سەرەتا:

لە جەنگی گرتنەوەی مووسڵ، هەموو جۆرە چەكێك بەكار هاتووە، هەزارەها كوژراو و بریندار هەیە، دەیان هەزار ئاوارەیش هەیە. سەرەڕای ئەم دڕندەیییە، بەڵام ڕوخسارە ڕاستەقینەكانی دڕندەییی جەنگی مووسل لە ناوچە بیابانییەكان زۆر بەڕوونی دەركەوتن: دەیان هەزار كەس لەو ناوچەیە دەركراون، یان بێسەروشوێن كراون. هێزە ئیقلیمی و نێودەوڵەتییەكان جەخت دەكەنەوە لەسەر ئەوەی ململانێ لەسەر سنوور زۆر سەخت دەبێت و جەنگێكی توندوتیژ بەرپا بووە لەنێوان چەندین لایەن، مەرامی هەموویان كۆنترۆڵكردنی خاكی ئەم ناوچەیەن چونكە بەو هەنگاوە كۆنترۆڵی هێڵەكانی گەیاندنی نەوت و غاز دەكەن بۆ دەریای ناوەڕاست، لە میانی دەرەنجامەكانی ئەم جەنگە ئەگەری هەیە عێراق ببێتە ڕێڕەوی ئێران بەرەو دەریای ناوەڕاست. لە ناوخۆیشدا دۆخەكە مەنگ دەبێتەوە و، دۆخی عێراق زۆر ئامادەیە بۆ ئەوەی بتەقێتەوە. ململانێكان زۆر سەختن: عەبادی لە نێوان سعوودیا و ئێران ئەمسەر و ئەوسەر دەكات؛ سعوودیا دەرگه‌ی بۆ دەكاتەوە و، ئێرانیش هەڕەشەی لێ دەكات. ئێران و ئەمریكا و ڕووسیا هێزەكانیان نزیك یەك بۆتەوە و، چەكی قورستر و ترسناكتر بەكار دەهێنن. ئێران مووشكی بالستی و، ئەمریكایش چەكی هێرماس و، ڕووسیایش نوێترین بۆمهاوێژی خۆی لەناو سێگۆشەیەكی بیابانی زۆر تەسك بەكار دێنێت. جەزیرەی مووسڵ و بادیەی جەزیرە ئەو دوو ناوچەیەن كە هەموو هێزەكان لەناویدا كۆ بوونەتەوە. پشكی كاریگەرییەكانی ڕاستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ، لەسەر كوردستان دەبێت.

یەكەم: تابلۆی جوگرافیی ناوچەكە:

1. جەزیرەی مووسڵ:

كاتێك باس لە گرنگیی مووسڵ دەكرێت، ئەو گرنگییە تەنیا ناوەندی سەنتەری شاری مووسڵ ناگرێتەوە، بەڵكوو سەرجەم ناوچەكانی مووسڵ دەگرێتەوە، بەتایبەت ناوچەی جەزیرەی مووسڵ، كە بە (جەزیرەی نەینەوا) ناوبانگی دەركردووە و، بریتییە لە هەموو ناوچەكانی ڕۆژاوای ڕووباری دیجلە. پانتایییەكەی (49721) كم2 و لەسەر هێڵی ئاسۆییی ( 3̅ 33 °– 37 °) بەرەو باكوور و هێڵی شاقۆلیی (41 °- ̅7 43°) بەرەو ڕۆژهەڵات، سەرجەم ناوچەی دەریاچەی سەرسار و زنجیرە شاخی مكحول و شۆرە و بەعاج دەگرێتەوە تاوەكوو باكووری كەنارەكانی فورات لە قائم و، نزیك بەغداد و فەللوجەیش دەكەوێتەوە. گرنگیی ئەم ناوچەیە یه‌كجار زۆرە، بەتایبەت لە ڕووی كرانەوەی جیۆسەربازی لە ئاستی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا. ئێستا و تا ماوەیەكی بەرچاو، هەموو ململانێكانی ناوچەكە لەم جوگرافیایەدا چڕ دەبێتەوە و، چاوەڕوان دەكرێت كاریگەرییەكی ڕاستەوخۆ بكاته‌ سەر نەخشاندنی سنوورەكانی هێز و هێژموون لە عێراق و سووریا.

