١- بەرایی

كەس ناتوانێت نكوڵی لەوە بكات كە ئاڵۆزترین پرسی سیاسی لە جیهاندا، پرسی وڵاتی كوردستانە؛ چونكە بەتەواوی به‌ هاوكێشە ئیقلیمی و نێودەوڵەتییەكانه‌وه‌ گرێدراوە. بەداخەوە، ئەم پرسە سەرەڕای ئاڵۆزییەكانی، بایەخێكی زانستیی پێ نەدراوە. زۆر بەدەگمەن زانستی سیاسی، بایەخی بەم پرسە داوە، بەتایبەت لەناو میللەتی كوردستان. دیارە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئێستا لە بەردەم گۆڕانكاریەكی گەورەدایە. بەپێی ئەو ئاماژانەی لە ڕۆژاواوە دەردەچن، گومان دەكرێت كە چەندین تیۆریی ستراتیژیی نوێ لە پشت ئاراستەكانی داڕشتنەوەی ناوچەكەدا بن. ڕۆژاوایییەكان تەواوی هەوڵەكانیان خستۆتە گەڕ، بۆ ئەوەی بەپێی ئەم گۆڕانكارییانه بەرژەوەندیی خۆیان بپارێزن. واتە ناوچەكە بەتەواوی لە بەردەم گۆڕانكارییەكی ڕیشەیییە، وەك ئەو گۆڕانكارییانەی كە لە سەرەتای سەدەی بیستەم ڕووی دا. ئەو گۆڕانكارییانەی سەدەی بیستەم، خەمێكی بێسنووری بۆ كوردستان دروست كرد؛ تاوەكوو ئێستا، ئێمە لە ئازاری برینەكانی ئەو سەردەمە دەناڵێنین.

٢- ئیشكالییەتی پرسی كوردستان: "كورد و كوردستان"

ئێمە، دەبێ بزانین كە پرسی كورد پێناسەیەكی هەڵەیە و، هەرگیز ناكرێت ببێتە جێگرەوەی پرسی كوردستان؛ چونكە زاراوەی پرسی كورد لە سەردەمی داگیركاریی بریتانی سەری هەڵدا، كاتێك پشتوانیی ئەم زاراوەیان دەكرد بۆ ناولێنانی پرسی كوردستان. چەندین گرفتی ستراتیژی هەیە لە تەسككردنەوە پرسی كوردستان بۆ پرسی كورد، دەتوانرێت لەم خاڵانەدا كۆ بكرێنەوە:

١- پرسی كورد، تەواوی پرسی وڵاتی كوردستان تەسك دەكاتەوە بۆ پرسی نەتەوەیەك لە نەتەوەكانی كوردستان، ئاگری جه‌نگی شوناس لەناو كوردستان و لە نێوان كوردستانییەكاندا هەڵدەگیرسێنێت و، ئەمەیش بەڕوونی لە ململانێی نێوان پێكهاتە كوردستانییەكاندا دەردەكەوێت؛ واتە ئەگەری دروستبوونی شوناسێكی گشتیی هاوبەش لە نێوان كوردستانییەكاندا ناهێڵێت.

٢- وڵاتی كوردستان بەپێی پێوەری كوردبوون، بەتەواوی تەسك كراوەتەوە. ئەمەیش وای كردووە كە كورد هەمیشە ڕووبەرووی جینۆساید و ڕاگواستن و تەعریب و تەفریس و تەتریك ببێته‌وه‌، تاوەكوو سنووری نیشتەجێبوونی تەسك بكرێتەوە، دواتریش سنووری كوردستانە تەسك دەبێتەوە. واتە ناوچەی نەتەوەكانی دیكە، لەو وڵاتە دادەبڕێنرێت و، هەموو ناوچە چۆڵەوانییەكانیش وەك بەشێك لە كوردستان هەژمار نەكرێت، و لە نەخشەی كوردستان داببڕێنرێت.

