دەستپێـك:

هەمیشە لە ڕوانگه‌ دەروونی ‌و كۆمەڵایەتییەكانەوە گوتراوە، ئەوەی مرۆڤی باڵا لە مرۆڤەكانی دیكە جیا دەكاتەوە، ئەوەیە كاتێك مرۆڤ هەڵەیەك دەكات دان بە هەڵەكانیدا دەنێت ‌و، هەنگاو بۆ دووبارە هەستانەوە دەنێت. ئەم بارودۆخەیش تەنیا نەبەستراوه‌تەوە بە ژیانی كۆمەڵایەتی، بەڵكوو بۆ سیاسەتیش هەر ڕاستە، چونكە كاتێك كەسێكی سیاسی، یان حزبێكی سیاسی و، یان دەسەڵاتێكی سیاسی لە هەنگاوە سیاسییەكانیدا هەڵەیەك دەكات، ئەوكات دەبێت دان بە هەڵەكانیدا بنێت ‌و، بەدوای ڕێگه‌چارەی گونجاودا بگەڕێت بۆ دووبارە گەڕانەوە بۆ دۆخی ئاسایی. لێرەدا ‌و لە سۆنگەی هەستكردنم بە بەرپرسیارێتیی نیشتمانی، لە چوارچێوەی ئەم وتارە شیكارییەدا هەوڵ دەدەم دەستنیشانی ئەو هۆكار ‌و هەنگاوانە بكەم كە لە ئێستادا گرنگ ‌و پێویستن بۆ تێپەڕاندنی ئەم قۆناغە ناسروشتییەی هەرێمی كوردستان.

هەنگـاوەكانی هەستــانـەوە:

"پاتریك كۆبێرن"، ڕۆژنامەنووسی بریتانی ‌و پسپۆڕی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، لە وتارێكیدا لە ماڵپەڕی ڕۆژنامەی ئیندیپێندنێت، ڕووداوەكانی شازدەی ئۆكتۆبەر ‌و ڕۆژانی دوای، بە كارەساتێكی مێژوویی بۆ گەلی كورد لە قەڵەم دەدات. كەواتە كوردستان لە دوای ئەم ڕووداوانەوە چۆتە قۆناغێكی هەستیار ‌و پڕمەترسییەوە _مەترسیی سڕینەوەی دەستكەوتەكان ‌و، مەترسیی تەواو لاوازكردن ‌و هەڵوەشانەوەی هەرێمی كوردستان_. بەڵام گومانی تێدا نییە، كۆمەڵگەی تەندروست ‌و ساخلەم، لە كاتی شكست ‌و قەیرانەكاندا پەنجە لەسەر برین و خاڵە لاوازەكان دادەنێت ‌و، دواتر چارەسەریان بۆ دەدۆزێتەوە ‌و، هەوڵ دەدات شكستەكان بۆ هەستانەوە و سەركەوتن بگۆڕێت. لێرەدا بە دید و تێڕوانینی من هەنگاوەكانی هەستانەوە، خۆی لەم چەند خاڵەدا دەبینێتەوە، وەكوو:

1. ئاشتەواییی نیشتمانی بۆ بەدیهێنانی تەبایی ‌و یەكڕیزیی ناوخۆیی: مخابن لە ئێستادا ئاڵوزی و تێكچوونی یەكڕیزیی ناوماڵی كوردی، لە قۆناغێكی تەواو ناسروشتیدایە. دووركەوتنەوەی هێز ‌و لایەنە سیاسییەكانی هەرێم لە یەكتر، یەكدەنگی ‌و یەكهەڵوێستیی كوردستانیانی تووشی گرفتی زۆر كردووە. بۆیە دۆخی ئێستا وا دەخوازێت، كە حزبە سیاسییەكان بەگشتی ‌و پێنچ حزبە سەرەكییەكە _پارتی دیموكراتی كوردستان، بزووتنەوەی گۆڕان، یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان، یەكگرتووی ئیسلامیی كوردستان ‌و كۆمەڵی ئیسلامی_ بەتایبەتی، دەستپێشخەرییەكی خێرا بۆ ئاشتەواییی نیشتمانی بكەن بە مەبەستی كۆتاییهێنان بە ململانێ سیاسییە ناتەندروستەكانی نێوانیان، چونكە ئاشتەواییی نیشتمانی، میكانزمێكی زۆر باشە بۆ بەهێزكردنی ئاشتیی كۆمەڵایەتی و سیاسی و، پێویستییەكی هەنووكەییی ئەم قۆناغەیە لە چارەسەركردنی گرفتەكان و هەنگاونان بۆ بەدیهێنانی تەبایی ‌و یەكڕیزیی ناوخۆیی.
2. لەبەرچاوگرتنی بەرژەوەندیی باڵای نیشتمانی ‌و وەلانانی بەرژەوەندیی حزبی: دەبێت بۆ قۆناغی ئاییندە تەواوی هێزە سیاسییەكان بە ڕۆحییەتی هەستكردن بە لێپرسراوێتیی نیشتمانی ‌و لەبەرچاوگرتنی بەرژەوەندی ‌و چاكەی گشتی ‌و وەلانانی بەرژەوەندیی تایبەتی ‌و حزبی، كار بكەن؛ چونكە ئەمە تاكە مەرجی گەییشتنە بە تەوافوقی ئیدارەدانی ئەم هەرێمە لە لایەن هەموو حزب ‌و هێزە سیاسییەكانەوە.
3. پێكهێنانی هێزێكی پێشمەرگەی نیشتمانیی تۆكمە: نەبوونی هێزێكی یەكگرتووی نیشتمانیی كوردستانی لە ماوەی ڕابردوودا، كەلێنێكی گەورە بووە لەنێو ڕیزی هێزەكانی پێشمەرگەی كوردستان. ئەمەیش زۆر جاران بۆتە هۆكاری ڕوودانی ڕووداوی نەخوازراوی هاوشێوەی شازدەی ئۆكتۆبەر. بۆیە ئەم هێزە _هێزی پێشمەرگەی كوردستان_ جێگه‌ی دووبارە چاوپێداخشاندنەوەیە هەم لە ڕووی بەنیشتمانیكردنی ئەم هێزانە و دەرهێنانی لە دەستی حزب ‌و گرووپەكان و، هەم لە ڕووی لۆجستی ‌و چەك ‌و تەقەمەنییەوە، دەبێت باشتر و باشتر بكرێن.
4. بوونی یەكگوتاری ‌و یەكهەڵوێستی: بۆ تێپەڕاندنی ئەم قۆناغە لە لایەك ‌و چوونە نێو هەر گفتوگۆ و دانوستاندنێكەوە لەگەڵ حكوومەتی فیدراڵی عێراق لە لایەكی ترەوە، ‌وا پێویست دەكات لەسەرمان كە خاوەنی یەك گوتار ‌و یەك هەڵوێستی تۆكمە ‌و ڕوون بین، چونكە هەرێمی كوردستان لە قۆناغێكی چارەنووسسازدایە ‌و، ئاییندەی ئەم هەرێمە پەیوەستە بە ئاییندەی‌ تاك بە تاكییەوە. هەر بۆیە تێپەڕاندنی ئەم قۆناغە، پێویستیی بە كۆدەنگییەكی‌ نیشتمانی هەیە. بە جۆرێك، دەبێت هەمووان بە حزب و سەركردە و هاونیشتمانییانەوە، پێكەوە پێداویستییەكانی سەرخستنی ئەم قۆناغە دابین بكەن.
5. دادگه‌ییكردنی خیانەتكاران ‌و خاكفرۆشان: بەداخەوە خیانەت ‌و خاكفرۆشی، پەڵەیەكی ڕەشە لە مێژووی گەلەكەماندا! بە دید و تێڕوانینی ئێمە دووبارەنەبوونەوەی ئەم حاڵەت ‌و سیفەتە تەواو خراپە، بە دادگه‌ییكردنی دادپەروەرانەی تەواوی ئەو كەسانە دەكرێت كە ‌ لە ڕابردووی دوور و نزیكمان ده‌ستیان بۆ ئه‌م كاره‌ بردووه‌. بۆیە بۆ ئەوەی ڕێگر بین لە دووبارەبوونەوەی خیانەتی نیشتمانی ‌و نەتەوەیی، دەبێت خیانەتكارانی ئەم قۆناغە بە سزا بگەیەنرێن.