1. بادیەی جەزیرە (بیابانی ڕۆژهەڵاتی سووریا)

ناوچەیەكی بەرفراوانە لە نێوان ڕووباری فورات و ڕووباری خابوور و له‌ نێوان سنووری عێراق و سووریادایە. لە باكوورییەوە ناوچەكانی كوردستانە و، لە ڕۆژاوایدا ناوچەكانی پالمێرایە (Palmyra) و لە باشووری ڕۆژاوادا ناوچەكانی دەرعا (Daraa)یە و، لە باشوورییه‌وە ناوچەكانی بیابانی جەزیرەی عەرەبی دەست پێ دەكات كە بەشێكی گرنگی لەناو ئۆردن و عێراقدایە و، شۆڕ دەبێتەوە بۆ سعوودیا. بەم پێیەیش بیابانی ڕۆژهەڵاتی سووریا، كە پێی دەگوترێت بادیەی جەزیرە، ناوچەی كرانەوەی گرنگە لەسەر سەرجەم ناوچەكانی ڕۆژهەڵاتی دەریای ناوەڕاست و، لە هەمان كاتیشدا ئەو ناوچانە بە عێراقەوە دەبەستێتەوە. چاوی سەرجەم هێزەكانی ململانێ، لەسەر ئەم ناوچەیەیە.

دووەم: پەیوەندیی نێوان ڕۆژاوای مووسڵ (جەزیرەی مووسڵ) و بیابانی ڕۆژهەڵاتی سووریا (بادیەی جەزیرە)

هێڵێكی سنووری ببڕ (Interrupt) [2] بە ڕێككەوتنی فەڕەنسا و بریتانیا لە 1939، پەیوەندیی نێوان جەزیرەی مووسڵ و بیابانی ڕۆژهەڵاتی سووریای پچڕاند و، بوو بە سنووری نێوان سووریا و عێراق. زۆربەی هەرە زۆری حكوومەتەكانی عێراق و سووریا و بەپێی چەندین پرۆژەی جۆراوجۆر، كاریان كرد بۆ ئەوەی ئەم هێڵە سنوورییە هەڵگرن و ئاواتەكانیان بۆ داگیركردنی هەموو ناوچەكە جێبەجێ بكەن؛ تاوەكوو داعشەكان هاتن ئەو كارەیان ئەنجام دا و، ئەو هێڵە سنوورییەیان هەڵگرت. ئێستا جەنگێكی قورس لەو ناوچەیە بەڕێوە دەچێت، بۆ ئەوەی جارێكی دیكە لەسەر ئەو هێڵە سنوورییە نەخشەی هێزەكان دابنرێتەوە.

سێیەم: هێڵەكانی ململانێ لەم ناوچەیە، بەرەیەكی سەختی ململانێكانە:

1. هێڵی (بەعاج  میادین- دێرەزۆر):

ئێستا ئەم هێڵە جێگه‌ی مشتومڕی سەرەكییە. لە بەعاج حەشدی شەعبی بنكەی سەربازیی خۆی داناوە و، بۆ ناو سنووری سووریا پێشڕەوی كردووە و، له‌ ناوچەكانی مەیادین نزیك بۆتەوە و چاویان لەسەر دێرەزۆرە. لە ڕۆژاواوە هێزەكانی سووریا و هاوپەیمانەكانی لە باشووری دێرەزۆرەوە، دەیانەوێت لەگەڵ حەشدی شەعبی یه‌ك بگرن و ئەو ناوچەیە بەیەك ببەستنەوە. بۆیە دێرەزۆر بۆتە ناوچەیەكی گرنگ بۆ دروستكردنی وێنای گەورەی پرۆژەی ئێرانی بۆ گەیشتن به‌ سەر دەریای ناوەڕاست. ئێران بۆ ئەم مەبەستە، زۆر بەدڕندەیی پێشڕەوی دەكات و هێزێكی زۆری لەو ناوچەیە داناوە بە ناوی حەشدی شەعبی و، لە ڕۆژانی پێشوودا دەركەوت كە هێزی فەرمیی ئێرانی لەو ناوچەیە جووڵەی سەربازی دەكەن، چونكە هێزی مووشەكیی سەر بە هێزی وشكانیی ئێرانی، 6 مووشەكی بالستیی هاوێشتە سەر ناوچەكانی دەوروبەری دێرەزۆر و شاری مەیادین وەك بەشێك لە هەنگاوەكانی بۆ گەیشتن بە ئامانجەكانی. ئێران زۆربەی هەرە زۆری ئەم هێڵەی دروست كردووە و، بە ئاراستەی سەرەكیی خۆی دەیزانێت. ئەمریكا لە ڕێگه‌ی هێزەكانی سووریای دیموكراته‌وه‌ كە لە باكوورەوە پێشڕەوی دەكەن، دەیەوێت ئەم هێڵە ببڕێت و، ڕێگری بكات لە بەردەم گەیشتنی ئێران بە مەرامەكانی خۆی. لە باشووریشەوە هێزێكی ئەمریكی و ئۆردنی، دەیانەوێت بە هەمان شێوە، ببن بە ڕێگر لە بەردەم دامەزراندنی ئەم هێڵە.

