یەکێک لەو بابەتانەی لە قۆناغی ئێستای جه‌نگی دژ بە تیرۆر و داعش لە عێراقدا جێگەی بایەخێکی زۆرە، بریتییە لە قسەکردن لەسەر سیاسەتی ئیدارەی ترامپ لە عێراقی دوای داعش، لەسەر پرسی سەقامگیری، ئاییندەی وڵات و پێگەی ئەمریکا لەو هاوکێشەیەدا. لێرەدا دەپرسین: ئایا ترامپ سیاسەتێکی نوێی دەبێت؟ یان لەسەر هەمان سیاسەتی ئیدارەی پێشوو بەردەوام دەبێت؟ سەرەتا بۆ وەڵامدانەوەی ئەو پرسیارانە، دەبێت بزانین سیاسەتی ئیدارەی پێشوو لە عێراقدا لە پرسی ڕووبەڕووبوونەوەی تیرۆر چۆن بووە و، چەند ئەگەری ئه‌وه‌ هەیە ئیدارەی نوێ لەسەر هەمان سیاسەت بەردەوام بێت، یان سیاسەتێکی نوێ دابڕێژێت.

سیاسەتی ئۆباما لە ڕووبەڕووبوونەوەی داعش و تیرۆر

بەگشتی هەموو هەوڵەکانی ئۆباما لە جەنگی جیهانیی دژ بە تیرۆر (Global War on Terrorism)، بەتایبەت لە ماوەی ساڵانی (٢٠١١-٢٠١٤) لە چوارچێوەی ستراتیژییەتی off-shore balancing دەخوێندرێتەوە. یەکێک لە بنەماکانی ئەو ستراتیژییەتە بریتییە لە پشتبەستن بەو هێزانەی لە مەیداندا ڕووبەڕووی تیرۆر و داعش بوونەتەوە لە عێراق و سوریا لە جێگەی جێگیرکردنی هێزێکی زۆری سەربازیی ئەمریکی، هەروەها بنەمایەکی دیکەی ئەو ستراتیژییەتە لێدانی چەند ئامانجێک بوو لە ڕێگەی هێرشی فڕۆکە بێ فڕۆکەوانەکان، بە تایبەت بۆ کوشتنی سەرانی گرووپە تیرۆریستییەکان و تێکشاندنی چەند پێگە و بنکەیەکی سەربازی و سەرچاوەی داراییی ئەو گرووپانە. هیچ یەک لە هەوڵەکان لەو قۆناغەدا، خۆی لە ناردنی هێزی مەیدانیی بەرچاو نەدەبینییەوە. لەو قۆناغەدا باوەڕی ئەمریکا وابوو، دەتوانێت بەو شێوەیە پێشکەوتنی داعش سنووردار بکات و، بەرژەوەندییەکانی، بێ دەستێوەردانی سەربازیی ڕاستەوخۆ پارێزراو بکات.

 هەروەها لە ڕوانگەی ستراتیژییەوە، ڕێبازی the light-footprint، وەکوو ئاماژەیەک بۆ ستراتیژییەتی سەربازیی ئۆباما بەکار دەهێندرێت. ئەو ڕێبازەیش لەسەر دوو ڕاستیی تاڵ کار دەکات: یەکەم: هەندێک جۆری ململانێ و هەڕەشە هەیە، بەخێرایی ناتواندرێت چارەسەر بکرێت، تەنانەت ئەگەر ئەو وڵاتە هێز و توانایەکی سەربازیی گەورەیشی هەبێت. دووەم: کاتێک باج و تێچووی دەستێوەردان زۆر دەبێت، هەر لە ڕووی پارەوە، لە ڕووی ژمارەی سەربازەکانەوە، لە ڕووی ژمارەی قوربانییانەوە، هەروەها گوشارێکیش لە ناوخۆ بۆ تێوەنەگڵان لەو ململانێ و جەنگە هەبێت.

