینگەى هەبێـت لە دەرەوە، ئەویش لەناو باڵوێزخانە و کونسڵگەرییەکان. واتە هەرێم ناتوانێت لەناو دەستوورەکە بڵێت، ئێمە بەو شێوەى ئێستا پەیوەندیى دیپلۆماسى و سیاسى پەرە پێ دەدەین.
• بۆ پەیوەندیى ئابوورى و بازرگانى و ئاوەدانى، هەرێمى کوردستان زیاتر لە هێزى یاسایى و دەستوورى، دەسەڵاتەکانى لەگەڵ جیهانى دەرەوە مومارەسە کردووە، ئایا دەتوانێت ئەو فۆڕمە پڕاکتیکییە لە دەستوورەکە ڕەنگڕێژ بکات؟

بەگشتى هەرێمى کوردستان کۆمەڵێک جموجۆڵى سەرووى دەسەڵاتى فیدڕاڵى پەیڕەو دەکات کە ئەمە ئەگەر بە دەستوور و یاسا بێت، ناکۆک دەبێت لەگەڵ دەستوورى عێراق و کێشە بۆ هەرێمى کوردستان دروست دەکات؛ بۆیە لێرەدا نەبوونى دەستوور، گرنگتره‌ لە هەبوونى.

زیاتریش لەمە، با خەڵکى هەرێم ئەوەندە دڵى بە بوونى دەستوور خۆش نەبێت و وا مەزه‌ندە نەکات کە دەستوور دانرا، ئیدى دونیا دەبێـتە شامى شەریف. حیکمەت لە جێبەجێکردنى دەستوورە نەک هه‌بوونى دەستوور؛ چونکە جیاوازى هەیە لە نێوان دەوڵەتى دەستوورى و دەوڵەتى خاوەن دەستوور. بریتانیا دەستوورێکى بەرجەستەیشى نییە، بەڵام دەوڵەتێکى دەستوورییە، کەچى عێراق دەستوورێکى تێروتەسەلى نووسراو و پێشکەوتووى نوێى هەیە، بەڵام یەک فەتواى سیستانى هێزێکى باڵاتر لە دەستوورى هەیە و هیچ یاسایەک ناتوانێت بیوەستێنی. کەواتە بۆ هەرێمى کوردستانیش، ئەوەى تا ئێستا بە یاسا بنەڕەتییەکان کراوە، هەروایش بە دەستوورەکە دەکرێت؛ یان با بڵێین کە ئەم یاسایانە چەند پەیڕەو کراون، بەندەکانى دەستوورە نوێیەکەیش هەر ئەوەندە.

ئەگەر مەبەست چەسپاندنى ماف و ئازادییە تاکەکەسى و مافى پێکهاتەکانى ترى ناو هەرێمە، ئەوا لە کوێ ئەو ئازادییە ڕەهایە لە ڕووى میدیا و سۆشیال میدیا و بوارەکانى تر، بە هاووڵاتیان دراوە؟ لە کوێى دەستوورەکانى ترى ناوچەکە پێکهاتە نەتەوەیى و ئایینییەکان ئەو هەموو ماف و ئیمتیازاتانەیان پێ دراوە. سیسته‌مى سیاسیى هەرێم زۆربەى هەرە زۆرى بنەما دیموکراتییەکانى جێ کردۆتەوە، لە کاتێکدا هەرێم دەستووریشى نەبووە. بۆیە بوونى دەستوور بێ هەڕەشە نابێت و، بۆیه‌ پێویستە پەنجە لەسەر گرفتە سەرەکییەکانى بەردەم نووسینەوەى دەستوورى هەرێم دابنرێت.