1. هێڵی (شنگال – حەسەكە):

ئەمە ڕێگه‌یەكی گرنگ و سەرەكییە بۆ گەیشتن بە دەریای ناوەڕاست و، بۆ ئەم مەبەستە هێزەكانی حەشدی شەعبی، باشووری شنگالیان داگیر كردووە و لە باكووری شنگالیشەوە چەند میلیشیایەكیان دروست كردووە بۆ ئەوەی هێژموونی پێشمەرگە لەسەر ئەم ناوچەیە گشتگیر نەبێت. بەشێكی گرنگیش لە ناوچەكانی كوردی ئێزیدی بەدەستی حەشدی شەعبییەوەیە و، ئەوانیش دەستیان كرد بە دانانی میلیشیا بۆ ئێزیدییەكان تاوەكوو بیكەن بە هاوپەیمانی خۆیان و، لە هەمان كاتیشدا هێزێكی گرنگی پەكەكە هەیە كە هاوپەیمانی ئەوانە و،  لە باكووری ئەو هێڵە جێگیر بووە. سەرجەم هەنگاوەكانی عێراق، دوو ئامانج دەپێكن: یەكەم، دەروازەی گرتنی ئەم هێڵەی بەدەستەوەیە و، دەتوانێت ئەم ڕێگه‌یە بەكار بهێنێت. دووەم، باكووری هێڵی یەكەم دەپارێزێت.

1. هێڵی (حەزەر – دێرەزۆر):

حەزەر (Al-Hadar) شارێكی عێراقییە دەكەوێتە نزیك سنووری عیراق- سووریا و گرنگییەكی ستراتیژی هەیە. كاتی خۆی ناوچەیەكی ململانێی سەخت بوو لەنێوان ڕۆمان و ساسانییەكان. حەشدی شەعبی ئەو شارۆچكەیەی داگیر كرد و، بەمەیش ناوچەیەكی سنووری زۆری كۆنترۆڵ كردوە، ئەگەر هێزەكانی سووریا سەركەوتوو بن لەناو بیابانەكان و پێشڕەوی بكەن، ئەوە دەتوانن لە دێرەزۆرەوە لەگەڵ هێزەكانی حەشدی شەعبی یەك بگرن و عێراق و سووریا بەیەك ببەستنەوە. ئەمه‌ هێڵێكی ئەڵتەرناتیڤە؛ دواتر بەكاری دەهێنن ئەگەر لە ناوچەكانی دیكە گوشاریان لەسەر زیاتر بێت.

1. هێڵی (قائیم – دێرەزۆر):

ئەم ڕێگه‌یه‌ زۆر گرنگە، ئەگەر حكوومەتی عێراق كۆنترۆڵی كرد و، هێزەكانی نزیكن لەوەی كۆنترۆڵی بكەن.

1. هێڵی (وەلید- تەنف (Tanf)):