بۆیە ئەو ڕێبازە، کار لەسەر کەمکردنەوەی تێچووەکان دەکات. پشت بە ژمارەیەکی زۆر لە کەسی سەربازی نابەستێت، بەڵکوو کەسانی مەدەنی ڕۆڵیان لە کەسە سەربازییەکان زیاتر دەبێت، چونکە لە مەیداندا هێزێکی سەربازیی زۆر جێگیر نەکراوە. لەبەر ئەوە، باڵوێزخانە و كونسوڵخانەکان ڕۆڵێکی زۆر دەبینن. ئەو ڕێبازەیش بە شێوەیەکی هێواش و هەنگاو بە هەنگاو کار دەکات. نایەوێت گۆڕانکارییەکی خێرای گەورە ڕوو بدات، تەنانەت ئەگەر چەند ساڵێکیش بۆ گەیشتن بە ئامانجەکانی ئاسایشی نیشتمانی بخایەنێت.

ئەو ڕێبازە بەتایبەت لە دۆخێکدا جێگەی بایەخێکی زۆرە، کە جەنگێکی ئالۆز هەبێت (هاوشێوەی جەنگی سووریا)، کە تیایدا ئەکتەر و گرووپی تیرۆریستی و یاخیبوو و میلیشیا و ئەکتەری نادەوڵەتیی جۆراوجۆر دروست دەبن؛ ئەو هێزانە سنووری وڵاتێک دەبەزێنن و شێوازی شەڕکردن و پانتای ململانێکە زۆر لە جەنگی نیزامی و کلاسیکی، جیاواز دەبێت. ئەو دۆخە، واقعێک تەنانەت بەسەر وڵاتێکی وەکوو ئەمریکا فەرز دەکات، کە نەتوانێت هێزی سەربازیی زۆر لە مەیداندا جێگیر بکات، بەڵکوو لە ڕێگه‌ی یارمەتیدانی هاوپەیمانەکانی لە مەیدانی ململانێ و جەنگدا، هەوڵی پاراستنی بەرژەوەندییەکانی دەدات، نەوەک لە ڕێگەی دەستێوەردانێکی ڕاستەوخۆ و ئاشکرا. لەبەر ئەوە، ئاشکرایە کاتێکی زۆر دەخایەنێت و، ڕەنگە بەئاسانی لە كورتماوه‌دا ئەو جەنگ و ململانێیە لە بەرژەوەندیی هیچ لایەنێکدا کۆتاییی نەیه‌ت (وەکوو جەنگی داعش لە عێراق کە نزیکەی سێ ساڵ بخایەنێت).

ئەو ڕێبازە، لە ناوەڕۆکی دۆکترینی سەربازیی ئەمریکا لە ڕووبەڕووبوونەوەی داعش و گرووپەکانی هاوشێوەی لە عێراق و سووریادا، دادەنرێت، بەڵام لە قۆناغی کۆتاییی ئیدارەی ئۆبامادا، بەتایبەت لە ماوەی ساڵانی (٢٠١٤-٢٠١٦)، کاتێک داعش، بوو بە هەڕەشەیەکی گەورە لەسەر بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا، لەسەر باڵانسی هێز و سەقامگیریی ناوچەکە، ئیدارەی ئۆباما گەیشتە ئەو باوەڕەی دەبێت پێداچوونەوە بە ستراتیژییەتی سەربازیی خۆی بکات، بە تایبەت پێی وابوو بۆ لاوازکردنی داعش، ئەمریکا پێویستە زیاتر لە مەیدانی جەنگدا ئامادەیی هەبێت، چونکە بە تەنها هێرشی ئاسمانی و ناردنی یارمەتی و ڕاهێنانی هێزە لۆکاڵییەکان ڕەنگە بتوانێت داعش بوەستێنێت، بەڵام ناتوانێت لەناوی ببات. بە شێوەیەکی هێواش و هەنگاو بە هەنگاو، ستراتیژییەتی ئۆباما، گۆڕا بۆ ستراتیژییەتی on-shore approach. زیاتر ڕێگەی بە ناردنی سەربازی ئەمریکا دا، تاوەکوو توانایەکی زیاتریان لە گۆڕینی ئاراستەکانی جەنگەکەدا هەبێت؛ بەتایبەت دوای دەستێوەردانی ڕاستەوخۆ و گەورەی ڕووسیا لە بەرژەوەندیی بەشار ئەسەددا. لە ئەدەبیاتی جەنگ و ستراتیژیدا، هەنگاوی کۆتاییی ئۆباما، پێی دەگوترێت medium footprint؛ جۆرێک لە هاوسەنگییە لە نێوان دەستێوەردانێکی ڕاستەوخۆ لەگەڵ خۆدوورگرتن و پشتبەستن بە هێزە لۆکاڵییەکان.