چوارەم: کێشەکانى داهاتووى نووسینەوەى دەستوورى هەرێمى کوردستان

• نەبوونى نییەتێکى جددى بۆ بەخاوەنبوونى دەستوور بۆ هەرێمى کوردستان لەلایەن حزبە سیاسییەکانەوە، فاکتەرى سەرەکیى به‌رده‌م بەئەنجامگەیاندنى دەستوورە، ئەگەرنا چۆن دەشێ ڕەشنووسێک ٣٦ حزبى سیاسى بەشدارییان لە نووسینەوەى کردبێت و ٩٦ دەنگى پەرلەمانتارانى هێنابێت و، ئاوا بەئاسانى لەبار ببرێت! خۆ "پارتى" و "یەکێتى" بەتەنیا دەیانتوانى لە ڕیفراندۆمێك دەستوورەکە تێ پەڕێنن. ئەگەریش لایەنە ئۆپۆزیسیۆنەکان پێیان وایە ئەمە پێش دروستبوونى ئۆپۆزیسیۆن نووسراوە، ئەى بۆچى دواتر خۆیان لەگەڵ دەسەڵاتداران ڕێک نەکەوتن کە دەستوورێک بۆ هەرێم بەرهەم بێت و، پڕۆژەى دووەمیشیان به‌نیوه‌چڵی جێ هێشت؟
• بەهەڵەحاڵیبوونێک لە نێوان حزبە سیاسییەکان و تەنانەت ئەکادیمى و ڕۆشنبیرانیش لەسەر پرسى دیاریکردنى جۆرى سیسته‌مى سیاسیى وڵات پەیدا بووە. بەکورتى، سیسته‌مى سیاسیى هیچ وڵاتێک بەتەواوى لەوەى تر سەرکەوتووتر نەبووە (هەوڵ دەدەین لە بابەتێکى تێروتەسەل ئەم پرسە گرنگە شڕۆڤە بکەین). دواتر جێگیرکردنى جۆرى سیسته‌مى سیاسى بە "کۆپى پێست" نابێت و پەیوەندیى بە ڕەگى که‌لتوورى سیاسى و مێژووى کەڵەکەبوونى حوکمڕانێتى و ئەو ڕێچکە سیاسییەوە هەیە کە پێش نووسینى دەستوورەکە هەبووە.
• هەر تەنیا پرسى دیاریکردنى سیسته‌مى سیاسى بەربەست نییە و، ململانێکانى نێوان "عەلمانییەکان" و "ئیسلامییەکان"یش دەبێتە بەربەستێکى تر لە داهاتوودا.
• کێ دەستوور دەنووسێتەوە؟ دامەزرێنەرانى دەستوورى داهاتوو بە چ میکانیزمێک دادەنرێن؟ ئایا کوالیتیى ئەم خولەى پەرلەمان هى ئەوەیە کە دەستوور بنووسێتەوە؟
• دەستێوەردانى دەرەکى وەکوو هەڕەشەیەکى جددى لە ئارادا دەبێت. تورکیا و ئێران زۆر بەوردى چاودێریى تەنانەت دەرچوونى یاسایەکى ئاساییی هەرێمیش دەکەن؛ بۆیە ئەستەمە کەشێکى ئازاد لە بەردەم دەستوورداڕێژەرانى هەرێم هەبێت بۆ نووسینەوەى دەستوورەکەیان.
• نەبوونى ئۆپۆزیسیۆنێکى تەندروست و بابەتییانە لە ڕابردوو، گرفتى گەورەى بەردەم بەئەنجامگەیشتنى دەستوور بووە. تا دێت ئەداى ئۆپۆزیسیۆن لاواز دەبێـت و ئەوەى جێگەى نیگەرانیی ڕاى گشتییە ئەوەیە کە، لە زۆربەى وڵاتانى خاوەن ئۆپۆزیسیۆن ئەم هێزە هەموو هەوڵێک دەخاتە گەڕ بۆ نیشاندانى ڕووێکى تەندروستى حوکمڕانى، کەچى ئۆپۆزیسیۆنى لاى خۆمان هەرچى دەسەڵات بە چاکى بزانێ، دەیخەنە بەر گومان و یەکسەر دەڵێن نەخێر! ئەزموونى ئەداى ئۆپۆزیسیۆن پێمان دەڵێت کە لە جیاتى هاوکاریى دەستوورداڕێژەران و ڕەخنەى لۆژیکى، لەگەڵ یەکەم کارى لیژنەکە، ئۆپۆزیسیۆن دەکەوێتە دژایەتیى پڕۆژەکە و دانانى ڕێکارى شکستپێهێنانى دەستوورەکە.
• بەشێکى زۆرى کێشەکانى پێشوو، خۆى قەتیس کردبوو لە مشتومڕى دەسەڵاتەکانى سەرۆکى هەرێم؛ ئایا هێزە سیاسییەکانى بەرامبەر پارتى دیموکراتى کوردستان بە هەمان عەقڵییەتى پێشوو مامەڵە دەکەنەوە لەسەر ئەم پرسە، یان تێ گەیشتوون کە سیسته‌مى سیاسى، ڕەنگدانەوەى که‌لتوور و ژینگەى سیاسى و مێژووى کەڵەکەبووى حوکمڕانێتییە؟
• هاوسەنگیى هێز لە هەرێمى کوردستان گۆڕاوە و هێزەکانى تر ناتوانن ئەم جارە هێزى نەرمى دیموکراسى لە پەرلەمانەوە بەکار بێنن، چونکە پارتى ئەم جارە ئامادەیییەکى بەهێزترى هەیە لە هەردوو ڕووى هێزى ڕەق و نەرم لە کوردستان.
• کێشەى دیاریکردنى سنوورى باشوور و ڕۆژاواى هەرێمى کوردستان کە بە "ناوچە کێشەلەسەرەکان" دادەنرێت، دەبێتە خاڵى ناکۆکیى هەردوو دەستوورى هەرێم و عێراق.
• ئایا هەرێمى کوردستان لەگەڵ پرسى سەربەخۆیى و جیابوونەوە لە داهاتوو لەنێو ئەم دەستوورە نوێیەدا، چۆن مامەڵە دەکات؟ ئەگەر دەستوور خۆى لەم پرسە لا بدات هەر کێشەیە و ئەگەر باسیشى بکات هەر کێشەى بۆ دروست دەکات و حکوومەت و پەرلەمانى عێراقى، دان به‌ بە دەستوورەکەدا نانێن.