6. دووبارە داڕشتنەوەی كاری میدیایی لە هەرێمی كوردستان: ڕاگەیاندنی كوردی لە هەرێمی كوردستان لە دۆخێكی تەندروستدا نابینم، چونكە ڕاگەیاندنی كوردی نەیتوانی ئەو ئامانجەی بێنێتە دی كە خزمەتی بنەما نەتەوەیییەكان بكات. میدیا، پێویستە ڕاستییەكان وەك خۆی بگەیەنێ، بەڵام لە هەمان كاتدا نابێ هەموو ڕاستییەكانیش بڵاو بكاتەوە، بەتایبەتی لە كاتە هەستیارەكانی وەكوو شەڕ ‌و جەنگ ‌و ململانێ خوێناوییەكان و هتد. هیچ ڕاگەیاندنێكیش لە دونیادا، هەرچەندە ئازاد ‌و پرۆفیشناڵیش بێت، هەموو نهێنییەكان بڵاو ناكاتەوە، چونكە ئەو كاتە هیچ مانایەك بۆ چەمكی بەرپرسیارێتیی میدیایی نامێنێتەوە وەك بنەمایەك بۆ كاری ڕۆژنامەنووسی و ڕاگەیاندن، كە شارەزایان و توێژەرانی ئەو بوارە جەختی لەسەر دەكەنەوە؛ چونكە بڵاوكردنەوەی هەندێ هەواڵ و زانیاری، كاریگەریی زۆر نەرێنی لەسەر ورە و باری دەروونیی خەڵك دروست دەكات و، دواجار ئاسایشی كۆمەڵایەتی ‌و نیشتمانییش دەخاتە بەردەم مەترسیی گەورەوە. لەم ڕووەوە، دەبێت دووبارە چاو بە كاری میدیایی لەم هەرێمەدا بخشێنرێتەوە.
7. بنیاتنانی پایەكانی دیموكراسی و بەدامەزراوەییكردنی دامودەزگه‌كان: ئیدی ئەگەر درەنگیش نەبێت، كاتی ئەوەیە هەنگاو بۆ دامەزراندنی كۆمەڵگەیەكی دیموكراسی بنێین ‌و، لە چەسپاندنی پایە سەرەكی و گرنگەكانی دیموكراسی و بەدامەزراوەییكردنی دامودەزگه‌كانمان، سوود و پەند لە ئەزموونە پێشكەوتووەكانی وڵاتانی پێشكەوتووی دیموكراسیی دونیا وەربگرین.
8. دامەزراندنی ناوەندی توێژینەوەی سیاسی ‌و ستراتیژی: لە ماوەی ڕابردوودا نەبوونی ئەم جۆرە ناوەندانە بە شێوەیەكی فراوان، كە ئەركی ڕێنوێنی و پێدانی بەڕچاوڕوونیی لەسەر بێت بۆ سەركردایەتیی سیاسیی كورد، وای كردووە بەشێكی باشی ئەو بڕیارە سیاسییانەی كە دەدرێت، دیراسەكراو نەبن. بۆیە لە قۆناغی ئاییندەدا، دەبێت كار لەسەر دامەزراندنی دەیان ‌و سەدان ناوەندی توێژینەوەی سیاسی ‌و ستراتیژی بكرێت بۆ ئەوەی دەستبردن ‌و بڕیاردان لەسەر پرسە نەتەوەی ‌و نیشتمانییەكان، لەسەر بنەمای توێژینەوەی قووڵی زانستی بنیات نرابێت.
9. هەڵنەوەشاندنەوەی ئەنجامی ڕیفراندۆم: ئەگەر ئێمە لە ئێستادا وا هەست بكەین تەرازووی هێز بە سووودی ئێمە نییە ‌و، بەشێكی ئەم ڕووداوانە بە هۆی ئەنجامدانی ڕیفراندۆمەوە ڕووی داوە _ئەگەرچی من پێم وا نییە ڕیفراندۆم هۆكاری سەرەكی بووبێت_، ئەوا دەكرێ ئەنجامی ڕیفراندۆم لە پەرلەمانەوە هەڵپه‌سپێرین نەك هەڵی وەشێنینەوە. هەروەها لەم قۆناغەدا گوتارمان لە جیاخوازییەوە بۆ یەكخوازیی تاكتیكی لەگەڵ عێراق لە چوارچێوەی دەستوور و فیدراڵییەتدا، بۆ ‌پاراستن و هێشتنەوەی دەستكەوتەكانمان بگۆڕین؛ واتە مامەڵەیەكی تەكتیكی بكەین.
10. ڕێكخستنەوەی پەیوەندییەكانی حكوومەتی هەرێم ‌و حكوومەتی فیدراڵی عێراق: زۆر پێویستە جارێكی دیكە پەیوەندییەكەنمان لەگەڵ عێراق لەسەر بنەمای هاوبەشیی ڕاستەقینە لە چوارچێوەی دەستوور و یاسا كارپێكراوەكاندا ڕێك بخەینەوە؛ ئەمەیش پێویستی بە گوتارێكی نوێ ‌و یابەندییەكی تەواو هەیە بەو ڕێككەوتننامانەی كە لە نێوانیاندا دەكرێت.
11. دووبارە خوێندنەوە بۆ پێگەی كورد و پەیوەندییەكانی لەگەڵ كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی: ئەگەرچی پێگەی سیاسی ‌و ستراتیژیی هەرێمی كوردستان لە هەموو كات ‌و سەردەمێكدا بۆ كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بەگشتی ‌و دەوڵەتانی زلهێزی دوونیا بەتایبەتی گرنگ بووە، بەڵام دەبێت ئەو ڕاستییە تاڵەیشمان لەبەرچاو بێت سەنگی كوردستان لای هاوپەیمانان ستراتیژی نییە و تاكتیكە؛ ئامانج نییە ‌و ئامرازە. بۆیە دەبێت هەوڵی گۆڕینی ئەم واقعە بدەین: لە تاكتیكەوە ببین بە هاوبەشی ستراتیژیی زلهێزان ‌و، لە ئامرازەوە ببین بە ئامانج لە مێنتەڵێتیی ئەواندا؛ چونكە چەتری پشتیوانیی نێودەوڵەتی بۆ هەرێمی كوردستان زۆر گرنگە و، لە لایەكی دیكەوە دەبێت هەرێمی كوردستان جارێكی دیكە چاو بە ڕێكخستنی پەیوەندییە دیبلۆماسییەكانی خۆیدا بخشێنێتەوە ‌و، تێكڕای ئەم پەیوەندییانە زیاتر بەدامەزراوەیی بكات ‌و لە چنگ كەس ‌و حزب دەری بهێنێت.