بەر لە کۆتاییهاتنی ئیدارەی ئۆباما، سەرکەوتنی ئەو ستراتیژییەتە بەئاشکرا بەدی کرا و، داعش زۆر لاواز کرابوو و، لە قۆناغی کۆتاییی لەناوبردنی داعش بەتایبەت لە عێراقدا، نزیك ببووه‌وه‌. ئەو ڕاستییە، وای کرد لایەنگرانی ئەو ڕێبازە تەنانەت لەنێو ئیدارەی نوێی ترامپیشدا زۆر بن و، کۆمەڵگەی ئەمریکیش لە ئاستێکی بەرزتر لە ڕێبازەکانی پێشوو، ئەو ڕێگه‌یەیان لا پەسەندترە. لە ڕاستیدا، کورد هەم لە هەرێمی کوردستان و هەمیش لە ڕۆژاوا سودمەندێکی زۆر باشی ئەو ستراتیژییەتەی ئەمریکا بوون، چونکە توانیان وەکوو هاوپەیمانێکی باوەڕپێکراوی ئەمریکا دەربکەون، هەروەها تاکە هێز بوون کە بە هەموو توانایەکەوە لە دژی داعشدا دەجەنگان، هەر لەبەر ئەوە ئەمریکا لەو قۆناغەدا بیری لە کردنەوەی بنکەی سەربازیی نوێ لە هەرێمی کوردستان کردەوە، نەک هەر تەنها بۆ شەڕی داعش، بەڵکوو پێ دەچێت ئامانجی درێژخایەنتری هەبێت.

سیاسەتی ترامپ لە ڕووبەڕووبوونەوەی تیرۆر لە عێراق

تا ئێستا لە ئیدارەی ترامپدا پێشنیازی سیاسەتی نوێ نەکراوە. هەڵمەتێکی فراوانی سەربازیی داگیرکردن، هێرشی ئاسمانیی بێسنوور، هیچ یەک لەو ئەڵتەرناتیڤانە بەشێک نین لە گوتاری ئیدارەی نوێ لەسەر چۆنێتیی ڕووبەڕووبوونەوەی تیرۆر، بەتایبەت لە عێراق. بۆ سەرکەوتن بەسەر داعش و تیرۆر لە عێراق و سووریا، ئەمریکا پێویستیی بە ستراتیژییەتێکی ڕۆشن هەیە؛ کە تا ئێستا بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا لە ئاستێکی یەکجار گەورەدا نەکەوتۆتە ژێر هەڕەشەوە کە پێویست بکات ستراتیژییەتێکی لەو شێوەیە بۆ عێراق و سووریا دابڕێژێت. تا ئەو کاتەی جەنگی ناوخۆی سووریا بەردەوام بێت و، تا ئەو کاتەی ئەو هۆکارانەی کە داعش و گرووپە تیرۆریستییەکانیان لە عێراق دروست کرد، هەر بمێنن، ئەوا جەنگی جیهانیی دژ بە تیرۆر کۆتاییی پێ نایه‌ت. بۆیە پشتگیریی ئەمریکا بۆ هەرێمی کوردستان و سەیرکردنی وەکوو هاوپەیمانێکی سەربازی و سیاسیی باوەڕپێکراو تا شەڕی دژ بە تیرۆر لە ناوچەکە بەردەوام بێت، ئەو هاوپەیمانیەتییەش بەردەوام دەبێت.