وەلید بنكەی سنووری نێوان عێراق و سوریایە و بەشێكە لە خاكی عێراق، بنكەی سنووری سووریا بەرامبەر بە بنكەی وەلید، ئەمەیش هێڵێكی گرنگ و هەستیارە، چونكە نزیك پشتوێنەی جیۆپۆلیتیكی (Geopolitical Bielt) ئۆردنیشە. ماوەیه‌ك لەمەوبەر ململانێەكی سەخت لەسەری ڕووی دا. هێزەكانی سەر بە هاوپەیمانێتیی نێودەوڵەتی، دەستیان بەسەردا گرتەوە و، هێزەكانی ئێرانیش زۆر نزیكن. چەندین جار ڕووبەڕووبونەوە لە نێوانیاندا ڕووی دا و، ئەمریكایش چەندین یەكەی سەربازیی خۆی جێگیر كرد. ئێرانیش لە ناوچەی زەكەف، كە دەكەوێتە باكووری تەنەفەوە، 12 هەزار چەكداری جێگیر كردووە. ئۆردن زۆر نیگەرانە و، دۆخەكەیش بۆ ئۆردن یه‌كجار ترسناكە، چونكە ئێران، زۆر دوور نییە هەڕەشە لەسەر ئۆردن دروست بكات و، هاوپەیمانێتیی نێودەوڵەتی، دەیەوێت كەوانێكی (Crescent) پارێزگاری بۆ ئۆردن دروست بكات: لە ڕۆژهەڵاتی دەرعاوە دەست پێ دەكات و لە ناوەڕاستی بیابانەكانی سووریاوە تاوەكوو نزیكەی 70% سێگۆشەی تەنف دەگرێتەوە. هەزاران سەرباز و میلیشیای سەر بە ئۆردن و بە یارمەتی و پشتیوانیی ڕاستەوخۆی سوپای ئەمریكا، ئەو كەوانە دروست دەكەن. ئەو هێزە ئەمریكییەی تەنفی گرتووە، بەشێكێان لە بنكەی (عین اسدAin Asad Airbase)ی عێراقی بەڕێ كەوتوون و، بەشێكی دیكەیان لە ئۆردن بەڕێ كەوتوون؛ ئەمەیش ئەوە دەگەیەنێت كە ئەمریكا جیاواز لە عێراقییەكان، ئیشی خۆی دەكات.

ئێستا ئەمریكا 20 كیلۆمەتر لەناو خاكی سووریا هێزی جەنگاوەری داناوە. ئەمریكا دەڵێت حەوت هەزار حەشدی شەعبی و پێنج هەزار میلیشیای فاتمی (فاطمی) لە بەری سووریا ئەو سنوورە دەپارێزن. سوپای سووریا خۆی لەو ناوچەیە دوور خستەوە و، سوپای عێراقیش بە هەمان شێوە. ڕووسیا خۆی بێدەنگ كردووە، بەڵام هێزی یەكەی خێرای لە باكووری پالمێرا داناوە و، نیگەرانیی خۆی بەرامبەر بە چالاكییەكانی ئەمریكا دەخاتە ڕوو، وەكوو ئەوەی: هەموو لایەنەكان دەیانەوێت بزانن ئەمریكا تا چ ئاستێك ئامادەیە ئۆردن بپارێزێت و، ڕێگری بكات لە بەردەم ئێران تاوەكوو ڕێڕەوەكەی بەرەو دەریای ناوەڕاست دانەمەزرێنێت. دوای ئەوەی ئەمریكا ئەو ڕێگه‌یه‌ی گرتووە، ئێران جەخت دەكاتەوە لەسەر ئەوەی لە ڕێگه‌ی بەعاجەوە بەرەو شاری مەیادینی سووری بڕوات و، لەوێوە بۆ دێرەزۆر و، دواتریش بەرەو پالمێرا؛ بەمەیش ئاواتەكەی دێتە دی.