٣- بەپێی پێوەری ئێتنی بۆ وڵات، خودی نەتەوە، تووشی لێكترازان دەبێت، بەوەی كە كێ بەشێكە لەو نەتەوەیە و، كێ بەشێك لەو نەتەوەیە نییە. لەسەر ئەم بنەمایە، تەواوی هەوڵەكانی داگیركەرانی كورد لە خاڵێكدا چڕ بۆتەوە كە ئەویش هەوڵدانی ئەوانە بۆ جیاكردنەوەی چەندین پێكهاتە لە كورد، وەك لور و شەبەك و ئیزیدی و هتد.

٤- ڕۆڵی نەتەوەكانی تری كوردستان بەتەواوی لە پرسی كوردستاندا پەراوێز دەخرێت و، تەنیا كورد لە هاوكێشەكانی كوردستان دەمێنێتەوە؛ بەم پێیەیش كورد بەتەنیا ڕووبەڕووی ئاڵۆزییەكی زۆر بۆتەوە و، دەبێتەوە.

٥- لەبەر ئەوەی كورد وەك نەتەوە، چوارەمین نەتەوەیە لە ڕۆژهەڵاتی ناڤین و، نەتەوەكانی عەرەب و تورك و فارس كە لە كورد زۆرترن، ئەوان وڵاتی كوردستانیان داگیر كردووە. ئەوە، داڕشتنی پرسی كوردستان لەسەر بنەمای نەتەوایەتی- ئێتنی، تەواوی هاوكێشەكان دژی كورد وەك لایەنی لاواز دادەرێژێت و، كوردیش ئەوكات هێزی خاكی كوردستان لەدەست دەدات و، هاوپەیمانیی نەتەوەكانی دیكەی كوردستان لەدەست دەدات.

لەسەر بنەمای خاڵی پێنجەم، بۆمان دەردەكەوێت كە پرسی كوردستان لەناو ئاڵۆزییەكانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست زۆر ئاڵۆزە. پرسی نیشتمان و نەتەوە لەیەك كاتدا تووشی ئاڵۆزیەكی ئیكجار بوونەتەوە. دەبێ كوردستانییەكان زۆر بەهوشیاری ئەم هاوكێشەیه‌ چارەسەر بكەن، ئەگینا پەرتبوونێكی ترسناكتر تووشیان دەبێت لەوەی لە سەدەی ڕابردوو ڕووبەڕووی بوونەوە.

سێیەم: كورد و بەرپرسیارێتیی پرسی كوردستان

كورد وەك زۆرینەی دانیشتووانی كوردستان، ئەركی ڕزگاریی نیشتمانیان كەوتۆتە سەرشانیان زیاتر لە نەتەوەكانی دیكە و، داگیركەرانی كوردستانیش زیاتر لە نەتەوەكانی دیكە، گوشار و دژایەتی ئاراستەی كورد دەكەنەوە. ڕاستییه‌كه‌ی، ئەگەر كورد نەتوانێت چارەسەری پرسی نیشتمان بكات، هیچ هیوایەكی نامێنێت وەك نەتەوەی چوارەم لە ناوچەكە بمێنێتەوە. كورد، دەبێ پێداچوونەوەیەكی تەواو بۆ چەمكە هزری و سیاسییەكانی خۆی بكات، بەتایبەت تێگەییشتنی بۆ نیشتمان؛ تاوەكوو بتوانێت ستراتیژییەتی تایبەت دابرێژێت بۆ ئەوەی جێگه‌ی خۆی لە نەخشە ستراتیژییەكانی جیهاندا بكاتەوە.