سەرەڕای ئەوەی لە هەڵمەتەکانی هەڵبژاردنی خۆیدا، ترامپ ڕەخنەیەکی زۆری لە سیاسەتی ئۆباما دەگرت و، داوای دەکرد پێگەی ئەمریکا لە ڕووبەڕووبوونەوەی داعش تۆختر و بەرچاوتر بێت، بەڵام لە ئێستادا شڕۆڤەکاران و پسپۆرانی بواری ستراتیژی و جەنگ، پێیان وایە ئیدارەی ترامپ کار لەسەر هەمان ستراتیژییەتی قۆناغی کۆتاییی ئیدارەی ئۆباما دەکات و، پێ ناچێت ئەلتەرناتیڤێکی لە چەند مانگێکی داهاتوودا هەبێت. ئەمریکا باش دەزانێت شکستی داعش بە مانای سەرکەوتنی تەواو نایه‌ت لە جەنگی جیهانیی دژ بە تیرۆردا؛ لەبەر ئەوە، پێناچێت بیر لە جێگرەوەیەکی تەواو جیاواز بۆ ستراتیژییەتی پێشووی ئەمریکا بکاتەوە. یەکێک لە ناوەڕۆکەکانی هەڵمەتی هەڵبژاردنی ترامپ، بریتی بوو لە ڕووبەڕووبوونەوەی "ئیسلامی ڕادیکاڵی توندڕەو"، بەڵام واقعی جەنگەکانی ئەفغانستان و عێراق و سووریا، سەلماندی کە ئەمریکا ناتوانێت سەرکەوتن بەدەست بهێنێت، ئەگەر وەکوو وڵاتێکی داگیرکەر بناسرێت. بە وردبوونەوە لە ستراتیژییەتی گشتیی ترامپ و، ئەو وێنەیە کە تا ئێستا بەشێکی ڕۆشنە، دەتوانین بڵێین ئەمریکا کەمتر لە جاران لەو جەنگ و ململانێیانەدا كه‌ لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و جیهاندا ڕوو دەدەن، کارا دەبێت. ئەوە بە مانای "گۆشەگیری" نایه‌ت، بەڵکوو مەیلێکی گشتی لە ئەمریکادا دروست بووە، کە دەبێت کەمتر لە جاران، دەستێوەردان لە کاروباری وڵاتاندا بکرێت. بۆ نموونە، بە شێوەیەکی کرداریش، ئیدارەی ترامپ نیازی وایە نزیکەی ٪٣٠ی ئەو بوودجەیە کەم بکاتەوە کە  بۆ USAID تەرخان کراوە.

پێشبینییەک بۆ ئاییندە

سەرەڕای ئەوەی عێراق بەكرده‌وه‌ دابەش بووە و، بوون (وجود) و دەسەڵاتی هەرێمی کوردستان و سەربەخۆیی لە بوارە جیاوازەکانیدا، ئەو واقعەی دووپات کردۆتەوە. جگە لەوەیش، بۆ نزیکەی سێ ساڵ، داعش دەستی بەسەر خاکێکی فراوانی ئەو وڵاتەدا گرتووە، جگە لە بوونی دەستێوەردانێکی ڕاستەوخۆی هێزە هەرێمایەتییەکانی وەکوو تورکیا و ئێران. سەرەڕای هەموو ئەو فاکت و واقعانە، تا ئێستا ستراتیژییەتی ئەمریکا بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی تیرۆر لە عێراقدا، کەوتۆتە ژێر کاریگەریی سیاسەتی عێراقی یەکگرتوو، یان سیاسەتی یەک-عێراق (one-Iraq policy). پەیوەندییەکی ڕاستەخۆ لە نێوان ستراتژییەتی سەربازیی ئەمریکا بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی تیرۆر، لەگەڵ سیاسەتی گشتیی ئەمریکا بۆ یەکپارچەییی عێراقدا هەیە. بۆیه‌، بۆ تێگەیشتن لە ستراتیژییەتی سەربازی، دەبێت تێگەیشتنێکی باشمان لە سیاسەتی یەک-عێراق هەبێت.