پێنجەم: پێشنیارەکان بۆ دەستوورى داهاتوو

بۆ ڕەچاوکردنى هەموو ئەو کێشە و بەربەستانەى سەرەوە، پێشنیار دەکەین کە هێزە سەرەکییەکانى هەرێمى کوردستان (بەتایبەت پارتى و یەکێتى و گۆڕان) چەند دانوستاندنێکى پێشوەختە بکەن بۆ ئەوەى لەناو نووسینى ڕەشنووسى دەستوورەکە یان لە کاتى ڕیفراندۆمی دەستوورەکەدا تووشى کێشە نەبن. پێشنیار دەکەین کە کەسانى دەرەوەى پەرلەمان دەستوورەکە بنووسنەوە، بەتایبەت مامۆستایانى زانکۆى تایبەتمەند بە بوارى دەستووری، ئامادەییى زیاتریان هەبێت؛ چونکە لە لایەک ئەم خولەى پەرلەمان ئاستێکى لاوازى مەعریفیى هەیە، بەتایبەت بۆ دانانى دەستوور کە پرسێکى باڵاى وڵاتە و  پەیوەندیى بە ئێستا و نەوەکانى ئاییندەوه‌ هه‌یه‌ و ئەندامانى پەرلەمانى ئێستا لەو ئاستەدا نین و خۆیشیان ئەمە باش دەزانن! دووەم، هەندێک ئەندامى خولەکانى پێشووى پەرلەمان و بەشێک لە دادوەران و بەرپرسانى خاوەن ئەزموونى حوکمدارى و بەڕێوەبردن بەشداریى نووسینەوەى دەستوورەکە بکەن، کە دەکرێت لەوێدا دابەشکاریى پشکپشکێنەکەى حزبە سیاسییەکانیش بکرێت تاوەکوو ئەم دەستوورەیش بە دەردى ئەوانى تر نەبەن.

کۆبەند

لە دواى هەڵسەنگاندنى ئەم تێڕوانینانەى سەرەوە، لەگەڵ هەموو ئەو سوود و گرنگییانەى دەستوور کە لە سەرەوە باس کراوە، لەگەڵ ئەوەدا نیم لەم قۆناغەدا هەرێمى کوردستان دەستوورى خۆى هەبێت، چونکە هەرێمى کوردستان، زیاتر لە هەرێمێکى فیدڕاڵ سیاسەت دەکات و هەبوونى دەستوور لە لایەک هەرێم ناچار دەکات کە بەپێى کۆتوبەندەکانى دەستوورى عێراق دەستوورەکە دابڕێژێت و لەلایەکى ترەوە، هەر کات دەسەڵاتدارێتیی هەرێم ویستى دەستکەوتى زیاترى نەتەوەییى هەبێت یان هەنگاوێکى تر هەرێمى کوردستان لە سەربەخۆیى نزیک بکاتەوە، ئەوا پێش حکوومەتى بەغدا و ئەنقه‌ره‌ و تاران، هەرێم ڕووبەڕووى ناڕەزاییى ناوخۆیى و کێشەى دەستوورى  و یاساییى ناوخۆیى دەبێت کە پێچەوانەى دەستوورە. بۆیە تەنیا لە یەک کات هەبوونى دەستوورەکە دەتوانێت سوودى زۆرى هەبێت کە کۆمەڵێک بەند و بنەما جێگه‌ى بکرێتەوە، کە هەرێم دەستبەستراو نەکات لەو پەیوەندییە دەرەکییە پێشکەوتووانە و هەر هەنگاوێکى ترى بەرەو سەربەخۆیى لە داهاتوودا، بەتایبەت کە عێراق بەرەو دەوڵەتێکى تەواو شکستخواردوو هەنگاو دەنێت و داهاتوویەکى ئاڵۆز چاوەڕێى ناوچەکە دەکات بەگشتى. لەگەڵ ئەوەیش تا دێت هەولێر و بەغدا زیاتر لێک دوور دەکەونەوە و هێزە شیعییەکانیش- کە تاکە هیواى کورد بوون بۆ بەردەوامى لە عێراقى نوێ- زیاتر یەکگرتوو دەبن بۆ دژایەتیى هەرێمى کوردستان؛ ئەمەیش هیوایەک بۆ مانەوە لە عێراق ناهێڵێتەوە. لەبەر ئەم هۆکارانە و بەربەستەکانى سەرەوە، هەرێم بە هەمان شێوە کار بە یاسا بنەڕەتییەکان بکات کە سروشتى دەستوورییان هەیە و بەگوێرەى بارودۆخ هەمواریان بکاته‌وه‌ هەتاوەکوو قۆناغێکى نوێ و جێگیر ڕوو لە هەرێم دەکات و بەتەواوى چارەنووسى خۆى دیارى دەکات.