چوارەم: گرفتی گرنگیی پێگەی ستراتیژیی كوردستان بۆ كوردستانییەكان

وەك ئاشكرایە، كوردستان پێگەیەكی ستراتیژیی گرنگی هەیە لە ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و جیهان، چونكە كوردستان ناوەندی بەشی ڕۆژهەڵاتی ناوچەی پشتوێنی جیهانییە (RimLand) و، لە ناوەندی هارتلاندی ئۆراسیا و هارتلاندی ئەفریقايە. بەڵام بەداخەوه‌، تێڕوانینی هەرێمی و نێودەوڵەتی بۆ پێگەی كوردستان، ئەرێنی نییە. ئەمەیش لە ڕاستیدا گرفتی سەرەكیی پرسی كوردستانە. بەڵام ئەم گرفتە ئاڵۆزتر بۆتەوە، لەبەر ئەوەی كوردستانییەكان خۆیان تاوەكوو ئێستا دركیان بە پێگەی وڵاتەكەیان نەكردووە؛ چونكە لە ستراتیژییەت، ئیرادەی گه‌لێك بۆ بەرزكردنەوەی پێگەی ستراتیژیی وڵات، زۆر بە گرنگ هەژمار دەكرێت. بە هەر حاڵ، ئەوەی ڕوونە كورد نەیتوانیوە لە بەكارهێنانی پێگەی كوردستان لەناو ستراتیژییەتی جیهاندا، ڕۆڵ بگێرێت. بە هۆی جەنگی داعش و تێگەییشتنی دروستی سەركردایەتیی كوردستان لە بەرگری و بەرێوه‌بردنی جەنگ، پێگەیەكی ستراتیژیی لە ئاستی نێودەوڵەتی بەدەست هێنا؛ بەڵام لە ئاستی هەرێمیدا لە دۆخێكی مەترسیدایە بە هۆی تێكشكانی بازنە ستراتیژییەكانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و گەڵاڵەبوونی بازنەی نوێ، كە لە قۆناغی دانان و داڕشتنن.

پێنجەم: ئیشكالییەتی جیۆستراتیژیی كوردستان

پرسی كوردستان پرسێكی سیاسی- ستراتیژییە. وڵاتێكە بەسەر چەند وڵاتێكی دیكە دابەش كراوە وەك (عێراق، ئێران، توركیا و سووریا). تێڕوانینی تێۆریی ئەم دابەشكردنەوە، بەپێی تیۆریی ستراتیژیی ماكندەر و ماهان دارێژرابوو؛ بەپێی ویستێكی ڕوون و ئاشكرا، كە پێی وا بووە به دابەشكردنی ئەم وڵاتە و لكاندنی بە چەند وڵاتێكی دروستكراو، بەرژەوەندییەكانی جێبەجێ دەبێت. ئەو ئیرادە سیاسییە كە نەخشەی دانابوو، بە دروستكردنی چەند وڵاتێك چەند بەرژەوەندییەكی دروست كرد، كە هەمیشە بۆ پاراستنی بەرژەوەندییەكانی وڵاتە زلهێزەكان بووە. بەم پێیەیش ئاڵۆزییەكی تەواوی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دروست كرد. سیناریۆی گریماناویی ئەم نەخشاندنە بۆ دەرخستنی هۆكاری سەرەكیی ئەم نەخشەیە، دەگەڕێتەوە بۆ ئەگەری دابەزینی ڕووسیا بەرەو باشوور و داگیركردنی ناوچەكە. ڕێگه‌ لە ڕووسیا گیرا، چونكە پێی ناكرێت چوار وڵات داگیر بكات تاوەكوو ئەو ئامانجە جێبەجێ بكات.