چوارەم: كریدۆری ئێرانی لە قۆناغێكی هەستیاردایە

ئێران بۆ مەبەستی ئاگاداركردنەوە، ڕای گەیاند كە كریدۆری ئێرانی لە ناوچەكانی دیالا لەسەر سنووری عێراق- ئێران دەست پێ دەكات بە ئاراستەی باكووری پارێزگه‌ی تكریت، دواتر بەرەو باشووری مووسل و ناوچەی جەزیرەی مووسڵ تاوەكوو سنووری سووریا، دواتر لەناو سووریا بەردەوام دەبێت تاوەكوو بەیروت. حەشدی شەعبی ئەم ڕێگه‌یە لەناو عێراق دەپارێزێت و، میلیشیاكانی فاتمییەكان و حزبوڵڵا و چەند میلیشیایەكی دیكە لەناو سووریا، ئەو ڕێگه‌یە دەپارێزن و، بە هێزی ئەوانیش  ئەو كریدۆرە دروست كراوە. لە ناوچەكانی حەزەر و قەیرەوان و عدنانییە و قەحتانییە و ناوچەی حەمیدات و بەعاج، دۆخێكی زۆر ئاڵۆز و هەستیار دەمەزراوە؛ بەتەواوەتی تێكەڵی ململانێكانی عەشیرەتەكان بۆتەوە. حەشد بۆ ئەوەی كۆنترۆڵی ئەو ناوچانە بكات، دەستی لەگەڵ عەشیرەتەكانی ئەو ناوچەیە كە پێشتر داعش بوون، تێكەڵ كرد. حەشدی شەعبی، نزیكه‌ی 80 هەزار كەسی لەم ناوچانە دەركردووە. بە یارمەتی و سەركردایەتیی مەیدانیی ئێران، میلیشیاكانی لە سووریا و حەشدی شەعبیی لە عێراق گەیاندە سەر سنوور. بەو شێوەیە سنووری عێراقی و سووریای بەیەكەوە لكاند. بەمەیش ئەو ڕێرەوەی كە وەكو خەون كاری بۆ دەكرد، ئێستا جێبەجێی كرد، ناوچەكانی باكووری تەنەف و باشووری شنگال ئیستا لەژێر هێژموونیی ڕاستەوخۆی ئێرانە و، قاسم سلێمانی لەوێ نوێژی سوپاسگوزاریی كرد؛ بەوەی ئامانجەكانی هاتە دی. ئێران بەم شێوەیە ڕای گەیاند كە لە ئەفغانستانەوە تاوەكوو دەریای سپیی ناوەڕاست، له‌ ناوچەی كۆنترۆڵی خۆیدان و، هەندێ ناوچەی لێ دەركە، ئەوی دیكە لەژێر فەرمانڕەواییی ڕاستەوخۆ و ناڕاستەوخۆی ئێرانە. ئێران بەم هەنگاوە، ڕای دەگەیەنێت كە توانای بەستنەوەی كەنداوی بە دەریای ناوەڕاستەوە هەیە. لە بەرامبەریشدا، دەبێ ڕووبەڕووری ئەو هێزانە ببێتەوە كە ئەم كریدۆرە كاریگەری لەسەر بەرژەوەندییەكانیان دەكات. بەڵام ئەم قۆناغە زۆر هەستیارە، چونكە رەنگە ئێران هێزی پێویستی نەبێت ئەم خەونە بەسەركەوتووی بهێڵێتەوە، جگە لەوەش پێویست دەكات قوربانییەكی زۆر لەپێناوی بدات.

پێنجەم: كورد لەناو مەبەستی جیوستراتیژیی عێراق لە گرتنەوەی جەزیرەی مووسلدا:

مەبەستی عێراق لە گرتنی جەزیرەی مووسڵ، كردنەوەی پردێكە لەگەڵ سووریا و تەواوكردنی بەیەكەوە لكاندنی (ناوچەكانی هیلالی خەصیب (كەوانی بە پیت كە ئێران-عێراق سووریا و لوبنان دەگرێتەوە). ئەم هەنگاوەیش یەك ناگرێتەوە لەگەڵ ویستی ئەمریكا. عێراقییەكان دەیانەوێت كورد لەم ناوچەیەوه‌ دوور بێت و، هیچ كاریگەرییان نەبێت، تاوەكوو قورساییی جیۆستراتیژییان نەبێت لەسەر ئاستی ململانێ نێودەوڵەتییەكان لەسەر ئەم ناوچەیە. بۆ ئەم مەبەستە، ڕەنگە لەشكركێشی بكه‌ن و كوردستان داگیر بكەن و، لە هەمان كاتیشدا شۆڤینییەكان دژی كورد هان ده‌ده‌ن و، مووسڵ دەكەنە سەنتەرێك بۆ دژایەتیكردنی كوردستان، تاوەكوو یەكگرتنێك لە نێوان ڕۆژهەڵات و ڕۆژاوای دیجلە ڕوو نەدات. هەر بۆیە حكوومەتی عێراق، پشتیوانیی عەشیرەتە عەرەبییەكان دەكات دژی كورد و، هانی ئێزیدی و شەبەك و ئاشووری دەدات دژی كورد. پشتیوانیی پەكەكەیش ده‌كات، تەنیا بۆ ئەوەی كوردستان نەتوانێت لە ڕۆژاوای دیجلە و لە ناوچەی جەزیره‌ی مووسڵ هێژموونیی هەبێت. بۆ ئەم مەبەستەیش حكوومەتی عێراقی، پەنای بردۆتە بەر به‌میلیشیاكردنی پێكهاتەكانی عێراق لەو ناوچەیە و، ده‌یانەوێت لە ڕێگه‌ی میلیشیاكانەوە هەڕەشە له‌سەر كوردستان دروست بكەن و، ئابڵووقەیەكی سەربازی و ئەمنی لەسەر كوردستان دابنێن. بۆ ئەم مەبەستە، سەرجەم هەنگاوەكانی جێبەجێكردنی ئەم ستراتیژییە، دەدەنە دەستی حەشدی شەعبی، هەر بۆیە لەو ناوچانە جێگیر كراون. لە بەرامبەریشدا، زۆر دڵگران دەبن بە پێشڕەوییەكانی پێشمەرگە و، كاری تەواو بۆ لاوازكردنی هێزی پێشمەرگە دەكەن. دەیشیانەوێت ئۆپه‌راسیۆنی مووسڵ و ئەو تەنازولاتەی بۆ ئەمریكا دەكەن بقۆزنەوە، بۆ ئەوەی داوا بكەن دەستكاریی نەخشەكانی سایكس- پیكۆ نەكرێت. ئەو سنوورە بپارێزن، بەڵام لەژێر كۆنترۆڵی خۆیان بێت.