ئەمانە ئەو خاڵ ‌و هەنگاوانە بوون، كە بە دید و تێڕوانینی ئێمە، دەكرێت بكرێتە سەرەتای هەستانەوەیەكی نوێ لە هەرێمی كوردستان ‌و، دووبارە داڕشتنەوەی سیاسەت ‌و پلانی كاركردن لە ئاییندەی ئەم هەرێمەدا و، زۆر گرنگە كۆتاییی ئەم قۆناغە، بكەین بە سەرەتای قۆناغێكی نوێ لە یەكخستنی سیاسیی نێوماڵی كوردی لە ناوخۆ‌ و، یەكهەڵوێستی ‌و یەكگوتاری لە دەرەوەی سنوورەكانماندا.

كۆتــایی:

گەلی كورد میللەتێكە، كە بە درێژاییی مێژوو شكست ‌و كارەساتەكان چۆكی پێ دانەداوە. ڕاستە هەستانەوە لە دوای شكست ئاسان نییە و، كار و ماندووبوونی زۆر و بەرگەگرتنی ڕۆژگاری سەختی دەوێت، بەڵام مێژووی ئێمە چەندە مێژووی شكست بووبێت، ئەوەندەیش مێژووی هەستانەوە بووە. ئەگەرچی ئێستا لەژێر گوشار و هەڕەشەی گەورەداین، بەڵام هەموو دەرگه‌كان دانەخراون. عێراق وڵاتێكە هیچ گرووپ‌ و نەتەوە و مەزهەبێك ناتوانێ بەئاسانی كۆنترۆڵی بكات‌ و ئەوانی تر لە مەیدانەكە بكاتە دەرەوە. زۆر گرنگیشه‌ لە ناوخۆدا تەواوی حزبە سیاسییەكان، ئەم قۆناغە نەخوازراوە تێ پەڕێنن ‌و، لە پێناو ساڕێژكردن ‌و سڕینەوەی برینەكانی ڕابردوو ‌و هەنگاونان بەرەو ئاییندەیكی گەشتر، قۆناغی ڕێككەوتن ‌و ئاشتەوایی ‌و ئاساییكردنەوە دەست پێ بكەن.