نەخشەسازانی ناوچەكە، بەتەواوی بیریان لەوە كردەوە كە دەبێت نەخشەی وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەراست بگونجێنێت لەگەڵ ویستی خۆیان لە بۆ داگیركردنی ڕووسیا؛ بۆیە سنووری هەر چوار وڵاتە دروستكراوەكە، نزیكی گرێی ئارارات دانراوە. ڕووسیا لە سەردەمی سوڤیه‌ت نەخشەكەی بەدڵ بوو، چونكە پێیان وا بوو ئەمە ئاسایشی ناوچەكانی قه‌وقازیان بۆ دەپارێزێت و، سلاڤیزمەكانی ڕووسیا (كە ئەوكات سەركردەكانی ڕووسیا بەپێی ئەو تیۆرە نەخشەسازیان دەكرد) ڕوویان لە ئه‌و‌روپای ڕۆژهەڵات و بەلكان بوو و دەیانەویست ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست نەبێتە بنكەیەك بۆ هەڕەشه‌كردن بۆ سەر ڕووسیا؛ بۆیە خوارەوەی هێڵی چیاكانی قه‌وقاز، بە سنوورێكی باش زانرا بۆ پاراستنی خۆیان. بەمەیش دەردەكەوێت ئاراستەی نەخشاندنی ناوچەكە لەسەر بنەمای ڕێگری- ئاسانكاری دانرا. ڕێگریكردن لە دانیشتووانی ناوچەی هارتلاند "Heartland" تاوەكو دەستیان نەگات بە دەریا كراوەكان (دەریای سپی، دەریا عەرەب و...) و، لە هەمان كاتدا ئاسانكاریی بكات بۆ گەییشتن بە گرێكانی قه‌وقاز و ئاسیای ناوەڕاست (ئۆراسیا) هارتلاند.  ئەمریكا، ئەم نەخشەیه‌ی وەك میرات بۆ مایەوە. ئەویش لەگەڵ هەمان تێڕوانین كاری كرد، بەڵام لە سەرەتاكانی سەدەی بیست و یەك هەستی بە لاوازیی نەخشەكەی كرد؛ ئێستا سەرقاڵی دانانی نەخشەیەكی دیكەن.

شەشەم: شۆفینیزمی نەتەوەیی، وەك گرەنتیی پاراستنی نەخشەی سایكس - پیكۆ

بریتانیا بۆ جێگیركردنی نەخشەكەی، پەنای بردە بەر زیندووكردنەوەی هەستی نەتەوەیی لەناو ئەو دەوڵەتانەی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەدایك بوون، بەڵام لەناو ئەو نەتەوانەی نەبوون بە خاوەن دەوڵەت، بەپێچەوانەوە كاری دەكرد. بۆ ئەم مەبەستەیش عەرەب و فارس و توركی وەك نەتەوەی باڵا لە ناوچەكەدا پەسەند كرد و پشتيوانیی تەواوی لێ كردن. لە عێراق و سووریا، بە هەستی ناسیۆنالیستیی عەرەبی، زۆربەی میللەتانی غەیرە عەرەبی تواندەوە و، هەنگاوەكانی دامەزراندنی دەوڵەتی نەتەوەیی دەستی پێ كرد و، لەم هەنگاوەیش كورد زیانێكی گەورەی بەركەوت. لە توركیا، پشتوانی لە نەتەوایەتیی توركيزمی عەلمانی كرا بۆ دامەزراندنی دەوڵەتی توركیا لەسەر سنووری بیزەنتەی كۆن؛ ئەم نۆرمەیش زیانی زۆری بە نەتەوەی كورد لە باكوور گەیاند. لە ئێران، پشتيوانی لە نەتەوایەتیی فارسی كرا بۆ دامەزراندنی دەوڵەتێكی مەركه‌زی (ناوه‌ندی)ی فارسی لەسەر سنوورێكی بەرفراوان. دواتر، هەوڵ دەدرا بە ڕێككەوتننامەی ستراتیژی لەم ناوچەیە، هاوپەیمانیەك دژی ڕووسیا گەڵاڵەبكرێت و، ناكۆكییەكانی نێوان خۆیانیشدا چارەسەر بكرێت.

بەڵام بریتانییەكان تووشی قەیرانێكی مەزن بوون، چونكە ئەو نەتەوە پەسەندكراوانە هەڵگری بیر و ڕایەكی پاوانخوازی بێسنوور بوون و، هەمیشە لە هەوڵی دروستكردنی ئیمپراتۆرییەتێك بوون. توركیا بەپێی بنەمای تۆرانیزم كاری بۆ دروستكردنی ئیمپراتۆرییەكی مەزن دەكرد، كه‌ هەموو ڕەگەزی تۆرانی تیایدا كۆ بكاتەوە. لە ئێران هەستی پان - ئێرانیزم تێڕوانینی بۆ سنوورەكان گۆڕدرا و، كاری بۆ گێڕانەوەی سنووری كۆنی ئیمپراتۆرییەتی فارسی كۆن دەكرد. بیری عەرەبەكانیش بۆ دامەزراندنی وڵاتێكی عەرەبیی بێسنوور بوو، بۆیە پێكدادان لەگەڵ بریتانیا لە خاڵی یەكەمەوە دەستی پێ كرد و، دواتر هەموو ناوچەكەی گرتەوە. دیموكراسیی لیبرالیش شكستی هێنا، ئاشتی دانەمەزرا، ململانێ بەردەوام بوو و، هەموو هەوڵەكانی دامەزراندنی ئاشتیی شكست پێ هێنا. بەم پێیەیش دەركەوت، كورد و كوردستان لەناو نەخشەی سایكس-پیكۆ تووشی زیانێكی زۆر بوون و، بە هۆی هزری شۆفینیزمی نەتەوەیی، بە هەمان شێوە تووشی زیانێكی ئیكجار زۆر بوون.