تا ئێستا، ئەمریکا سیاسەتێکی جیاوازی بەرامبەر هەرێمی کوردستان نەبووە؛ سیاسەتێکی جیاواز بەو مانایەی کە بنەما و ناوەڕۆک و ئامانج و ئامرازی، تەواو جیاواز بێت لەو سیاسەتەی بەرامبەر عێراق هەیەتی. ئۆپەراسیۆنی مووسڵ تاقیکردنەوەیەکی گەورە بوو بۆ سیاسەتی ئەمریکا، بەتایبەت کە تا چەند پشتگیری و مەشقپێکردنی سوپای عێراقی، نەوەک هەر دەتوانێت لە ئۆپەراسیۆنەکەدا سەرکەوتوو بێت، بەڵکوو دەتوانێت ببێتە بنەمای سوپایەکی نوێ لە عێراقدا، کە مەرجی هێشتنەوەی هەر هەوڵێک دەبێت بۆ پاراستنی یەکپارچەییی خاکی عێراق؛ کە تا ئێستا بەشێکە لە سیاسەتی فەرمیی ئەمریکا. لەبەر ئەوە بۆ حکوومەتی بەغدایش، سەرکەوتن لە ئۆپەراسیۆنەکانی مووسڵ، جگە لەوەی کۆتاییی پێگەی فەرمیی داعش دەبێت لە عێراق، بە دەرفەتێکی گرنگی دادەنێت بۆ دووبارە گەڕاندنەوەی کۆنترۆڵ و مۆنۆپۆلی خۆی بەسەر هێز لە عێراقدا؛ بوونی ئەو کۆنترۆڵ و مۆنۆپۆلییەیش، لە واقعدا بە بنەمای جەوهەریی دەوڵەتبوون دادەنرێت. عێراق کاتێک لە ٢٠١٤ کۆنترۆڵی بەسەر بەشێکی گەورەی خاکی عێراق لەدەست دا، ئەوکات پرسیار لەسەر مانەوەی عێراق وەکوو دەوڵەت، دروست بوو. وەکوو لە نامەی هەندێک لە سیناتۆرە ئەمریکییەکان لە ٢١/٣/٢٠١٧ بۆ ترامپ هاتووە، داوای پشتگیریی ئیدارەی ترامپ دەکەن بۆ ڕاگرتنی سەقامگیری و پاراستنی یەکپارچەییی خاکی عێراق؛ بەتایبەت دوای ئەوەی سوپای عێراقی بە شێوەیەکی باش گۆڕانکاریی بەسەردا هاتووە و، سەرکەوتنەکانی بەرامبەر داعش، لە نامەی سیناتۆرە ئەمریکییەکانیشدا هاتووە، دەبێت وەکوو ئامرازێک بۆ چاکسازیکردن لە سێکتەری ئاسایش، بنیاتنانەوەی عێراق و سەقامگیری لە قۆناغی دوای داعشدا بەکار بهێندرێت.

بەڵام، پشتگیریی ئەمریکا بۆ حکوومەتی بەغدا لە چارەسەرکردنی کێشەی ئاوارەکان و ئاوادانکردنەوەی ناوچە کۆنترۆڵکراوەکانی ژێردەستی داعش، وا دەکات لە ماوەیەکی کورتدا ئەمریکا نەتوانێت ستراتیژییەتێکی ڕۆشنی هەبێت. ئەگەر ئیدارەی ترامپ لە دەستپێوەگرتن بە هەبوونی یەک سیاسەت بەرامبەر عێراق بەردەوام بێت و، ئامادە نەبێت دەستێوەردانی گەورە بکات و، بەردەوام بێت لە ستراتیژییەتی خۆدوورگرتن لە ناردنی سەربازی ئەمریکی و پشتبەستن بە هێزە لۆکاڵییەکان، ئەوا پێشبینی ناکرێت ئەمریکا ڕێگە به‌ گۆڕانکاریی گەورە بدات لە شێوەی دابەشبوونی عێراق. بەڵام لە هەمان کاتیشدا، پشتگیریی ئەمریکا بۆ هەرێم بەردەوام دەبێت؛ چونکە ئەمریکا ئەو ناوچەیە بە نفووزی خۆی دەزانێت و لە بەرەنگاربوونەوەی هەر گرووپێکی تیرۆریستیی هاوشێوەی داعشدا پێویستیی بە کورد دەبێت، ئەگەر لە ناوچەکە دروست ببێتەوە.