شەشەم: كاریگەریی جەزیرەی مووسڵ لەسەر پەیوەندیی نێوان هەرێمی كوردستان و حكوومەتی عێراقی

هەرچەندە لە ڕاگەیاندنی عێراقی و ئەمریكیدا زۆر بەگەشبینییەوە باس لە پرۆسەی گرتنەوەی مووسڵ دەكرێت، بەڵام لە ڕاستیدا، ئاماژەكان لە ئاستی ئەو گەشبینییەدا نین. چونكە هەمان كێشە پێشووەكانی عێراق، دەگەڕێنەوە بەرچاو. پرۆژە هەرێمییەكانی دەوڵەتانی ناوچەكە زیاتر لە جاران نزیك بوونەتەوە لە قۆناغێكی هەستیار و دەیانەوێت جێبەجێ بكرێت. وەها پرۆسەی گرتنەوەی مووسڵ، گەیشتە كۆتایی و، عێراق هێشتا هیچ پرسێكی لەگەڵ كوردستان چارەسەر نەكردووە. بەڵكو كێشەكان كەڵەكە بوونە بەسەر یەكدا، گریمانە دەكرێت عێراق لەناو گێژاوێكی نوێی جەنگ و ململانێ بخنكێتەوە، چونكە میلیشیا شیعییەكان ئەرتەشێكی بەهێزن و، هەموو جۆرە چەكێكیان هەیە و توانای مرۆیی و دارایییەكی زۆریان هەیە و، ئامانجەكانیان بەستراونەتەوە بە ئەجیندایەكی ئایدیۆلۆژیی جگە لە عیراق، ئێران و سووریا و لوبنانیش دەگرێتەوە. بەگرتنەوەی ناوچه‌كانی جەزیرە مووسڵ، قورساییی ململانێكان، دەكەوێتە ئەو ناوچەیە. كوردستان لێرە دەكەوێتە پەراوێزی ئەم ململانێیە و، عێراق ئەگەر لە ململانێكانی ئەم ناوچەیە سەركەوتوو بوو، ئەوە دەروازەیەكی نوێ دەكاتەوە بۆ دەریای ناوەڕاست و، هاوكات لەگەڵ سوریا رەنگە هەرەشەیەكی نوێ لەسەر كوردستان نجام بدەن، ئەمەیش هەڕەشەیەكی گەورەیە بۆ كوردستان و، ڕەنگە ئالۆزییەكی گەورە بۆ كوردستان دروست بكات.

حەوتەم: ئەنجام

كوردستان، دەبێ بەئاگایییەكی زۆرەوە بڕوانێتە سەرجەم هەنگاوە سیاسی، ئابووری و سەربازییەكانی ناوچەكانی دەوروبەری؛ بەتایبەت ئەو ناوچانەی كە كاریگەرییەكی یه‌كجار زۆریان لەسەر نەخشەی ناوچەكە هەیە. ناوچەی جەزیرەی مووسڵ ناوچەیەكی گرنگە، چونكە لەگەڵ كوردستاندا هاوسنوورە یان بەشێكە لە خاكی كوردستان. هیچ لایەنێكی كوردستانی مافی ئەوەی نییە، لە ژێر هیچ پاساوێكدا، دەستبەرداری یەك بستە خاكی نیشتمان ببێت.