حەوتەم: تیۆریی ئایینی و ئیشكالییەتی ململانێ لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا

لە دوای شكستهێنانی نۆرمی نەتەوەییی توندڕه‌و لەناو ئەو وڵاتانەی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست پێك هێنران، نۆرمێكی نوێ سەری هەڵدا، ئەویش نۆرمی ئایینییە بە ڤێرژنی جیاجیا. دەوڵەتەكان ناسنامه‌ی نەتەوەییی خۆیان دەگۆڕن بەرەو ناسنامه‌ی ئایینی-مەزهەبی. ئاواتی ستراتیژیی نوێ بەرهەم دەهێنن. لەناو سنوورەكانی ئێستای ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا هەست بە تەنگییەكی زۆر دەكەن، بۆیە كار بۆ تێكشكاندنی دەكەن. ئێران و عێراق، ئێستا لەناو هەناوی بیركردنەوەی مەزهەبیدا ئاواتی یەكخستنەوەی جیهانی شیعیزمیان هەیە، نەوەك پاراستنی سنووری پێشووی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست. توركیا، ئێستا بەرەو ناسنامه‌ی ئیسلامی سوننی هەنگاو دەنێت. ئەمەیش وەهای لێ دەكات لەناو هەناوی جیهانی سوننیدا تەقەلا داڕشتنی سنوور بدرێت. هەروەها بۆ سعوودیا و وڵاتانی دیكەیش، ئەوەی جێگه‌ی هەڵوەستەكردنە، ئەو تیۆرییە ئایینی و مەزهه‌بییانەی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا هەن، پێگەی پرسی كوردستان چارەسەر ناكەن و، چاوەڕوانیش ناكرێت پێگەی ئالۆزی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست چارەسەر بكەن. 

هەشتەم: ڕۆڵی هەرێمی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئاسۆی پرسی كوردستان

ئێستا ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بێسیسته‌مە، بەڵام ئەوەی ڕوونە بەرەو سیستەمی دووجەمسەری دەڕوات و، زلهێزە نێودەوڵەتییەكان لە نێوان هەر دوو جەمسەر مەودایەكی هاوبەش دەهێڵنەوە و، خۆیشیان ناكەن بە خاوەنی هیچ لایەنێكیان بەڕەهایی؛ هەموو شتێك بەڕێژەیی دەمێنێتەوە. میحوەردروستكردن لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، گرفتێكی سەرەكی و بەردەوامە. هەموو لایەنەكان بۆ بەرژەوەندیی خۆیان كار دەكەن، زۆر بەئاڵۆزیش ئەو بەرژەوەندییە بەرهەم دەهێنن. پێوەری ئایدیۆلۆژی، دەستێكی باڵای لە بەرهەمهێنانیدا هەیە. پیۆدانگی سەرەكیشی، مانەوەیە، واتا دووركەوتنەوەیە لە مردن (حاڵەتی سروشتیی هۆبز). چونكە لەبەر ئەوەی ئەم دەوڵەتانە دروست كراون بۆیە ئاستی نزمی ناسنامه‌ی هاوبەشیان تیادا نییە، بۆیە ئەگەرەكانی دامەزراندنی دەوڵەتێكی بەهێز و جێگیر، زۆر ئەستەمە لەناویاندا. لەئەم وڵاتانە پێوەری ئایدیۆلۆژیای تەوژمی دەسترۆیشتوو، یان بنەمای تەرازووی لاواز، تەنیا بژاردەی پێكهێنەریانن. بە هەر دوو حاڵەتەكانيش هەستی نەمانی ئاسایش لەو دەوڵەتانە سەرهەڵدەدات و، بۆشاییی سیاسی ڕوو دەدات. تەواوی هەڵقوولاوەكانی ناوخۆیی، لە سیاسەتی دەرەوەی ئەو دەوڵەتە ڕەنگ دەداتەوە، بۆیە دەوڵەتان لە پەیوەندییەكی ئاڵۆز و توند دەژین. بێمتمانەیی، دەبێتە بنەما بۆ مامەڵەكردن لە نێوانیاندا. هێزە ئایینییه‌كان وەك ئایدیۆلۆژیی هێز خۆیان دەردەخەن و، متمانەی ناوخۆیی بەدەست دەهێنن، بۆیە ڕیزبەندی مەزهەبی، دەبێتە سنووری ڕەنگەكان. تەواوی ستراتیژییەتی ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناڤین، بەرەو ئاراستەیەكی جەمسەری دەڕوات، ئەویش ناوچەكە دابەش دەكاتە سەر دوو جەمسەر. هەردوو جەمسەرەكە تێروانینیان بۆ پرسی كوردستان بەم پێیەیە كار دەكات:

١- جەمسەری سوننی: چەندین ئاراستە و ستراتیژیی دەوڵەتی و هەرێمی و نێودەوڵەتی لەخۆ دەگرێت، لە ڕاستیدا ئەم جەمسەرە بەتەواوی لە مێژوودا لە سەردەمی ڕومی و بیزنتەی پێش ئیسلام بووە.[i] بەگشتی، ئەگەرەكانی ئەو سەردەمە دووبارە دەكاتەوە. ئاواتەكانی ئەم جەمسەرە، گرتنی دڵی جیهانە؛ واتا ئۆراسیا. ئەم جەمسەرە گریماناوییە، بەتەواوی لە تێڕوانینی چارەسەركردنی پرسی كورد دوور دەبێت، چونكە كوردستان وەك وڵات، پایەی سەرەكیی دەستپێكردنی جەنگەكانیه‌تی. لە مێژوودا هەموو هاوپەیمانێتی لەگەڵ ئەم جەمسەرەدا ئەنجامێكی كوشندەی هەبووە، بەڵام لەگەڵ ئەوەیشدا لایەنی ئەرێنیی هەر هەبووە.

٢- جەمسەری شيعی: ئەم جەمسەره‌ بریتییە لە عێراق و ئێران و سووریا، ئەمەیش پێی دەگوترێت (كەوانی بەپیت (خصیب))یان كەوانی شیعی. ئاواتەكانی ئەم هێزە، گەییشتنە بە دەریای ناوەڕاست تا كۆنترۆڵكردنی كەنداو. ئەم جەمسەرە، بەتەواوی لە چارەسەركردنی كێشەی كورد دوورە، چونكە كوردستان پێگەی پێشكەوتووی جەنگە لە لای ئەوان، يان وێستگەیە لەسەر ڕێگه‌ی گەییشتنیان.

نۆیەم: گرفتەكانی ئاسایش لە كوردستان

لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، كێشەی ئاسایشی ناوخۆیی زۆر زۆرە، لە هەمان كاتدا كێشەی ئاسایشی هەرێمیی هەیە. كوردستانییان، دەبێت بزانن كە پێكدادانی قورس و مەترسیدار ڕوو دەدات. جەنگی داعش، یەكێك بوو لەو پێكدادانە و، چاوەڕوانی چەندان پێكدادانی دیكەیش دەكرێت. بۆیە، ئاسایشی كوردستان ڕووبەڕووی هەڕەشەیەكی زۆر دەبێتەوە و، ئەگەری هەیە چەندان شار و شارۆچكەی كوردستان ڕووبەڕووی كاوڵبوون و خاپووربوونە ببنه‌وه‌؛ وەك چۆن لە ماوەی دوو ساڵێ ڕابردوو، ڕووبەڕووی كوردستان بووەوە.