لە هەمووی گرنگتر، ئەگەر هاتوو ئەمریکا دڵنیا بێت لەوەی لە قۆناغێک لە قۆناغەکاندا نفوز و دەسەڵاتی خۆی بەسەر حکوومەتی بەغدا لە دەست دەدات، ئەوا نەوەک هەر ڕێگە بە سەربەخۆیی هەرێمی کوردستان دەدا، بەڵکوو ئامادە دەبێت لەوەش زیاتر پشتگیریی کورد بکات لە ڕێگەی فراوانکردنی سنووری خۆی لە ناوچە جێناکۆکەکان تاوەکو کیانێکی بەهێزی هەبێت. دوور نییە نزیککردنەوەی ڕۆژاوا و باشووریش بەشێک بێت لەو سیناریۆیانەی دەکرێت لەو قۆناغەدا ڕوو بدات. ئەو خاڵە تەنها گریمانەیەکە، ئەو کاتە ڕەنگە ڕاست دەربچێت، کاتێک کۆمەڵێک گۆڕانکاری ڕوو بدەن، لەوانە تێکچوونی پەیوەندییەکانی نێوان ئەمریکا و حکوومەتی عێراقی بە جۆرێک ئەمریکا بیر لە کۆتاییهێنان بە سیاسەتی یەک-عێراق بکاتەوە.

یەکێک لە تەحەددییەکان لەسەر هەر سیاسەتێکی ئەمریکا لە عێراق، ئەوەیە کە حکوومەتی بەغدا و، لە ئێستا سەرکردایەتیی عەبادی، لەوە لاوازترە کە بتوانێت سەقامگیری و ئاسایش بۆ عێراق بگەڕێنێتەوە. عێراق کێشەی یەکجار گەورەی هەیە: مامەڵەکردن لەگەڵ گرووپە چەکدارییە نادەوڵەتییەکان، دەستێوەردانی تورکیا و ئێران، مامەڵەکردن لەگەڵ ناڕەزاییی سوننە، گەندەڵی و سیاسەتی تائیفی و کۆمەڵێک کێشەی دیکە، ڕێگرن لە بەردەم سەقامگیری و ئاسایش لە عێراقدا. تا عێراق بە تەواوەتی خۆی یەکلا دەکاتەوە کە ئاییندەکەی بۆ هەمووان ڕۆشن دەبێت، تا ئەو کاتەی ئەمریکا دەگاتە سیاسەتێکی تەواو ڕادیکاڵ و ڕۆشن لەسەر ئاییندەی عێراق، ڕەنگە ئەوکات بۆ هەرێمی کوردستان زۆر درەنگ بووبێت بەدوای پرسی سەربەخۆییدا بچێت. لەبەر ئەوە تێپەڕبوونی کات و مانەوەی سیاسەتی یەک-عێراق بۆ ماوەیەکی درێژ لە بەرژەوەندیی پرسی سەربەخۆییدا نابێت، بۆیه‌ یەکێک لەو ڕێگه‌یانەی کورد دەتوانێت بیگرێتە بەر بریتییە لە دروستکردنی فشار لەسەر ئەمریکا تاوەکو هەنگاو بەرەو کۆتاییهێنان بە سیاسەتی یەک-عێراق بهێنێت، لە ڕێگەی دەستپێشخەری و دروستکردنی دۆخێک کە ئەمریکا بگاتە ئەو قەناعەتەی دەبێت گۆڕانکاری بکرێت، یا بە لایەنی کەمەوە دژی گۆڕانکاری نەوەستێتەوە؛ ئەوەیش پێویستیی بە ڕووداوێکی گەورەیە، بە نموونە ڕیفڕاندۆمێکی خێرا.