دەیەم: كورد لە پرۆسەی گواستنەوە بۆ قۆناغی نوێ

سەرهەڵدانی جەمسەرگیری لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، هیچ دۆخێكی ئەرێنی بۆ كورد هەڵناهێنێت، بەڵكوو كوردستان دەبێتە گۆرەپانی ململانێیەكی سەخت و، سەركەوتنی هەر جەمسەرێك دەروازەیەكی ئەرێنی بۆ كورد ناكاتەوە، بەڵكوو كورد لەناو بەرداشی ویست و خەونەكانی ئەو جەمسەرەدا دەهاڕێت. ئەم ئەگەرە ترسناكە، كە چاوەڕوانی كورد دەكات، دەبێ ببێت بە هاندەری. كوردستان بەم شێوەیەی كە هەیە، ناتوانێت بەردەوام بێت. ناتوانێت ئەگەر هەنگاو بەرەو پێشەوە نەنێت، لە شوێنی خۆی بمێنێت. بۆیە، خەبات بۆ دامەزراندنی دەوڵەتی سەربەخۆ، دەبێتە بژاردەی تاقانە بۆ ئەوەی كورد لە داڕمانێكی مێژوویی بپارێزێت. ئەوكات، ئەگەر بە هۆی ڕێككەوتنێكی نێودەوڵه‌تییه‌وه‌ ڕێگه‌ی دامەزراندنی دەوڵەت لە كورد گیرا، ئەوە ئەو كات وەك كۆمارێكی كۆنفیدرالی، دەتوانێت لە قۆناغی داهاتوو بمێنێتەوە و، بەم شێوەیە كوردستان لە ئەگەرە نەرێنییەكان ڕزگاری دەبێت.

یازدەیەم: دەروازەی ئاسایشی، وەك چارەسەر بۆ كوردستان

چەندین دەروازە بۆ دروستبوونی ئەگەری سەركەوتن بۆ كوردستان هەن، لەوانە دەروازەی ئاسایشی ناتەقلیدی، چونكە گرفتەكانی ئاسایش نائاسایین، وەك گرفتی ئاسایشی مرۆیی و، ئەوەی پەیوەندیدارە بە ئاسایشی (هەژاری، كار، فیركردن و تەندروستی). ئەگەر بزانین ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست وەك پووش وایە و، بڵێسەی ئاگر لە شوێنێك هەموویان پێكەوە دەسووتێنێ، دەبێت كوردستان ئەم ڕاستییە بزانێت كه‌ بە پچڕاندنی ئاسایشی خۆی لەگەڵ ئاسایشی عێراق، بڵێسەی ئاگری ڕۆژهەڵاتی ناوه‌ڕاست لە خۆی دوورخاتەوە. بەمەیش لە ئاگری ئاڵۆزییەكانی ڕۆژهەڵاتی ناوه‌راست دوور دەكەوێتەوە. ئەم پچراندنە، دەبێ بە بڕینی كاریگەریی تێكچوونی ئاسایشی دەوروبەر بێت لەسەر كوردستان؛ بە بڕینی ئەگەری كاریگەرییەكانی بوون بە هۆكاری تێكچوونی ئاسایش، وەك كاریگەریی ئایینی و مەزهەبی و پاشكەوتەیی بوون بۆ هێزە دەرەكییەكان. بەم پێیەیش، دەبێت كورد هەوڵ بدات وڵاتی خۆی ڕزگار بكات بۆ ئەوەی ببێتە "بەفەر ستەیت"ی (Buffer State) نێوان هەر دوو جەمسەر، دواتر بە مانەوەی ئەم بەفەر ستەیتە، دەبێتە بنەما بۆ ئەوەی تەواوی گرفتی ئاسایشی ناوچەكەیش چارەسەر بكات. بە مانایەكی دیكە، ڕزگاربوونی كوردستان دەبێتە هەوێنی ئاشتی و دامەزراندنی ئاسایشێكی جێگیر لە ناوچەكەدا.